Ballada
Słowo ballada, wywodzące się od włoskiego terminu "ballare" (tańczyć), oznaczało pierwotnie ludową pieśń taneczną. Na przełomie XIV i XV wieku ballada uzyskała miano literackiego gatunku lirycznego. W XVI-XVII wieku balladami określano epickie pieśni angielskie i szkockie. W XVIII wieku wykształciła się ostateczna forma ballady, którą charakteryzuje się jako krótki utwór poetycki o budowie stroficznej, opisujący niesamowitą, zagadkową historię. W balladzie występują elementy liryczne (tajemniczość, nastrojowość), epickich (narracyjność, retrospekcja) i dramatycznych (bohaterowie w działaniu). Fabuła dotyczy jakiegoś tajemniczego, dramatycznego wydarzenia; problemów i wyborów moralnych człowieka. Bardzo ważną rolę w balladzie odgrywa przyroda, która nie jest tylko tłem, lecz jedną z postaci utworu. Przyroda zachowuje się jak sędzia względem człowieka; obserwuje go i jego czyny, ocenia je i wymierza karę za popełnione przewinienia, a nagrodę za dobre uczynki.
Do grona najpopularniejszych twórców ballad należą: Goethe, Schiller, Mickiewicz.
Dramat romantyczny
Dramat romantyczny wywodzi się z doświadczeń teatru szekspirowskiego i hiszpańskiego i różnych form melodramatu. Jest to gatunek dramatyczny, którego reguły tworzenia są przeciwne względem klasycznego dramatu. Składa się z elementów dramatycznych, epickich i lirycznych. Nie realizuje zasady trzech jedności: miejsca, czasu, akcji. Jest to utwór o luźnej kompozycji i dużej swobodzie stylistycznej; łączy niecodzienność z potocznością, wzniosłość z pospolitością, realizm z fantastyką, tragizm z komizmem.
Najważniejsi twórcy dramatu romantycznego: A. Mickiewicz, Z. Krasiński, W. Hugo.
Poemat dygresyjny
Poemat dygresyjny należy do gatunku poezji narracyjnej. Jest to utwór wierszowany, o fragmentarycznej budowie, łączący elementy epickie, liryczne i dyskursywne. Składa się z kilku epizodów, które powiązane są ze sobą głównym wątkiem. Najczęściej jest nim motyw podróży bohatera. Wydarzenia, które opisuje narrator są przedstawione w sposób żartobliwy, śmieszny. Są one pretekstem do wypowiadania osobistych myśli, uwag i sądów na różne tematy.
powieść poetycka
Powieść poetycka należy do gatunku literackiego, zwanego poematem epickim. Jest to rozbudowany utwór wierszowany, łączący w sobie elementy dramatyczne i liryczne. Kompozycja utworu charakteryzuje się fragmentarycznością, szybkim tempem akcji, inwersją czasową fabuły. Inwersja czasowa polega na mieszaniu się wątków dotyczących różnych postaci z odmiennych momentów czasowych, bez przestrzegania chronologii zdarzeń. Akcja utworu często rozgrywa się w średniowieczu, na tle wydarzeń historycznych. Narrator w subiektywny sposób opisuje dramatyczne wydarzenia; wyraża swoje odczucia, opinię na temat postawy bohaterów.
Gatunek powieści poetyckiej uprawiali: W. Scott, G. Byron, A. Mickiewicz, J. Słowacki.
