Europejska Komisja Gospodarcza ONZ

Po zakończeniu II wojny światowej do oceny ogromu zniszczeń i ich skutków został powołany specjalny Komitet, mający sporządzić stosowny raport. Po przeprowadzeniu analizy zniszczeń Komitet zawnioskował do Organizacji Narodów Zjednoczonych o specjalne środki mające pomóc w odbudowie zniszczonej Europy. W tym samym czasie, Oskar Lange (polski ekonomista) założył wniosek o powołanie specjalnej instytucji, która miałaby za zadanie podział i koordynację przekazanych przez ONZ środków finansowych. Tym samym dnia 11 grudnia 1948 roku rezolucją nr 36 Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych została powołana Europejska Komisja Gospodarcza ONZ. W założeniu ONZ Komisja Gospodarcza miała być organizacją czasową, która po wypełnieniu zadań miała zostać rozwiązana. Członkami EKG stały się wszystkie państwa europejskie; bez znaczenia był system polityczny lub ustrój społeczno gospodarczy. Oprócz tego do Komicji przystąpiły Stany Zjednoczone oraz Kanada, co czyniło Komisję organizacją bardziej stabilną. W 1993 roku w skład członków Komisji Gospodarczej dołączyły państwa będące po II wojnie światowej w strefie wpływów ZSRR.

Zgromadzenie Ogólne ONZ określiło główne zadania Komisji, do której miało należeć:

- poprzez inicjowanie środków finansowych i ich wdrażania w konkretne zadania odbudowa gospodarcza na kontynencie europejskim oraz podniesienie stopy wzrostu gospodarczego,

- utrzymywania stosunków zewnętrznych,

- wspieranie i prowadzenie badań w zakresie gospodarki, technologii oraz rozwoju gospodarczego państw europejskich,

- prowadzenie gospodarczych, technologicznych oraz rozwojowych baz danych, a także przetwarzanie oraz rozpowszechnianie i analizowanie zebranych informacji.

W związku z postanowieniem o nadaniu EKG statusu organu trwałego, na 24 sesji ONZ w 1969 roku Zarząd ogólny określił nowe zadania Komisji. Były to:

- ogólnoeuropejska wymiana handlowa ze szczególnym uwzględnieniem wymiany pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią Europy,

- ogólnoeuropejska wymiana myśli naukowo - technicznej,

- analizowanie aktualnego poziomu gospodarczego i w oparciu o nie prognozowanie rozwoju gospodarczego Europy,

- zadania związane z ochroną naturalnego środowiska.

W 1989 roku, w związku ze zmianami politycznymi na terenie środkowo-wschodniej Europy, Organizacja Narodów Zjednoczonych wyznaczyła Komisję Gospodarczą na koordynatora tzw. drugiego planu Marschalla, co w konsekwencji nie zostało wprowadzone z życie.

W ramach swojej działalności Europejska Komisja Gospodarcza wydaje także akty normatywne, regulujące kwestie będące w zakresie jej działania:

I. Europejska konwencja o międzynarodowym arbitrażu handlowym z dnia 21 kwietnia 1961 roku:

Zgodnie z jej zapisami przyjęto, iż arbitraż będzie dotyczył sporów zarówno pomiędzy osobami prawnymi jak i osobami fizycznymi, z zastrzeżeniem, iż ich siedziba bądź miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium innego państwa. Zgodnie z powyższą konwencją wyróżniono dwa rodzaje arbitrażu: arbitraż stały i tzw. arbitraż ad hoc.

1) arbitraż stały: stanowiony przez Trybunał Arbitrażowy. Skład orzekający Trybunału był wybierany z listy arbitrów, prowadzonej przez Trybunał, w tym z listy wybierany był także superarbiter. Strony sporu miały nieznaczny wpływ na skład członkowski, jednakże mogły wskazać osoby z listy, które miały orzekać sporze; nie miały także wpływu na sposób, w jaki Trybunał prowadził postępowanie.

2) arbitraż ad hoc: był powoływany tylko do rozstrzygnięcia danej sprawy, strony sporu mogły wnioskować o skład orzekającego sądu arbitrażowego a także mogły mieć wpływ na sposób prowadzenia postępowania. Strony sporu wyznaczając członków sądu nie były związane listą prowadzoną przez Trybunał Arbitrażowy, a także mogły domagać się znacznego ograniczenia postępowania dowodowego w sprawie.

Istniały dwie możliwości, by sąd arbitrażowy rozstrzygał spory: albo zawierano umowę międzynarodową, w treści której istniał przepis, iż wszystkie powstałe w trakcie wykonywania umowy spory strony poddadzą pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego, albo też taka klauzula została zawierana w kontraktach handlowych.

W przypadku, gdy strony nie zaznaczyły w umowie bądź w kontrakcie, prawo którego państwa będzie właściwe podczas rozstrzygania sporu lub też nie zadecydowały o tej sprawie podczas podjęcia postępowania, sąd arbitrażowy decydował o wyborze prawa właściwego, lub też w przypadku problemów, strony mogły wyrazić zgodę na orzekanie przez sąd w oparciu o zasady słuszności i sprawiedliwości..

Zgodnie z konwencją, państwa będące członkami EGK zostały zobowiązane do przestrzegania na swoim, jednakże zgodnie z przepisami konwencji od tej zasady można było odstąpić w przewidzianych sytuacjach tj.:

  1. w przypadku źle powołanego składu sądu arbitrażowego,
  2. w przypadku, gdy w świetle prawa, zgodnie z którym sąd orzekał, zawarta umowa jest nieważna,
  3. w przypadku, gdy w świetle prawa, zgodnie z którym sąd orzekał, strony nie mają zdolności do podejmowania czynności prawnych,
  4. w przypadku, gdy strona nie była właściwie powiadomiona o sposobie wyboru członka składu orzekającego sądu arbitrażowego, lub też gdy nie dano jej możliwości, by przedstawiła ona swojego stanowiska mającego wpływ na rozstrzygnięcie sprawy,
  5. w przypadku wydania orzeczenia, którego rozstrzygnięcie przekraczałoby granice klauzuli zawartej w kontrakcie lub umowie.

