Wiersz M. Konopnickiej "Wolny najmita" prezentuje, tak chętnie podejmowaną przez twórców pozytywistycznych, problematykę dotyczącą sytuacji chłopstwa w II połowie XIX wieku. Tytułowy wolny najmita jest określeniem biednego chłopa. Poetka przedstawia jego nędzną sytuację - wprawdzie chłop ów jest wolny, nie musi uprawiać pańszczyzny
( przypomnijmy, że jest to sytuacja po traktacie uwłaszczeniowym), ale chłop nadal cierpi biedę - często wskutek klęsk nieurodzaju. Ta wymarzona wolność nie przynosi mu więc żadnych korzyści, bowiem i tak pozostaje mu umrzeć z głodu. Nikt też z władz nie interesuje się sytuacją materialną chłopów. Zostali oni pozostawieni sami sobie i tylko wyczuleni na krzywdy ubogich poeci, tacy jak Konopnicka, potrafią się przejąć losem wolnego najmity.
