Miasto według definicji encyklopedycznej to historycznie ukształtowany typ osiedla, wyznaczony istnieniem społeczności, skoncentrowanej na obszarze o odrębnej organizacji, uznanej i określonej prawnie, wytwarzającej zespół trwałych urządzeń materialnych, o specyficznej fizjonomii, którą można uznać za wyróżniający się z otoczenia typ krajobrazu (Encyklopedia PWN, hasło Miasto). Natomiast warto zastanowić się czym jest miasto w literaturze i jak jest ukazywane.

Motyw ten pojawiał się już w starożytności, na przykład w Iliadzie Homera poznajemy losy Ilionu, czyli Troi. Również w Biblii pojawia się wiele opisów miast. W literaturze polskiej motyw ten istnieje od oświecenia i najczęściej jest miasto miejscem zdegenerowania. Dużą rolę odgrywa motyw aglomeracji miejskiej w dobie romantyzmu. Na przykład w Dziadach części III jest ukazany Petersburg. Miasto to staje się w oczach Mickiewicza przede wszystkim miejscem kaźni i więzienia Polaków. Tu są przetrzymywani i męczeni, a w końcu stąd są wysyłani na Sybir, skąd wielu nie wróci.

W czasach pozytywizmu, gdy zaczęła dominować powieść, miasto stało się dla pisarzy bardzo interesującym i pociągającym tematem. Jego teren jest ukazywany jako świat w małym formacie, gdzie istnieją takie same reguły jak w normalnym świecie. Artyści, kierując się wyznacznikami stylu realistycznego oraz naturalistycznego, bardzo dokładnie malowali w swych utworach obrazy miasta ukazując wszystkie przejawy jego życia nawet te zdecydowanie negatywne. Bolesław Prus w Lalce przedstawia miasto nie tylko od tej dobrej strony (np. piękne życie arystokracji), ukazuje przecież nędzę egzystencji w Warszawie pod koniec XIX wieku. Prus przedstawia miasto z fotograficzną dokładnością.

Podobnie jest w utworze Fiodora Dostojewskiego pod tytułem Zbrodnia i kara, gdzie również (jak u Mickiewicza) akcja toczy się w Petersburgu (dokładnie w 1865 roku). Miasto jest głównie miejscem brzydoty i nędzy, zamieszkałym przez ludzi, którzy postępują w sposób nieetyczny, często żyją dzięki popełnianym zbrodniom. Żyją oni w dusznych i ciasnych mieszkaniach, które autor porównuje do trumien. Opis Petersburga jest realistyczny, a czasem naturalistyczny.

Również Stefan Żeromski przedstawia nam temat miasta: w powieści Ludzie bezdomni. Ukazana jest tu między innymi Warszawa. Podobnie jak Prus, Żeromski nie ukrywał nędzy tego miasta. Ukazał też potworne warunki pracy niższych warstw społecznych. Żeromski podejmuje motyw miasta też w innych utworach, na przykład w Przedwiośniu. Pierwszym miastem jest wielo kulturowe Baku. W tym mieście rozgrywa się dramat krwawej rewolucji. Drugim miastem jest Warszawa. Cezary miał nadzieję zobaczyć piękną aglomerację, jednak spotyka go wielkie rozczarowanie: Warszawa jest licha i nędzna, zamieszkana przez brzydkich ludzi.

Miasto występuje również w poezji, na przykład u Juliana Tuwima w znanym wierszu Mieszkańcy i również nie jest on pozytywny:

Straszne mieszkania. W strasznych mieszkaniach

Strasznie mieszkają straszni mieszczanie.

Utwór ten miał głównie za cel ośmieszenie mydlarza, filistra, który każdy dzień przeżywa tak samo, który troszczy się o tylko o małowartościowe rzeczy materialne. Miasto to jego teren, obszar zamieszkały przez powierzchownych ludzi o podwójnej moralności. Tuwim posługuje się satyrą i kpiną.

Michaił Bułhakow przedstawia w Mistrzu i Małgorzacie obraz rosyjskiego miasta - Moskwy, która jest już po krwawych wydarzeniach rewolucji. Ukazana Moskwa rozwija się teraz jako miasto komunistyczne. Rozkwitła tu biurokracja aż do granic groteski i absurdu. Szerzy się donosicielstwo i brak uczciwości. Jest to miasto, które należy do państwa totalitarnego i w którym zaczyna rządzić wszelkie zło. To właśnie dlatego tutaj przybywa szatan, ale on nie przynosi zła - ono już w tym mieście żyło przed jego przyjazdem.

Motyw miasta jest też rozpowszechniony w innych rodzajach sztuki, na przykład w malarstwie.

Jednym z najwybitniejszych reprezentantów realizmu w malarstwie polskim był Aleksander Gierymski. Studiował on w Monachium, zwiedził też kilka innych miast (Wenecja, Werona, Rzym, Wiedeń) widział więc podczas swych podróży różne aglomeracje miejskie, co na pewno wpłynęło jego wyobraźnię. Do 1884 mieszkał w Warszawie. Przedstawił on to miasto w kilku obrazach, na przykład: Powiśle, Przystań na Solcu, Święto trąbek.

Inne piękne obrazy Warszawy pozostawił pod sobie włoski malarz działający we Włoszech oraz w Warszawie na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Bernardo Bellotto znany też jako Canaletto. Włoch ten wpłynął znacząco na rozwój malarstwa polskiego. Tytuły jego obrazów od razu wskazują główną tematykę: Krakowskie przedmieście od strony Bramy Krakowskiej, Kolumna Zygmunta III od strony zejścia do Wisły, Krakowskie przedmieście w stronę Placu Zamkowego.

Na wybranych przykładach literackich widać, że najczęściej motyw miasta był przez artystów traktowany w sposób negatywny: nie tajono zła, które w mieście się szerzy ani nędzy, która dotyka wielu jego mieszkańców. Teren miasta jest niebezpieczny dla człowieka, łatwo tu o zbrodnie i moralne zniszczenie.