II. Europejska konwencja o ruchu drogowym z dnia 19 września 1949 r. :

Konwencja o ruchu drogowym została przyjęta przez Polskę w 1959 roku, z tym iż przyjęta została treść konwencji bez załączników, mimo iż wiele znaków drogowych zostało z nich odwzorowane. Głównym zadaniem konwencji było ułatwienie ruchu drogowego w Europie poprzez uznawanie przez państwa, które konwencję przyjęły dowodów rejestracyjnych, prawa jazdy oraz ubezpieczenia opłaconego w kraju macierzystym.

III. Konwencja o opodatkowaniu pojazdów prywatnych, używanych w ruchu międzynarodowym z dnia 18 maja 1956 r. :

Celem konwencji było zwolnienie obcokrajowców, którzy przebywają na terenie innych państw od podatku drogowego oraz od podatku od posiadania mienia.

IV. Konwencja o czasowym przywozie prywatnych pojazdów drogowych z dnia 18 maja 1956 r.:

Zgodnie z konwencją ustalono, iż osoba, która wwozi na terytorium danego państwa (obszar celny) pojazd prywatny z zamiarem jego wywiezienia w określonym czasie była zwalniana z opłat celnych oraz innych należności z pojazdem związanych. Dana osoba nie była zobowiązana do wywiezienia pojazdu, gdy dokonała opłat celnych, fizycznie zniszczyła pojazd, przekazała bezpłatnie pojazd na rzecz skarbu państwa lub też gdy pojazd został skradziony.

V. Konwencje celne:

1) Konwencja w sprawie pojemników, w których przewożone są towary z dnia 18 maja1956 r.:

Wprowadzała zasadę, iż pojemniki były odprawiane czasowo z zastrzeżeniem, iż w określonym czasie miały być przez eksportera z powrotem wywiezione.

2) Konwencja dotycząca EUROPALET z dnia 09 grudnia 1960 r.:

Wprowadzała zasadę, iż eksporter zwolniony był z opłat i ceł za palety, pod warunkiem, iż w wyznaczonym czasie wywiózł je z terytorium danego państwa.

3) Konwencja dotycząca odprawy towarów przeznaczonych na wystawy, targi itp. z dnia 08 czerwca 1961 r. :

W przypadku wwiezienia przez producenta partii materiału na terytorium danego kraju, celem wystawienia go na targach, wystawę itp. można zwolnić dany towar od obowiązku opłat celnych, z zastrzeżeniem, iż producent po zakończeniu wystawy towar ma wywieść. Dodatkowo, zgodnie z przepisami konwencji nie ma ograniczeń ilościowych wwożonego towaru.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

W związku z podejmowaniem przez większość państw europejskich prób zamanifestowania swojej odrębności zarówno ekonomicznej jak i politycznej, w 1960 roku powołana została Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Organizacja ma uprawnienia do zawierania umów, podpisywania traktatów oraz przyjmowania i wysyłanie osób będących jej przedstawicielami OECD jest wielostronną, międzynarodową organizacją, która została powołana w celu koordynowania działań, w związku z czym wyposażono ją w szereg różnego rodzaju instrumentów ułatwiających jej działanie. Należą do nich przede wszystkim:

  • możliwość wydawania decyzji. Posiadają one moc prawną jedynie wtedy, gdy wszystkie państwa członkowskie zaakceptują zawarte w nich rozstrzygnięcia.
  • możliwość wydawania zaleceń zalecenia. W odróżnieniu od decyzji, w przypadku zaleceń państwa będące członkami OECD nie są zobligowane do zastosowania się do nich. Organem wydającym zalecenia jest Rada OECD.
  • możliwość przyjmowania rezolucji, dotyczących danego problemu.
  • możliwość wydawania deklaracji w sprawach wewnętrznych organizacji,
  • możliwość dokonywania uzgodnień, które swym charakterem przypominają podejmowanie decyzji, z tym iż nie ma wymagania by obowiązywały one jedynie wtedy gdy ich treść zostanie przyjęta przez wszystkie państwa członkowskie.
  • zawieranie traktatów międzynarodowych.
  • zamieranie umów międzynarodowych.

Powyższe instrumenty służą osiąganiu celów, do których Organizacja została powołana. Głównym celem było osiągnięcie maksymalnego wzrostu gospodarczego, a co za tym idzie podniesienie standardu życia obywateli państw członkowskich także poprzez zwiększenie zatrudnienia. Dzięki działaniom Organizacji miała ustabilizować się sytuacja finansowo-gospodarcza w poszczególnych państwach. Dodatkowo, celem Organizacji był rozwój handlu pomiędzy państwami i walka z dyskryminacją części państwa na rynku. Organizacja zamierzała też przyczynić się do znacznej ekspansji gospodarczej zarówno w obrębie państw członkowskich jak i poza nim.

W skład struktury organizacyjnej OECD wchodzi organ plenarny - czyli Rada OECD w skład której wchodzą członkowie wszystkich państw, organ wykonawczy (tzw. komitet wykonawczy), sekretariat orazkomitety.

W ramach swojej działalności Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju wydaje także akty normatywne, regulujące kwestie będące w zakresie jej działania:

I. Decyzja z dnia 8 lipca 1988 roku:

Dotyczyła kontroli przemieszczania się (przewozu) substancji niebezpiecznych oraz nakładała obowiązek przekazywania sobie informacji o przesyłkach mogących wywołać szkody transgraniczne. Na organy sprawujące władzę w danym kraju nałożono także obowiązek o informowaniu obywateli o ewentualnych wybuchach.

