Fantastyka w tekstach kultury pojawia się już od początków literatury. Czy to w mitologii, czy w legendach, elementy fantastyczne niosły za sobą pewien przekaz – czasem była to przestroga, kiedy indziej pouczenie, albo wytłumaczenie pewnego zjawiska. W poniższym wypracowaniu zamierzam przedstawić konkretne elementy fantastyki w literaturze i ich funkcje w dwóch wybranych dziełach.

Johann Wolfgang Goethe w balladzie „Król Olch” przedstawił nam podróż ojca i syna przez mroczną puszczę. Wędrówkę obu bohaterów utrudnia późna pora, silny wiatr oraz choroba chłopca. Ojciec mimo trudów podróży zachowuje spokój, jest rozważny i opanowany. Jego syn zachowuje się zupełnie odmiennie, jest zdenerwowany, rozproszony, słyszy nawołującego go tytułowego Króla Olch. Zjawa kusi go skarbami i obietnicami, aż wreszcie zabiera je do siebie siłą.

Świat przedstawiony w utworze dzieli się na realny i fantastyczny. Ojciec chłopca uczepiony jest rzeczywistości, stara się wytłumaczyć synkowi, że Król nie istnieje i to jego własny umysł działa na jego niekorzyść. Syn jest przekonany o obecności zjawy, obawia się złego Króla, mimo zapewnień ojca. Czytelnik może odebrać tą sytuację na sposób racjonalny - taki jaki przedstawia postać Ojca, lub irracjonalny – uwierzyć chłopcu. Ballada została napisana w taki sposób, że nie mamy pewności, czy Król Olch istnieje naprawdę, czy jest częścią gorączkowych halucynacji chłopca. Być może syn tylko wyobraża sobie wzywającego go do siebie Króla, nie mogąc już znieść choroby, a może to ojciec niesłusznie ucisza syna będącego pośrednikiem między światem realnym, a fantastycznym?

Utwór jest źródłem refleksji, na temat co jest prawdziwe, a co nie, jest to charakterystyczny motyw dla epoki romantyzmu.  Romantycy wierzyli w rzeczy nadprzyrodzone, co kłóciło się z promowaną w oświeceniu potęgą rozumu. Elementy fantastyczne i niejednoznaczne zakończenie mają nakłonić odbiorcę do zastanowienia się czy Król Olch istnieje w pozamaterialnym, romantycznym świecie; czy to tylko irracjonalny wymysł majaczącego chłopca.

„Folwark Zwierzęcy” Georga Orwella, wydany po raz pierwszy w 1945 roku również zawiera w sobie elementy fantastyczne. Głównymi bohaterami powieści są zmęczone życiem pod jarzmem człowieka zwierzęta, które uniesione myślą o utopii podejmują rewolucję i wyganiają swojego pana z folwarku. Wkrótce zostaje zaprowadzony nowy ład – na czele nowego porządku stają świnie, ustalają one nowe prawa które mają obowiązywać w Folwarku Zwierzęcym i obiecują wszystkim zwierzętom lepszą przyszłość. Z biegiem czasu jednak, zapomina się o  początkowych ustaleniach, a obiecana idylla okazuje się antyutopią.

Utwór jest oczywistą satyrą wymierzoną w sowiecką Rosję i rewolucję październikową. Pan Jones – stary władca folwarku symbolizuje Mikołaja II, ostatniego cara przed rewolucją w Rosji. Napoleon, jedna ze świń odpowiedzialnych za przeprowadzenie rewolucji, wzorowany był na Józefie Stalinie, który po pozbyciu się konkurencji (w powieści innego knura, Snowballa, w rzeczywistości polityka Lwa Trockiego), panował niepodzielnie w folwarku. Analogie do prawdziwego życia znajdujemy również w wydarzeniach z powieści – najbardziej oczywistym jest tu samo wydarzenie przejęcia folwarku przez zwierzęta będące odwzorowaniem rewolucji bolszewickiej.

Powieść „Folwark Zwierzęcy” opisuje przede wszystkim rządy bolszewików w Rosji, jednak dzięki temu, że główną rolę grają tu poddane uosobieniu zwierzęta, sprawia, że utwór ma uniwersalny charakter. Jak stwierdził sam autor powieści w przedmowie do ukraińskiego wydania, w książce zawarta jest krytyka dla tego szczególnego rodzaju rewolucji, krwawego, opartego na konspiracji. Przewrót taki, według autora, może doprowadzić jedynie do zmiany władców, jeżeli masy nie będą czujne i będą uważać na nowych przywódców.

Podsumowując, fantastyka w literaturze i sztuce może przybierać różne formy i odgrywać różne role. W zależności od pomysłu autora, elementy fantastyczne potrafią rozwinąć i ulepszyć dzieło oraz nadać mu nowego wyrazu.