Epoka romantyzmu i kreowany w przez nią model literatury znalazł odbicie w praktycznie wszystkich literaturach narodowych ówczesnej Europy. Jego elementy odnajdujemy również w realizacjach literackich pisarzy rosyjskich.

Czas, kiedy to na ziemiach rosyjskich zaczynały powstawać utwory romantyczne, nie był okresem łatwym dla tamtejszego społeczeństwa. Na odnotowanie zasługuje głównie sytuacja polityczno-społeczna, która była daleka od ideałów, do których dążyli tamtejsi literaci. Wciąż panowały silne i totalitarne rządy carskie. Wszędzie, w każdej instytucji państwowej oraz w polityce kulturalnej, widać było siłę i nienaruszalność ustalonego porządku. Artyści nie mogli liczyć na całkowitą wolność twórczość, bo w razie głoszenia idei nie zgodnych z ogólnie przyjętą wizją, groziły im zsyłki na Sybir, a w ostateczności śmierć.

Literatura rosyjska tego okresu skupiła się więc w głównej mierze na sprzeciwie wobec takiej sytuacji. Intelektualiści i artyści chcieli zmian. Mieli już dosyć despotycznych rządów cara, dążyli do reform gospodarczych, by obalić wciąż istniejący w państwie system stosunków feudalnych. Stąd właśnie tak specyficzny rys ówczesnej literatury.

W początkowej fazie romantyzmu rosyjskiego dominują takie formy, jak powieść poetycka oraz liryka. W dużej części nawiązują one do dokonań największego rosyjskiego poety - Puszkina i jego wspaniałych poematów. Z czasem sytuacja zaczyna się zmieniać i z formami wierszowymi wygrywać zaczyna proza. Jest sytuacja diametralnie inna od tej, z którą mieliśmy do czynienia na terenie polskiego romantyzmu, gdzie głównymi gatunkami były właśnie liryka oraz dramat. W rosyjskiej literaturze tego okresu dramat praktycznie nie istnieje w ogóle. Jest tak dlatego, ponieważ władze carskie nie godziły się na wystawianie sztuk a często nawet na książkowy druk dramatu. Z tego też względu twórcy rosyjscy skupili się na formie powieściowej, co zaowocowało bez wątpienia wspaniałymi realizacjami.

Wśród romantyków rosyjskich daje się również zauważyć pewną cechę różniącą ich od na przykład polskich poetów tego okresu. Wiąże się to z postawą pisarzy oraz wymową ich dzieł. Polski romantyzm, był romantyzmem patriotycznym, który wydawał utwory o charakterze tyrtejskim - nawołującym do walki i sławiącym wspaniałość ojczystego kraju. Inaczej jest z autorami rosyjskimi. Ci raczej skierowali się w stronę poglądu i postawy określanej jako Weltschmerz, co tłumaczono jako "ból świata" albo "chorobę wieku". Objawiało się to w biernej postawie autorów wobec działań caratu. Mimo, że w osobiście tęsknili za zmianami systemu, to jednak bali się poruszać tę tematykę tak otwarcie, jak czynili to ich polscy koledzy. Takie postawy zaobserwować możemy chociażby w takich utworach, jak "Borys Gudonow" Aleksandra Puszkina, "Bohater naszych czasów" Michała Lermontowa, czy twórczości Mikołaja Gogola.

Jedną z najważniejszych grup działających w Rosji, w której skupieni byli autorzy uznawani za romantyków rosyjskich, była grupa Dekabarystów. Początków tego związku należy upatrywać w okresie wojen napoleońskich, a raczej klęski Napoleona pod Moskwą, która zakończyła wielki marsz francuskiego wodza. Problem, który się pojawił dotyczył sytuacji polityczno-społecznej w Rosji. Część szlachty o poglądach reformatorskich oraz grupa dowódców armii rosyjskiej, którzy brali udział w kampanii z roku 1812, postanowili zorganizować związek mający na celu rewolucje i przeprowadzenie zmian w państwie. Ich aktywną działalność datuje się na lata od 1816 do 1825 roku. Wtedy to udało im się stworzyć trzy duże ośrodki konspiracyjne. Za swoje siedziby przyjęli Petersburg, Wołyń oraz Tulczyn na Ukrainie. W roku 1825, kiedy do Car Aleksander I zmarł, nastał trzytygodniowy czas bezkrólewia. Był to wystarczający okres, by zorganizować rewolucyjne powstanie w Petersburgu. Ich nazwa pochodzi właśnie od miesiąca, w którym doszło do tego zrywu. W języku rosyjskim "diekabr" oznacza miesiąc grudzień, a że powstanie wybuchło właśnie w grudniu, stąd ich nazwa - dekabarystów. Niestety wojskom carskim udało się stłumić bunt, a tych, którzy odpowiedzialni byli za jego organizację zesłano na Syberię, przywódców natomiast nakazano stracić ku przestrodze.

Dekabaryści to jednak nie tylko ruch polityczny. Należeli do niego również literaci i artyści, którym drogi był los Rosji i chcieli zmian na lepsze. Zaliczyć do nich możemy chociażby Konrada Rylejewa, który żył w latach 1795-1826 oraz Aleksandra Bestużewa. W ich twórczości odnajdujemy w głównej mierze utwory o tematyce politycznej i społecznej. Najczęściej uprawianą i wykorzystywaną formą wiersza była satyra. Często sięgali też po poemat oraz odę. Dzięki nim do języka poetyckiego, a raczej retoryki twórczości wolnościowej, tyrtejskiej, weszły takie zwroty, jak: patriotyzm, honor, wolność, despotyzm, tyrania, kajdany, itd.

Mimo iż twórczość pisarzy działających w Rosji w okresie europejskiego romantyzmu była bardzo ważna i wysoko ceniona, to jednak tamtejszym twórcom nie udało się stworzyć estetyki literackiej odpowiadającej w pełni wymaganiom romantyzmu. Jego idee niewątpliwie były znane, ale pojawiały się marginalnie. Większą wagę kładziono na sam fakt działalności politycznej oraz roli literatury w dążeniach do reform i obalenia caratu, niżeli na realizacji wymogów wiersza romantycznego. Nie możemy jednak powiedzieć, że w Rosji nie było wybitnych postaci tego okresu literatury. Było ich bardzo wielu, by wymienić kilku:

- Aleksander Puszkin - przyszedł na świat w roku 1799 w Moskwie, gdzie również spędził lata swego dzieciństwa oraz młodości. Zanim poszedł do liceum, pobierał nauki od nauczycieli domowych, na co pozwalał jego wysoki stan urodzenia i odpowiednie fundusze. Kiedy miał 12 lat rozpoczął edukację w liceum, które ukończył zdobywając status urzędnika kolegialnego - sekretarza. Z takim wykształceniem mógł podjąć pracę w Kolegium Spraw Zagranicznych Rosji, które mieściło się w Petersburgu. Kiedy w swych utworach zaczął sprzeciwiać się władzy carskiej oraz ośmieszać ją w swych utworach satyrycznych, skazano go na zsyłkę.

- Michaił Lermontow - przyszedł na świat w Moskwie w roku 1814. był on synem kapitana. Miał w posiadaniu niewielki majątek ziemski.

- Mikołaj Gogol - przyszedł na świat w 1809 roku. Jego rodzina był średniozamożna. Z domu wyniósł Gogol zamiłowanie do sztuki i kultury.