II. Konwencja o ustaleniu kontroli bezpieczeństwa w dziedzinie energii atomowej (jądrowej) z dnia 20 grudnia 1957 roku:

W treści konwencji zastrzeżono, iż energia atomowa może być używana jedynie do celów pokojowych, natomiast OECD na jej podstawie otrzymała w powyższym zakresie kompetencje kontrolne. W celu rozstrzygania sporów dotyczących produkowania energii atomowej, które mogłyby wystąpić pomiędzy OECD a państwem członkowskich, treścią załącznika konwencji powołano Trybunał Arbitrażowy. Postępowanie przed trybunałem było jednoinstancyjne, w składzie orzekającym zasiadało siedmiu sędziów. W przypadku rozstrzygnięcia na korzyść państwa członkowskiego, Trybunał miał uprawnienia do przyznania odszkodowania, które OECD była zobowiązana wypłacić.

III. Modelowa konwencja o opodatkowaniu dochodu i majątku z 1997 roku:

Określała ogólne zasady dotyczące opodatkowania. Przede wszystkim regulowała kwestie związane z opodatkowaniem przez państwo w całości dochodu osiąganego lub majątku, który powstał na terytorium innego państwa (dotyczy to dochodu z nieruchomości, zakładu lub przedsiębiorstwa na terenie o innego państwa, dochodu z pracy w sytuacji, gdy pracownik przepracował powyżej 183 dni w danym roku podatkowym). Dodatkowo regulowała kwestie związane z podziałem pomiędzy państwami zainteresowanymi dochodu z dywidendy - 75 % opodatkowania przez państwo, na terytorium którego obywatel otrzymał prawo do dywidendy, 25% opodatkowania przez państwo obywatela. Zgodnie z konwencją odsetki powinny zostać opodatkowane w wysokości 90% w państwie, w którym powstał zysk, a w 10 % w państwie obywatela.

Wyróżniała także trzy możliwości, kiedy państwo, w którym majątek lub dochód powstał może zrezygnować z opodatkowania. Dzieje się tak w przypadku sprzedaży papierów wartościowych, należności licencyjnych oraz stypendiów studenckich.

IV. Konwencja o pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych

Zobowiązywała państwa przystępujące do konwencji, do świadczenia sobie wzajemnej pomocy w zakresie toczących się spraw zabezpieczających i dotyczących egzekucji podatków. Konwencja ustanowiła katalog podatków, w zakresie których państwa powinny sobie pomagać. Wniosek o udzielenie pomocy był obwarowany przez ustanowione konwencją warunki. W celu właściwego złożenia wniosku należy złożyć wszelkie dokumenty lub ich kopie, które zezwalają na wszczęcie postępowania egzekucyjnego a także oświadczenie, w którym stwierdza się, iż podatek, którego pomoc ma dotyczyć ujęty jest w katalogu konwencji oraz oświadczenie, iż roszczenie jest stwierdzone i bezsporne.

Państwa nie są bezwzględnie zobowiązane do udzielenia pomocy; mogą jej odmówić jeżeli ich działania wszczęte w ramach udzielenia pomocy doprowadziłyby do naruszenia przepisów prawa albo zasad obowiązujących w administracji, naruszałyby porządek publiczny albo interesy państwa, doprowadziłyby do ujawnienia tajemnicy służbowej albo stałyby w sprzeczności z modelową konwencją organizacji.

V. Konwencja o ochronie mienia zagranicznego z dnia 12 października 1976 r.:

Określa sposób ochrony mienia, które znajduje się na terytorium innego państwa oraz przewiduje możliwość zastosowania wywłaszczenia a także ograniczenia w korzystaniu z mienia. Wywłaszczenie lub ograniczenie z korzystania może nastąpić jedynie przy łącznym zachodzeniu warunków:

- działania w tym zakresie podejmowane są na podstawie obowiązujących przepisów brawa,

- zastosowana jest zasad równości, czyli nikt nie może czuć się dyskryminowany,

- państwo wypłaca odszkodowanie osobom wywłaszczonym.

Treścią załącznika do konwencji powołany został Trybunał Arbitrażowy. Orzeka on jednoinstancyjne, w składzie trzech sędziów.

VI. Konwencja o nadzorze nad prywatnymi zakładami ubezpieczeniowymi z 1986 roku:

Nadzór nad zakładami ubezpieczeniowymi powinien następować także poprzez koncesjonowanie tego typu działalności. W celu założenia zakładu ubezpieczeniowego, podmiot zakładający powinien legitymować się odpowiednim kapitałem, który będzie gwarantem wykonywania zaciągniętych zobowiązań. Otrzymanie koncesji nie wstrzymuje możliwości jej stracenia. Konwencja wprowadzała tzw. fundusz gwarancyjny celem którego jest wypłata rekompensaty w przypadku, gdy zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacić odszkodowania wynikającego ze zobowiązań.

VII. Zalecenie w sprawie korupcji w międzynarodowym obrocie gospodarczym z dnia 8 maja 1993 roku:

Wprowadzało ustalenia mające na celu minimalizacje występującej korupcji. Zalecało wprowadzenie do przepisów karnych środków, na podstawie których karani byliby zarówno funkcjonariusze państwa jak i funkcjonariusze obcych państw. Proponowano także, by znowelizować istniejące przepisy prawa administracyjnego, cywilnego i handlowego w ten sposób, czy czynność podjęta na skutek korupcji była nieważna, a także takie zreformowanie przepisów prawa podatkowego, by dawało ono jak najmniejsze możliwości do korupcji. Zgodnie z zaleceniem transakcje handlowe powinny być monitorowane a przepisy związane z subsydiami, zleceniami publicznymi i przetargami publicznymi znacznie bardziej doprecyzowane.

KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE

ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY EUROPY

W 1964 r. propozycje powstania organizacji wysunął polski minister A. Rapacki. Oprócz krajów europejskich do jej tworzenia zaproszeni zostali Kanada oraz Stany Zjednoczone Ameryki.

KBWE powstawała w trzech etapach:

  1. etap: od 3 do 7 lipca 1973 roku: zainteresowane państwa wyrażały wolę o podjęciu rozmów,
  2. etap: od 18 września 1973 do 21 lipca 1975 roku trwał etap przygotowawczy (wykonywanie ekspertyz),
  3. etap: 1 sierpnia 1975 roku w Helsinkach nastąpiło podpisanie końcowego aktu KBWE przez szefów państw europejskich.

