W epoce pozytywizmu wzrosło zainteresowanie wszelkimi gatunkami literackimi, które propagowały pewne postawy kształcące, ideały i poprawne wartości. Wśród nich znalazła się między innymi powieść historyczna. Trudno byłoby jednak zastosować jakąś przemyślną strategię, wprowadzić rozliczne czytelne podziały przydatne przy jej zdefiniowaniu, gdyż reprezentatywnych autorów powieści historycznej w Polsce było zaledwie dwóch: H. Sienkiewicz i B. Prus. Natomiast można prześledzić pewną ewolucję tego gatunku, która dokonała się od momentu opublikowania "Trylogii", do powstania "Faraona". Chodzi tu dokładniej o sposoby prezentowania historii, a właściwie wykorzystania jej do osobistych zamysłów autora. Sienkiewiczowska "Trylogia" obrazuje realia Polski i wdraża w życie określone wartości, zachowania; natomiast "Faraon" Prusa poprzez czas, do którego nawiązuje- starożytny Egipt, jest próbą głębszych, ogólnych rozmyślań nad samą instytucją państwa, zasadach jego funkcjonowania.
"Ogniem i mieczem", "Potop" i "Pan Wołodyjowski" prezentują sytuację historyczną dawnej Rzeczpospolitej, realia siedemnastowieczne, w których żyli ówcześni Polacy, nakreślają ich wady i zalety, stwarzając obszerne tło społeczne. Autor starał się być wierny rzeczywistej sytuacji, dlatego sięgał do licznych źródeł opisujących między innymi mentalność i sposób życia tamtejszych ludzi. Przy całej wiarygodności, jaką chciał zachować Sienkiewicz, posłużył się on jednak trzema chwytami artystycznymi. Po pierwsze zastosował on stylizację archaiczną, by jeszcze bardziej wzmóc autentyczność i zgodność swoich powieści z realiami wieku siedemnastego. Drugim zabiegiem, był fakt, że wśród jego bohaterów wytłuszczane były tylko postawy ewidentnie pozytywne, prawe jednostki, wręcz ideały. Ponadto cała "Trylogia" miała służyć "ku pokrzepieniu serc", pewnego rodzaju pociesze, podniesieniu morałów przygnębionego współczesnego pisarzowi społeczeństwa.
Wręcz identycznie, używając podobnego schematu, Sienkiewicz skonstruował "Quo Vadis".
Natomiast "Faraon" B. Prusa, próbuje przemycić pod swą historyczną maską, głębsze ideologie. Przekazując obraz starożytnego Egiptu, jego realia, B. Prus prezentuje także swoje uwagi na temat funkcjonowania państwa. Porusza zagadnienie władzy, i sposobu jej zdobywania, rywalizacji o nią; następnie kwestię sprawowania rządów, nauki rozwijającej się w państwie, pieniądza oraz sprawę religii państwowej. "Faraon" próbuje dać odpowiedź, na pytanie o idealne stosunki, proporcje pomiędzy państwowością a pojedynczym człowiekiem, tak by interesy jednostki i państwa nie konkurowały ze sobą a działały z obopólną korzyścią.
