Duchowa przemiana podmiotu lirycznego- interpretacja wiersza Juliusza Słowackiego "I porzuciwszy drogę światowych omamień"
"I porzuciwszy drogę światowych omamień,
I wysłuchawszy serce, gdy rzekło: Jam czyste!
To rzuciłem się z wielką rozpaczą na kamień,
Pod którym trzy dni martwy leżałeś, o Chryste!
Skarżyłem się grobowi, a ta skarga była
Ani przeciwko ludziom, ani przeciw Bogu...
....................................................................."
Sześciowersowy utwór Juliusza Słowackiego pt. I porzuciwszy drogę światowych omamień sprawia wrażenie, jakby coś przeszkodziło w jego dokończeniu, jakby poeta musiał nagle zaprzestać pisania i wybiec w pośpiechu…Wiersz ten został napisany w trakcie podróży do Ziemi Świętej, w styczniu 1837 roku, podczas której Słowackiemu towarzyszył Zenon Brzozowski. W dniu 13 stycznia byli już w Jerozolimie, gdzie Słowacki czuwał nocą przy Grobie Jezusa. Wyprawa ta silnie wpłynęła na jego wiarę , pogłębiając ją znacznie. Zstępuje z "drogi światowych omamień", odchodzi od świata rozrywek, uciech, od pożądania rzeczy materialnych. Życie takie bowiem, w którym zmysły są jakby omamione, jest niczym choroba. "Omamienie" to ułuda, oszustwo ukryte pod płaszczem pozorów. W ten sposób walczą dwie wartości: dobro i zło, właśnie to drugie jest mistrzem w sztuce kamuflażu. "Mistycznej kontemplacji zawsze towarzyszy myśl o śmierci". Kiedy głęboko wnikniemy w istotę śmierci, rozważania nad nią prowadzą nas do stwierdzenia, że ziemska egzystencja jest tylko momentem przejściowym, w trakcie którego staramy się jakby "zarobić" czynami na życie po śmierci. Nie istotne jest gdzie trafimy- do piekła, nieba czy czyśćca- gdyż wszelka nasza dobroć, miłość bliźniego, poświęcenie dla niego i nie postępowanie wbrew sobie, zostaną nagrodzone, gdy nadejdzie wieczność. Nawiedzenie Grobu Pańskiego staje się przyczyną swoistego katharsis, przeżywanego przez podmiot liryczny. Religia chrześcijańska podaje, że dusza doznaje takiego oczyszczenia w sakramencie spowiedzi, w którym kapłan jest pośrednikiem pomiędzy człowiekiem a Jezusem odpuszczającym grzechy. Stojąc u Grobu Pańskiego podmiot liryczny może dokonać oczyszczenia duszy bez udziału osoby trzeciej. Prowadzi cichą, wewnętrzną rozmowę z Jezusem, w której przez "grobową skargę"- "ani przeciwko ludziom, ani przeciw Bogu…"- wylewa swe żale. Tak więc przeciwko komu się skarży? Wydaje się, że robi to przeciw własnej osobie. Przyczyną tego staje się refleksja nad postępowaniem, grzechami i przewinieniami, które już się dokonały i nic ich całkowicie nie wymaże. Pojawia się skrucha i pragnienie zmiany na lepszego człowieka. Bunt i duma znikają gdzieś, ponad nie wybija się pragnienie czystości postępowania i duchowej światłości. Napełniony pokorą i skruchą podmiot liryczny chce pojednać się z Jezusem. Jego dusza oczyszczona i pełna światła wiedzie go ku prawdzie, wyzwala ze "światowych omamień" i uzdrawia.
Wiersz nie opisuje dokładnie Grobu ani jego otoczenia, co wskazuje na położenie przez poetę akcentu na duchową sferę odczuć. Nie chce zaprzątać uwagi czytelnika światem zewnętrznym, przywodzi go natomiast do najistotniejszego w wierszu elementu- zwraca uwagę na przemianę, której doświadcza, ona jest bowiem istotą jego rozważań. Jednak być może nie chodzi tylko o grób Syna Bożego…Może symbolizuje on także jakąś opowieść, historię w której zawarte są przeszłe dzieje ludzkiego rodzaju. Czy mogiła może być także miejscem początku życia, narodzin? Według słów Stanisława Makowskiego: "Twórca rodzi się wówczas, kiedy uświadomi sobie własne, odrębne od formułowanych dotychczas cele"
"Postęp dziejów jest rezultatem ciągłych bolesnych zmagań z formą, bez której duch nie może istnieć, ta forma określa go i jednocześnie ogranicza. Bo forma, choć umożliwia życie, sama jest jakby martwa. Sposobem istnienia ducha jest więc nieustanna walka, pełna cierpienia, w której wyniku burzą się stare, powstają nowe kształty"
BIBLIOGRAFIA:
1.Kleiner J., Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, wstęp i oprac. J. Starnawski, Kraków 1999, T. 2 Od Balladyny do Lilli Wenedy,
2.Kowalczykowa A., Wstęp [w:] Juliusz Słowacki. Krąg pism mistycznych, Wrocław 1982
3.Kowalczykowa A., : Słowacki, Warszawa 1994
4.Nęcka A., I porzuciwszy drogę światowych omamień jako przykład liryki mistycznej Juliusza Słowackiego, http://www.humanista.pl/kulturoznawstwo/wiecej.phtml?id=4&PHPS
ESSID=4d8327de36a426dc5f983e0868919051
5.Makowski S., Juliusz Słowacki, Warszawa 1980
