Kobieta przeznaczona do tego, być matką staje się najważniejszą osobą w życiu dziecka. To ona poprzez wychowywanie kształtuje osobowość i charakter swojego dziecka. Matka jest jedyną osobą, która bezinteresownie pragnie dla niego wszystkiego, co najlepsze. Miłość macierzyńską pięknymi słowami określił Ignacy Kraszewski: " Jest jedna miłość, która nie liczy na wzajemność, nie szczędzi ofiar, płacze a przebacza, odepchnięta wraca - to miłość macierzyńska". Polscy poeci poświęcali swoje utwory matkom, ponieważ nakładali na nie szczególną rolę: utożsamiali matkę z Polską, ojczyzną, a jej dzieci z rodakami.
Motyw matki - Polki pojawił się w wierszu Adama Mickiewicza " Do matki Polki". Utwór rozpoczyna się apostrofą do matki - Polki posiadającej syna. Jest to poetycki nakaz, aby wszystkie matki wychowywały swoich synów na patriotów, którzy oddadzą swoje życie za ojczyznę. Ich los jest już z góry przesądzony: to śmierć bez chwały i męczeństwo bez zmartwychwstania. Zadaniem matki jest od dzieciństwa przygotowywać syna do losu spiskowca i zesłańca:
" Wcześnie mu ręce okręcaj łańcuchem,
Do taczkowego każ zaprzęgać woza".
Poeta pojmuje wychowanie syna jako przygotowanie do mężnego i odważnego przyjęcia niebezpieczeństw związanych z działaniem w konspiracji. Bohaterskie czyny syna będzie opłakiwać jedynie matka, wspominać je będą "długie nocne rodaków rozmowy".
Postać matki - Polki występuje również w "Dziadów cz. III" Adama Mickiewicza. Pani Rollison stanowi uosobienie wszystkich kochających i cierpiących matek, których synowie znaleźli się w carskich więzieniach. Dla pani Rollison - wdowy - jej syn był jedyną nadzieją, dlatego usilnie błagała senatora Nowosilcowa o łaskę spotkania z synem w celi. W tragicznej historii pani Rollison mieściło się wiele podobnych historii matek, które straciły swoich synów w nierównej walce z caratem.
Los przynosił często matkom - Polkom rozłączenie ze swym ukochanym synem, dla którego nie było miejsca w zniewolonej ojczyźnie, wybierał więc emigrację. Taką sytuację przedstawił Juliusz Słowacki w liryku "Do matki". W utworze tym zwraca się bezpośrednio do swej matki, która widząc powracających i ułaskawionych innych synów, cierpi i przeklina, że jej syn trwając w swej decyzji nie powróci. Sytuacja rozłąki przysparza cierpień obojgu, lecz syn nie cofnie swego postanowienia: życie w ojczyźnie uniemożliwiłoby mu tworzenie, wyrażanie swoich myśli. Syn tęskni i cierpi, wie, że matka czuje to samo, może mieć nawet żal do niego, dlatego prosi ją o przebaczenie, próbuje wytłumaczyć swoją decyzję.
Motyw matki - Polki przywołał w "Elegii o chłopcu polskim" Krzysztof Kamil Baczyński. W utworze tym podmiotem jest matka zwracająca się do syna, jeszcze dziecka, które straciło życie w okrutnej walce z hitlerowcami. Wiersz to cicha skarga na okrutną wojenną rzeczywistość, która niszczy człowieka. Polskie dzieci w czasie II wojny światowej zmuszane były do walki w obronie kraju, oddawały życie za ojczyznę, zbyt wcześnie wkraczały w dorosłość, poznawały śmierć. Chłopiec z "Elegii" reprezentuje pokolenie młodych Polaków (Kolumbów), którzy polegli w walce za ojczyznę. Ważne są również uczucia matki, jej rozpacz po utracie syna, żal do okrutnego świata, ból, który nie minie.
Dramat matek, które utraciły synów w czasie wojny ukazał również Tadeusz Różewicz w wierszu "Matka powieszonych". Matka z wiersza Różewicza bardzo cierpi po utracie synów, nikt inny poza nią nie dzieli jej bólu, ludzie są nieczuli i obojętni, co jeszcze bardziej potęguje jej samotność. Poeta protestuje przeciwko takiej postawie otoczenia.
W "Balladzie" Czesława Miłosza przedstawiona została matka, której syn zginął w powstaniu warszawskim. Jednak bohaterska śmierć za ojczyznę została zapomniana przez ludzi, pamięta jedynie matka, dla której syn zawsze zostanie dzieckiem. Matka z wiersza Miłosza symbolizuje wszystkie matki, które straciły swoje dzieci, ale ich śmierć szybko została zapomniana.
Życie polskich matek nie było łatwe, wychowując swoje dzieci na patriotów, traciły je. Pozostawał im ból i rozpacz po stracie najbliższych.
