Periodyzacja oraz rozwój dziecka w pierwszym okresie życia

Według M. Żebrowskiej, periodyzacja życia przedstawia się w następujący sposób:

• okres niemowlęcy → 1 rok życia
• okres poniemowlęcy → od 1 do 3 roku życia
• wiek przedszkolny → od 3 do 7 roku życia
• wczesny wiek szkolny → od 7 do 11 roku życia
• okres dorastania → od 12 do 18 roku życia

Z kolei M. Przetacznik - Gierowskiej dokonała następującej periodyzacji życia:

• okres prenatalny
• okres dzieciństwa

→ wczesne dzieciństwo - pierwsze trzy lata życia

- I faza - noworodek - trwająca jeden miesiąc

- II faza - niemowlęctwo - trwająca przez pierwszy rok życia

- III faza - małe dziecko

→ okres przedszkolny

→ późne dzieciństwo

• dorastanie
• wiek młodzieńczy trwający od 21do 24 roku życia
• dorosłość trwająca od 25 do 65 roku życia
• starość zaczynającą się od 65 roku życia

Wszystkie sfery rozwoju dziecka mogą być stymulowane przez opiekunkę, lecz każda z nich w różnym stopniu, co zależy od wieku oraz indywidualnych cech dziecka.

Rozwój ruchowynajbardziej stymulowany jest w ciągu pierwszego roku życia dziecka, które nabywa w tym czasie następujących umiejętności:

• • pełzanie
  • raczkowanie
  • siadanie
  • stanie
  • chodzenie

Zdobyte umiejętności w kolejnych latach życia są przez dziecko doskonalone; wraz z wiekiem, dziecko nabywa kolejnych umiejętności ruchowych, takich jak:

• • bieganie
  • skakanie
  • przechodzenie po równoważni
  • wspinanie się

Rozwój manualnyrównież najbardziej stymulowany jest w trakcie pierwszego roku życia dziecka; następuje wtedy rozwój małej manipulacji, a więc ruchów rąk. Poniżej znajduje się opis rozwoju ruchów chwytania:

• około 4 - 5 miesiąca życia dziecko potrafi zbliżyć obie ręce do przedmiotu; występuje tutaj jeszcze słabo wyćwiczony chwyt łokciowo - dłoniowy
• około 5 - 6 miesiąca życia ma miejsce chwyt przy czterema palcami bez użycia kciuka, do najbardziej czynnych palców należą przedostatni i ostatni; jest to chwyt dłoniowy
• w okresie koło 7 - 8 miesiąca życia, dziecko posługuje się przy chwytaniu kciukiem, lecz nie potrafi go jeszcze przeciwstawić pozostałym palcom wykonując jedynie ruch przywodzenia oraz odwodzenia kciuka - chwyt nożycowy
• od około 9 miesiąca życia dziecko posługuje się chwytem tzw. pensetowym polegającym na tym, iż kciuk jest przeciwstawiany pozostałym palcom dłoni

Znaczna stymulacja rozwoju sfery manipulacji ma miejsce w okresie drugiego roku życia, w którym to manipulacja nadal stanowi jeden z czynników umysłowego rozwoju dziecka. Wśród podstawowych zabaw manipulacyjnych wymienić można:

• • dopasowywanie
  • mieszczenie
  • nawlekanie

W pierwszej połowie drugiego roku życia zaczyna się rozwój praksji, czyli czynności związanych z posługiwaniem się różnymi przedmiotami codziennego użytku (jak na przykład łyżeczka, kubek czy grzebień) oraz czynności związanych z samoobsługą (mycie, jedzenie, ubieranie się). Czynności te są doskonalone przez cały poniemowlęcy okres.

Rozwój uczuć oraz kontaktów społecznych ma miejsce już w okresie noworodkowym, gdy dotyk matki w trakcie wykonywania różnych czynności oraz zbliżanie się do dziecka powoduje, że czuje się ono bezpieczne. Ta sfera rozwoju jest szczególnie stymulowana w trakcie wieku przedszkolnego, gdzie wśród dzieci przeważają zabawy równoległe i zaczynają pojawiać się zabawy wspólne. Powoli zwiększa się liczba zabaw społecznych, w których to rówieśnicy nie są już rywalami w walce o zainteresowanie osób dorosłych, a towarzyszami wspólnej zabawy. Dzieci potrafią nawiązywać serdeczne i trwałe kontakty uczuciowe zarówno z osobami dorosłych jak i rówieśnikami, w tym okresie powstają również pierwsze przyjaźnie. Zaczyna się tutaj rozwój uczuć wyższych, takich jak na przykład współczucie, ponadto dzieci zaczynają również kontrolować własne uczucia.

Rozwój procesów poznawczych opiera się w szczególności na rozwoju mowy, dla której istotne znaczenie ma stymulacja zachodząca w pierwszym roku życia; mają tutaj miejsce przełomowe momenty, takie jak:

• • gruchanie
  • gaworzenie
  • pierwsze słowa

Ważne jest również, by stymulować dziecko również w okresie poniemowlęcym, w którym to wypowiada ono coraz to więcej słów oraz zaczyna budować zdania. W tym czasie mowa dziecka jest coraz bardziej poprawna gramatycznie oraz zrozumiała dla otoczenia. Pozostałe procesy poznawcze oraz ich rozwój opierają się w głównej mierze na różnych zabawach dydaktycznych.

Jeśli chodzi o rozwój nawyków, przyzwyczajeń oraz samodzielności, zaczyna się on już w pierwszym roku, lecz zasadnicza stymulacja rozwoju ma miejsce dopiero w okresie poniemowlęcym. Wtedy właśnie dziecko opanowuje mycie się, jedzenie, ubieranie, rozbieranie oraz mówienie o swoich potrzebach fizjologicznych. Powoli kształtują się również nawyki porządkowe oraz grzecznościowe dzieci.