KBWE zbudowana została na zasadzie trzech tzw. Koszyków: politycznego, gospodarczego i humanitarnego.

  1. KOSZYK POLITYCZNY - określał zasady, na podstawie których powinny kształtować się stosunki polityczne w zakresie współpracy i bezpieczeństwa. Były to:

- zasada suwerennej równości i poszanowania praw: każde państwo ma prawo określać swój polityczny, społeczny i gospodarczy ustrój, a także swobodnie decyduje o przystępowaniu do jakichkolwiek organizacji lub umów międzynarodowych. Wszystkie państwa są sobie równe, czyli żadne nie może dążyć do podporządkowania sobie innego państwa.

- zasada powstrzymania się od użycia siły oraz gróźb jej użycia: wszystkie państwa zobowiązywały się do nieagresji i nie używania sił zbrojnych.

- zasada nienaruszalności granic: wszystkie państwa zaaprobowały stan granic i zobowiązywały się do niepodejmowania jakichkolwiek działań naruszających obowiązujący stan.

- zasada integralności terytorialnej w Europie: oznacza skaz ingerencji państw w sprawy innych państw, które miały by na celu dezintegrację.

- zasada pokojowego rozstrzygania sporów,

- zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne: wszystkie państwa zobowiązały się do nieprowadzenia działań przeciwko innemu państwu, niepopierania tych działań zarówno finansowo jak i politycznie, nie zmieniania siłą ustroju innego państwa.

- zasada poszanowania praw i obowiązków człowieka i obywatela, a także poszanowania prawa do wolności: oznacza gwarancję prawa do wolności słowa, sumienia, wyznania.

- zasada równouprawnienia i samostanowienia narodów,

- zasada pozytywnej, wzajemnej współpracy: każdy spór czy poruszana kwestia powinna być rozstrzygana na podstawie negocjacji i rozmów.

- zasada wykonywania w dobrej wierze zobowiązań.

  1. KOSZYK GOSPODARCZY - określał zasady, na podstawie których powinny kształtować się stosunki gospodarcze pomiędzy krajami. Kraje zostały zobowiązane do eliminowania wszystkich występujących w handlu przeszkód, zobowiązały się do wzajemnych dostaw energii, a także do wspólnego utworzenia przedsiębiorstw mających na celu poszukiwania nowych źródeł energii, oraz postanowiono stworzyć jednolity system żeglugowy.

3) KOSZYK HUMANITARNY - miał być podstawą do rozwiązań problemów powstałych na skutek II wojny światowej. Dotyczył przede wszystkim problemy łączenia rodzin, które z różnych przyczyn zostały rozdzielone.

Koszyk humanitarny był podstawą podpisania umowy międzynarodowej pomiędzy Polską a RFN na podstawie którego osoby, które udowodniły swoje niemieckie korzenie otrzymywały obywatelstwo niemieckie i mogły bezpiecznie opuścić PRL. Na bazie tego ustalenia podpisana została umowa między RFN a Polską, na mocy której osoby, które wykazały niemieckie pochodzenie mogły uzyskać obywatelstwo niemieckie i opuścić PRL. Koszyk regulował także kwestie związane z zawieraniem małżeństwa między cudzoziemcami a także zezwoleń na emigrację. Koszyk humanitarny wprowadzał także ułatwienia przy podejmowaniu wyjazdów zagranicznych trzymiesięcznych, związanych z pracą, wyjazdów naukowych lub ekstraordynaryjnych.

W ramach KBWE został także podpisany dokument w sprawie środków budowy zaufania i niektórych aspektów bezpieczeństwa i rozbrojenia. Na jego podstawie, państwa go przyjmujące zobowiązały się do:

- obligatoryjnego zawiadamiania o manewrach wojskowych, w których liczba żołnierzy przekracza 3000, oraz fakultatywnie o manewrach, obejmujących mniejszą liczbę,

- zagwarantowania wymiany obserwatorów, czyli do uczestnictwa przedstawicieli w manewrach innego państwa,

- powiadamiania o innych manewrach,

- powiadamiania o ruchach wojsk,

- zmniejszenia liczebności armii i rozpoczęcia procesu rozbrojenia.

Podpisanie 1 sierpnia 1975 roku aktu końcowego nie było jednoznaczne z zakończeniem działalności KBWE. Państwa uczestniczące w podpisywaniu uzgodniły, iż akt będzie miał charakter stały, to znaczy, iż ratyfikujące go państwa, co dwa lata będą uczestniczyły na konferencjach przeglądowych mających na celu weryfikacje realizowanych działań i dalsze doskonalenie współpracy.

Zmiany jakie zaszły w Europie środkowowschodniej w 1989 roku skutkowały powstaniem Paryskiej Karty Nowej Europy. Z uwagi na zachodzące zmiany a także na nieskuteczność konferencji przeglądowych w 1992 r. w Budapeszcie, tzw. Aktem Budapesztańskim podjęto decyzje o przekształceniu KBWE w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy Europy. Organizacja faktycznie została powołana do życia z dniem 1 stycznia 1995 roku. W ramach Organizacji szefowie państw i rządów mieli spotykać się na konferencjach co dwa lata. Powołano organ uchwałodawczy i kierowniczy, tzw. Rada Ministrów, w skład której wchodzą ministrowie spraw zagranicznych, którzy odbywają spotkania raz do roku. Organem OBWR jest także:

- Wysoka Rada mająca siedziba w Pradze (Czechy) składająca się z dyrektorów politycznych,

- Stała Rada - w skład której wchodzą przedstawiciele państw członkowskich (siedziba w Wiedniu)

- Centrum zapobiegania konfliktom (siedziba w Wiedniu),

- Biuro do spraw instytucji demokratycznych i praw człowieka (siedziba w Warszawie),

- Wysoki komisarz do spraw mniejszości narodowych w Europie.

KBWE ramach swojej działalności OBWE wydaje akty normatywne. Do najważniejszych należą Konwencja o koncyliacji i arbitrażu oraz Europejska karta bezpieczeństwa:

  1. Konwencja o koncyliacji i arbitrażu 15 grudnia 1992 roku:

Państwa zostały zobowiązane do rozstrzygania sporów powstających pomiędzy nimi samodzielnie. W sytuacji, gdy nie mogą dojść samodzielnie do konsensusu, mogą przedłożyć spór pod obrady Sądu Arbitrażowego lub Izby Koncyliacyjnej. Ich siedziba znajduje się w Genewie, każde państwo desygnuje po dwóch koncyliantów i jednego arbitra. Sąd orzeka większością głosów - w przypadku równej liczby głosów głos przewodniczącego ma decydujące znaczenie. Orzeczenie opatrzone było klauzulą natychmiastowej wykonalności. W przypadku niewykonania przez państwo wyroku, przekazuje się go do Komitetu Ministrów Rady Europy. Niewykonanie orzeczenia opatrzone jest sankcjami.

  1. Europejska karta bezpieczeństwa z dnia 19 listopada 1999 r. przyjęta w Istambule:

Zmiany, które zaszły w Europie po 1989 roku zmusiły państwa do nowelizacji zasad bezpieczeństwa. Karta powoływała do życia Europejskie Siły Szybkiego Reagowania (miały powstać na gruncie Polsko-Niemiecko-Duńskiego Korpusu - siedziba w Szczecinie). Jej celem było dalsze doskonalenie zapewnienia bezpieczeństwa i współpracy w Europie. Zakładała powstanie centrum reakcyjnego oraz podkreślała, iż zarówno koncyliacja jak i arbitraż stanowią element wspólnego bezpieczeństwa państw.

W ramach wzmocnienia bezpieczeństwa pomiędzy OBWE a Rządem Federacyjnym Nowej Jugosławii w sprawie misji weryfikacyjnej w Kosowie. Dotyczyła ona praw i obowiązków pomierzy stronami. Uzgodniono, iż OBWE nie będzie ingerować w sprawy Jugosławii. Na rząd Jugosławii zostały nałożone następujące obowiązki:

- informowanie o przeszkodach dla prawidłowego funkcjonowania misji weryfikacyjnej,

- zapewnianie ochrony osobom przeprowadzającym misje w przypadku zaostrzenia wewnętrznych konfliktów na terenie Jugosławii oraz zapewnienie środków w celu ewakuacji,

- zapewnienie immunitetów równych immunitetom personelu dyplomatycznego członkom misji (w rozumieniu Konwencji Wiedeńskiej podpisanej w 1964 roku),

- umożliwienie otrzymania wiz i innych niezbędnych dokumentów,

- udostępnienie lotniska w Belgradzie,

- zapewnienie pojazdów oraz paliwa,

- zapewnienie nieograniczonego dostępu do społeczeństwa w celu przeprowadzania ankiet wywiadów itp.

Rada Europy

W 1948 r., podczas Kongresu Europejskiego w Hadze dało się zauważyć dwa ścierające się ze sobą trendy dotyczące wizji Europy po II wojnie światowej. Pierwszym z nich była wizja Europy jako unii, drugim - propozycja stworzenia Europy jako federacji, w której poszczególne państwa zachowałyby suwerenność. Dodatkowo podczas obrad, dziewiętnaście spośród obradujących państw zaproponowało powołanie do życia organizacji wyposażonej w narzędzia pozwalające na stanowienie aktów prawnych, które obowiązywałyby na terenie wszystkich państw członkowskich. Jednocześnie zaproponowano, by w ramach powyższej instytucji przyjęta została Karta Praw Człowieka. Przestrzeganie tych praw kontrolowałaby także powołana organizacja. W związku brakiem zgody państw skandynawskich oraz Wielkiej Brytanii w tej sprawie, postanowiono powołać ogólnoeuropejską organizację o charakterze koordynującym, której zakres działania określony by został przez państwa członkowskie.

Na powyższym gruncie w 1949 roku powołana została Rada Europy. Miała być ona organizacją ogólnoeuropejską, w praktyce ograniczona została do państw zachodniej Europy. Przyjmując zasady demokratyczne przyjęła, iż jej członkami mogą być tylko te państwa, których gospodarka oparta jest o zasadę wolnego rynku.

Podstawą prawną działalności Rady Europy jest umowa międzynarodowa będąca jednocześnie jej statutem. Siedziba Rady znajduje się w Strasburgu.

Rada Europy wyznaczyła sobie trzy główne cele swojej działalności. Przyjmując, iż Europa ma wspólne dziedzictwo, w zakresie którego znajdują się wspólne ideały i zasady, w celu jego ochrony postanowiono stworzyć system powiązań pomiędzy krajami europejskimi. Dodatkowo zamierzano szerzyć i popierać system demokratyczny, ochronę praw i wolności człowieka i obywatela Jednocześnie celem Rady Europy było stworzenie jednolitego systemu prawnego obowiązującego na terenie państw członkowskich.

Umów międzynarodowych, proponowanych przez Radę Europy, państwa członkowskie nie mają obowiązku przyjąć. Istnieje jednak kanon umów międzynarodowych, które zostały przyjęte przez wszystkie państwa członkowskie i które są przyjmowane przez państwa wstępujące do rady. Są to:

  • Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r.,
  • Europejska Karta Społeczna z 16 października 1961 r.,
  • Konwencja Rady Europy o regulowaniu sporów międzynarodowych z dnia 29 kwietnia 1957 roku.,
  • Europejska konwencja o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r.

I. KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI z dnia 4 listopada 1950 roku:

Konwencja stanowiła kontynuację przyjętej linii ochrony praw człowieka. Po przyjętej 10 grudnia 1949 r. Deklaracji Praw Człowieka, której katalog został powszechnie przyjęty i zaakceptowany, podpisana został konwencja. W 1953 r. dodatkowo został podpisany protokół, który poszerzał zakres konwencji. Konwencja wprowadziła kontrolę sądową przestrzegania praw człowieka.

Zgodnie z postanowieniami konwencji, wszystkie państwa, które ratyfikowały konwencję zobowiązują się do przestrzegania praw człowieka w stosunku na wszystkich osób przebywających na ich terytorium. W katalogu praw najważniejszym prawem człowieka zostało zapisane prawo do życia. Państwa ma obowiązek nie tylko życie chronić ale także karać wszystkie czyny naruszające prawo do życia. Z prawem tym związane są ciężkie do rozstrzygnięcia problemy dotyczące aborcji, eutanazji, kary śmierci, badania przeprowadzanych na ludzkich embrionach. Kwestia kary śmierci była kilkakrotnie rozstrzygana przez Radę Europy. Zgodnie z Protokołem szóstym kara śmierci może być tylko stosowana podczas działań wojennych, lub też w chwili zagrożenia wojną lecz tylko za najcięższe przestępstwa. Zgodnie z Protokołem dziewiątym Rada Europy opowiedziała się za całkowitą eliminacją kary śmierci.

W Konwencji znalazły się następujące zakazy:

  • zakaz tortur i nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania. Zgodnie z Konwencją tortury to świadome zachowanie zmierzające do zadania cierpienia fizycznego lub psychicznego w celu wymuszenia określonego zachowania osoby, której zadaje się cierpienie lub wymuszania zachowania osób jej bliskich(art. 3)
  • zakaz niewolnictwa, poddaństwa i pracy przymusowej. Pracą przymusową nie jest praca orzeczona prawomocnym wyrokiem sądu, praca, którą wykonuje się w ramach zastępczej służby wojskowej, praca wynikająca z obowiązków obywatelskich, a także praca, która wykonywana jest w celu zapobieżenia skutkom klęsk żywiołowych (art. 4),
  • zakaz stosowania prawa wstecz (łac. Lex retro non agit). Nie wolno prowadzić postępowania ani skazywać osoby za czyn, który w momencie jego dokonywania nie było traktowane przez prawo jako przestępstwo.
  • zakaz dyskryminacji (art. 14).

oraz prawa:

  • prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5) - do obowiązków państwa należy zagwarantowanie obywateli bezpieczeństwa i ochrony przed bezprawnym pozbawieniem wolności,
  • prawo do uczciwego procesu (art. 6) oraz prawo do wniesienia środka odwoławczego - każda osoba przebywająca na terytorium danego państwa ma zagwarantowane dochodzenie swoich praw przed niezawisłym organem, którego podstawą działalności są przepisy prawa. Jednocześnie każdy ma zagwarantowane prawo do obrony, co skutkuje instytucją obrońcy z urzędu. Postępowanie sądowe powinno być dwuinstancyjne, tak aby każdy kto czuje się pokrzywdzony rozstrzygnięciem sądu mógł się od niego odwołać.
  • prawo do poszanowania prywatności, czyli zakaz do ingerowania w życie rodzinne i prywatne,
  • prawo do wolności sumienia, wyznania i myśli - nikt nie może być prześladowany z powodu swojego wyznania i uczestnictwa w obrzędach religijnych ani też nie można zabronić swobodnego wypowiadania poglądów,
  • prawo do wolności słowa,

Treść konwencji została uzupełniona późniejszymi protokołami. Pierwszy protokół z 1952 roku rozszerzył katalog praw o prawo własności, prawo do wykształcenia, prawa do swobodnego wyboru miejsca zamieszkania i przemieszczania się, prawo do wolnych wyborów, zakazał stosowania pozbawienia wolności jako kary za długi oraz stanowił, iż w przypadku bezprawnego pozbawienia wolności osoba może ubiegać się o wypłatę odszkodowania od państwa, a państwo, w przypadku stwierdzenia słuszności zarzutu o bezprawnym uwięzieniu jest zobowiązane odszkodowanie to wypłacić.

Na podstawie Konwencji można zaskarżyć państwo do Trybunały Sprawiedliwości. Trybunał rozpatrywał sprawy zgodnie z dwiema ścieżkami:

  1. spór pomiędzy dwoma państwami (państwo kontra państwo) - spór powstawał w sytuacji, gdy jedno państwo oskarżało inne o nieprzestrzeganie praw i obowiązków jakie nałożyła na państwa konwencja praw człowieka i obywatela.
  2. spór pomiędzy państwem a jednostką (skarga indywidualna). Skargę można była wnieść jedynie wtedy, gdy zostały spełnione określone konwencją warunki, czyli: gdy zostało naruszone jedno z praw gwarantowanych konstytucyjnie, gdy wyczerpana została droga sądowa przewidywana prawem danego państwa, państwo przyjęło protokół lub konwencję oraz kwestia sporna nie jest przedmiotem postępowania toczącego się przed innym organem.

Spór rozstrzygany jest w trzech etapach.

I etap: sprawa przekazywana jest do Komitetu, obradujący w składzie trzech sędziów, którzy sprawdzają, czy przedłożona skarga jest dopuszczalna oraz formułują w powyższej kwestii własną opinię. W przypadku stwierdzenia, że skarga jest dopuszczalna, przekazywana ona jest dalej, do jednej z izb.

II etap: sprawa trafia do Izby obradującej w składzie od 5 do 7 sędziów. Wydaje ona rozstrzygnięcie w formie wyroku. W przypadku, gdy strona jest niezadowolona z wydanego wyroku może ona się odwołać do Wielkiej Izby.

III etap: Wielka Izba obraduje pod obecność wszystkich sędziów trybunału.

Dwuinstancyjność postępowania przez Trybunałem Sprawiedliwości jest wyłączona w przypadku, gdy oprócz sporu konieczne jest wydanie interpretacji przepisów.

Z uwagi na duże znaczenie konwencji zarówno jej treść jak i struktury Trybunały będą musiały z czasem dostosowywać się do zmieniających się stosunków i układów zachodzących w społeczeństwach.

II. Europejska Karta Społeczna z dnia 16 października 1961 roku:

Stanowi ogólny zbiór norm i zasad, jakie państwa ją przyjmujące powinny przestrzegać. Jej zapisy są elastyczne.

Państwa nie są zobowiązane do ratyfikowania całego tekstu konwencji ale zostały ustanowione zasady przyjęcia poszczególnych punktów. Oznacza to, iż wszystkie państwa chcące konwencję ratyfikować zobowiązują się do bezwzględnego przestrzegania punktów od 1 do 19. Ponadto państwo ratyfikujące zobowiązuje się do przyjęcia pięciu z siedmiu artykułów. Łącznie, zobowiązanie musi wynosić co najmniej 10 całych artykułów lub 45 paragrafów numerowanych.

- pkt 1 - określa prawo każdego człowieka do wykonywania wybranej pracy, za która pracodawca jest zobowiązany wypłacać wynagrodzenie

- pkt 2 jest gwarancją odpowiednich warunków pracy,

- pkt 3 zapewnia bezpieczeństwo i higienę pracy,

- pkt 4 za wykonywaną pracę pracownik powinien otrzymywać wynagrodzenie pozwalające na godne życie jego i rodziny,

- pkt 8 stanowi prawo do zrzeszania się pracowników oraz pracodawców,

- pkt 9 jest gwarancją zapewnienia kobietom w okresie macierzyństwa specjalnych warunków pracy,

W celu zagwarantowania wszystkim pracownikom odpowiednich warunków do pracy Karta wprowadziła regulację dotyczącą tygodniowego oraz dziennego wymiaru pracy, zapewniała wynagrodzenie w dni świąteczne wolne od pracy, wprowadzała obowiązkowy, coroczny, płatny, co najmniej dwutygodniowy urlop, wprowadzała skrócenie dnia pracy lub gwarantowała dodatkowy płatny urlop dla pracowników pracujących w szczególnie trudnych lub zagrażających życiu warunkach, oraz zapewniła tygodniowy wypoczynek o ile wynika to z tradycji danego regionu lub religii.

Zgodnie z Karta godny wynagrodzeniem jest takie, które pozwala zapewnić byt pracownikowi oraz jego rodzinie, a także które nie różnicuje wynagrodzenia w zależności od płci pracownika. Pracownikowi, powinno być też wypłacane wynagrodzenie za nadgodziny w powiększonej stawce. Karta zapewnia także prawo do zachowania terminu wypowiedzenia niekrzywdzącego pracownika. Zezwala on na potrącenie z wynagrodzenia jedynie takich obciążeń, które określa ustawa.

Wydanie nowej wersji Karty spowodowane było zmianą trendów warunków pracy. Zawiera ona 31 programowych punktów. Zgodnie z pkt 21 karty pracownik ma prawo do brania uczestnictwa w konsultacjach dotyczących przedsiębiorstwa a także ma prawo do posiadania informacji na jego temat. W 21 pkt gwarantuje wypłatę wszyscy funduszu gwarancyjnego środków finansowych wszyscy momencie upadku firmy lub też wszyscy przypadku zwolnienia wszyscy pracy. Karta zapewnia także prawo ochrony przed marginalizacją społeczną oraz ubóstwem wszyscy także nadaje każdemu prawo do mieszkania.

W celu kontroli wypełniania praw i obowiązków przez państwa, są one zobowiązanie do przedkładania Organizacji Pracodawców i Organizacji Pracowników sprawozdania o realizacji zadań. Organizację te mają upoważnienia do wprowadzenia w powyższym sprawozdaniu zmian. Po zaakceptowaniu sprawozdania, przekazywane jest ono do Komitetu Spraw Społecznych działającego przy Radzie Europy. Na podstawie wydanego przez Komitet orzeczenia sprawdza się, czy państwo przestrzega nałożonych na niego praw i obowiązków. Orzeczenie wraz ze sprawozdaniem przedkłada się do analizy Komitetowi rządowemu, w skład którego wchodzi przedstawiciel każdego państwa. Za naruszenie praw i obowiązków grożą sankcje polityczne.

Na naruszenie przez państwo praw i obowiązków może wpłynąć także tzw. skarga zbiorowa. Złożyć ją mogą te organizacje krajowe lub zagraniczne,, które zajmują się gospodarczą lub społeczną działalnością zarówno na terenie kraju jak i na arenie międzynarodowej.

Na kanwie konwencji oraz karty powstają międzynarodowe organizacje, w których działają pracownicy oraz pracodawcy., zajmujący się zagadnieniami społeczno-gospodarczymi. Mogą one także wnieść skargę zbiorową na naruszenie praw i obowiązków przez dane państwo. Organizacje krajowe, zrzeszające pracodawców i pracowników mogą wnieść skargę zbiorową jedynie wówczas, gdy zakres skargi jest także zakresem ich działania.

Skarga zbiorowa przekazywana jest do Komitetu Spraw Społecznych, który analizuje ją pod względem formalnym. Dokonuje on oceny skargi i sporządza sprawozdanie. W przypadku stwierdzenia faktycznego naruszenia praw lub obowiązków, Komitet może wezwać państwo do usunięcia tego stanu.

III. Konwencja rady europy o regulowaniu sporów międzynarodowych

Wprowadziła trzy alternatywy sposobu rozstrzygania sporów: koncyliacje, arbitraż lub rozstrzyganie klasycznych sporów prawnych. Państwa są zobligowane, w przypadku powstania sporu do oddania go pod rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości. Jego wyrok jest ostateczny. Konwencja w artykule 18 określała jakie spory podlegają pod klasyfikację "klasycznych sporów prawnych". Są to spory, które dotyczą interpretacji traktatu lub międzynarodowej umowy; związane ze wszelkimi kwestiami dotyczącymi prawa międzynarodowego; kwestie dotyczące istnienia lub nieistnienia faktów mogących mieć negatywny wpływ na prawo międzynarodowe; związek z rodzajem i wysokością odszkodowań, wynikających z pogwałcenia prawa międzynarodowego.

III. Konwencja Rady Europy o ekstradycji z 13 grudnia 1957 roku:

Miała ujednolicenie na terenie Europy przepisów prawa dotyczących ekstradycji. W art.62 Konwencja stwierdziła, iż jej przepisy zastępują dotychczasowe umowy dwustronne (bilateralne). Wprowadziła zapisy, iż nie wydaje się drugiemu państwu swojego obywatela, oraz osoby, która popełniła przestępstwo o charakterze politycznym, za wyjątkiem osób które dokonały zamachu na głowę państwa, dopuściły się przestępstw przeciwko bezpieczeństwu ruchu lotniczego lub morskiego, dokonały zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości oraz przeciwko pokojowi.

Niektóre z państw ratyfikujący6h konwencję zastrzegło, iż nie będzie przestrzegać obowiązku wydania w przypadku małoletnich lub osób w podeszłym wieku.

Niektóre państwa uznały, ze nie będą respektowały obowiązku wydania, jeżeli osoba o wydanie której chodzi jest w podeszłym wieku lub małoletnia, a także jeśli wydanie maiłoby się wiązać z karą śmierci, nieuczciwym procesem lub gdyby przeciwko danej osobie prowadzone byłoby szczególne postępowanie lub powołano by sad specjalny.

Konwencja nie objęła swym zasięgiem spraw zarówno skarbowych jak i wojskowych -zostawiła je do samodzielnego rozstrzygnięcia stron.

Ekstradycja wszczynana jest na wniosek, do złożenia którego wymagana jest droga dyplomatyczna. Wniosek musi być złożony zgodnie z wymogami zarówno formalnymi jak i merytorycznymi; musi w nim być poświadczenie, iż osoba jest obywatelem danego państwa. Wniosek może dotyczyć jedynie przestępstw tzw.. podwójnej karalności (kwalifikacja prawna danego czynu)

W przypadku, gdy w stosunku do jednej osoby wpłynęło kilka wniosków o ekstradycję, rozpatruje się ten wniosek który wpłynął jako pierwszy. Jeżeli poszukiwana osoba jest ścigana za popełnienie więcej niż jednego przestępstwa, państwo, które tą osobę wydaje może domagać się, by sądzono ja tylko za jedno z przestępstw, a dopiero po upływie 45 dni kary pozbawienia wolności by poddano ją pod osąd za popełnienie drugiego przestępstwa.

Rozpatrzenie wniosku następuje przez niezawisły sąd. W przypadku, gdy transport wydawanej osoby przebiega przez terytorium trzeciego państwa bezwzględnie należy otrzymać zgodę na przewiezienie od władz tego państwa. Koszty pokrywa państwo, które daną osobę pozywa.

IV. Konwencja rady europy o regulowaniu sporów międzynarodowych

Wprowadziła trzy alternatywy sposobu rozstrzygania sporów: koncyliacje, arbitraż lub rozstrzyganie klasycznych sporów prawnych. Państwa są zobligowane, w przypadku powstania sporu do oddania go pod rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości. Jego wyrok jest ostateczny. Konwencja w artykule 18 określała jakie spory podlegają pod klasyfikację "klasycznych sporów prawnych". Są to spory, które dotyczą interpretacji traktatu lub międzynarodowej umowy; związane ze wszelkimi kwestiami dotyczącymi prawa międzynarodowego; kwestie dotyczące istnienia lub nieistnienia faktów mogących mieć negatywny wpływ na prawo międzynarodowe; związek z rodzajem i wysokością odszkodowań, wynikających z pogwałcenia prawa międzynarodowego.

V. Europejska karta samorządu terytorialnego

Określała, iż kompetencje, które posiadają organy samorządu terytorialnego powinny być im określone treścią konstytucji lub ustaw. Powinny im zostać przyznane takie prawa, aby społeczność lokalna mogła decydować o większości spraw, które jej dotyczą. Na organy jednostek samorządu terytorialnego została nałożona odpowiedzialność za kwestie dotyczące spraw publicznych; w przypadku kwestii mających fundamentalne znaczenie dla społeczności lokalnej samorząd terytorialny powinien przeprowadzić konsultacje społeczne dotyczące danej sprawy.

Przepisy prawne regulujące kwestie organów samorządów terytorialnych powinny określać jakich funkcji nie można łączyć ze sprawowaniem funkcji radnego.

VI. Konwencja bioetyczna:

Wprowadziła obowiązek poszanowania godności każdej osoby, jej integralności, a także poszanowania interesów osobistych. Stanowi ona, iż dobro i interes jednostki jest ważniejszy od interesu społeczeństwa lub nauki. Zakazała ona dyskryminowana osób ze względu na ich dziedzictwo genetyczne, a także zabroniła przeprowadzania testów genetycznych mających na celu wprowadzenie zmian w cechach genetycznych potomstwa. Wprowadziła także zakaz prowadzenia praktyk eugenicznych (dotyczy to zwłaszcza selekcji płci) oraz tworzenia ludzkich embrionów wykorzystywanych do przeprowadzania eksperymentów naukowych.

V. Standardy administracyjne przyjęte przez radę europy

Rada Europy podjęła trzy ważne akty normatywne regulujące kwestie związane z administracją państwową . Są to:

- I Europejska Konwencja o funkcjach konsularnych z dnia 11 grudnia 1967 r.,

- II Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 1985 r.,

- III Europejska Karta o Współpracy między władzami granicznymi.

Konwencja o funkcjach konsularnych określa zakres, w jakim może działać przedstawiciel innego państwa na terenie danego kraju. Dotyczy głównie działalność administracyjnej i sądowej. Główną zasadą, o którą oparte jest działanie przedstawicieli jest działanie w granicach zarówno prawa, jakie obowiązuje w kraju macierzystym jak i prawa obowiązującego na terenie państwa, w którym znajduje się przedstawicielstwo.

Do głównych zadań konsula należy sprawowanie opieki nad obywatelami swojego państwa znajdującymi się na terenie obcego terytorium, wystawianie wiz, sprawy z zakresu urzędu stanu cywilnego oraz sprawy sądowe, może on także być przedstawicielem osób fizycznych w postępowaniu spadkowym, chyba że zapadły inne postanowienia. Do obowiązków konsula należy także zapewnienie opieki osobie zatrzymanej lub skazanej, a także może on komunikować się ze statkami powietrznymi; rozstrzyga on spory pomiędzy kapitanem a załogą.