Nie sądzę, aby ktokolwiek mógł z całą pewnością odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ sądzę, że powodów sukcesu polskiego pisarza i polskiej powieści było z pewnością dużo, ale nie jesteśmy w stanie rozszyfrować sposobu rozumowania jurorów. Moim zdaniem najważniejsze było nie jednostkowe olśnienie, ale całokształt twórczości i ostateczny efekt, jaki pisarz uzyskał w chłopskiej epopei.

Pracę nad powieścią Reymont rozpoczął w 1899 roku, a jej koniec to rok 1909. Początkowo ukazywała się w "Tygodniku Powszechnym", a pierwszy tom dzieła ukazał się w 1904 roku.

"Chłopi" to tetralogia, czyli utwór złożony z czterech części, które przedstawiają życie wiejskie na przestrzeni czterech pór roku. Akcję powieści umieścił autor w istniejącej naprawdę wsi Lipce, które dziś noszą nazwę Lipce Rejmontowskie. Czas utworu to dziesięć miesięcy - od września do lipca końca XIX wieku. Jednakże akcja sprawia wrażenie dziania się w "bezczasie", dzięki czemu zyskujemy wrażenie ciągłego trwania.

Powieść stanowi panoramę polskiej wsi końca XIX wieku. Prezentuje codzienne życie chłopów, ich ciężką pracę, święta i tradycyjne zwyczaje, ale również rozwarstwienie wiejskiego społeczeństwa, hierarchiczność wsi oraz stosunki łączące chłopów. Rok chłopskiego życia jest podporządkowany pracy na ziemi, obyczajom, obrzędom. Z niezwykłą drobiazgowością autor opisuje tradycję, w której istotną rolę pełnią obrzędy związane z religią chrześcijańską, a szczególnie z poszczególnymi świętami Bożego Narodzenia, Wielkanocy czy Bożego Ciała, a także odpusty. Ważnym świętem są Zaduszki, we fragmentach opisujących te obrzędy istotne jest połączenie katolickich zwyczajów i pogańskich wierzeń - wychodzący z kościoła Kuba zostawia na cmentarzu okruchy chleba przeznaczone dla czyśćcowych dusz. Również po kościelnym chrzcie nie brakuje ceremonii odganiania złych duchów. Równie ważną rolę odgrywają opisy obyczajów typowych dla kultury chłopskiej. W trakcie przygotowań do ślubu i wesela Boryna musi przestrzegać określonych zasad i kolejności: posłanie z wódką, zmówiny i zaręczyny, potem zapowiedzi bezpośrednio poprzedzające ślub. W trakcie uroczystości weselnej nie może zabraknąć oczepin i przenosin panny młodej. Równie ważnymi elementami wiejskiego życia są wyjazdy chłopów na jarmark, spotkania mężczyzn w karczmie, spędzane wspólnie wieczory. Ta rozwinięta obrzędowość jest gwarantem poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, łączy mieszkańców wsi we wspólnotę. Każda jednostka we wsi ma swoje miejsce i rolę, a także zasady i obowiązki, których musi przestrzegać. Autor z niezwykłą starannością i drobiazgowością przedstawił folklor i stworzył z "Chłopów" swoisty encyklopedyczny zapis obowiązującej tradycji.

Najważniejszą wartością w życiu mieszkańców Lipiec jest ziemia - źródło konfliktów, ambicji, małżeństw, zazdrości. Ludzka egzystencja jest z nią nierozerwalnie związana, a przez to życie jest ściśle podporządkowane rytmowi przyrody. Natura brutalnie dyktuje swoje prawa i jest najważniejszym władcą chłopów. Zmiany pór roku wpływają na zachowanie ludzi. To właśnie one określają czas i zakres obowiązków: zasiewów, żniw, wykopków i zbierania innych plonów, ale także czas odpoczynku od gospodarskich powinności, a nawet ślubów, które odbywają się późną jesienią albo zimą, kiedy chłopi nie mają tak wielu obowiązków. Ziemia staje się swoistym zegarem wyznaczającym czas na wszystko. W powieści czas zyskuje charakter cykliczny, powtarzalny. Każdy mieszkaniec Lipiec podlega mu od chwili narodzin aż do momentu śmierci, co obrazuje symboliczna śmierć starego Boryny. Ziemia jest najważniejsza, staje się niemalże sacrum.

Pisarz ukazał chłopów w ważnym momencie historyczno-społecznym, kiedy budzi się świadomość narodowa i klasowa - wspomnienia powstania styczniowego albo kwestia niemieckich kolonistów.

Reymont wykorzystał w powieści różnorodne techniki pisarskie. Wpływ impresjonistycznego obrazowania jest widoczny w barwnych opisach przyrody i krajobrazu. Autor sięgnął po subtelne, delikatne kolory, dzięki czemu uzyskał efekt impresjonistycznego obrazu. Naturalizm został zastosowany po to, aby w najwierniejszy sposób przedstawić elementy brzydoty w chłopskim życiu i tragizm niektórych sytuacji - obcinającego sobie nogę Kubę albo bijatyki. Dzięki symbolizmowi część scen uzyskała ponadczasowy, ogólny wymiar - takim fragmentem jest opis śmierci Boryny, kiedy ciężko chory mężczyzna wychodzi dokonać symbolicznego zasiewu roli. Także opis bitwy o las ma stylizowany na homerycki, niezwykle patetyczny charakter.

Aby oddać nastrój w powieści Reymont sięgnął po trzy osoby narratora. Pierwszym z nich jest opowiadacz, który jest stylizowany na chłopa. Jego opowieści są prowadzone prostym językiem, w którym nie brakuje elementów gwarowych takich jak prostota składni. Widoczne jest także duże zaangażowanie emocjonalne w opisywane zdarzenia. Drugim wcieleniem narratora jest obserwator relacjonujący wydarzenia z realizmem i obiektywnym dystansem. Posługuje się z reguły językiem literackim, chociaż czasem skłania się także do gwary. Trzeci narrator posługuje się typowo literackim językiem, który ujawnia się w opisach wewnętrznych przeżyć i przyrody. Te obrazy są bardzo oryginalne i niezwykle poetyckie.

Reymont zastosował wiele środków stylistycznych (metafory, porównania, epitety), które dodają powieści nieco poetyckiego charakteru. Autor dokonuje także antropomorfizacji przyrody - obdarza ją niektórymi ludzkimi cechami. Twórca sięgnął także po stworzoną specjalnie na potrzeby powieści gwarę, która tak naprawdę jest zbiorem różnorodnych dialektów, które są obecne w utworze w postaci prostego słownictwa, nieskomplikowanej składni i specyficznych form gramatycznych. Dzięki temu dialogi bohaterów oraz wplecione w akcję przyśpiewki ludowe zyskują większą wiarygodność.

Reymont pozbawia powieść wszystkich informacji, które sugerowałyby historyczny czas przedstawianych w "Chłopach" wydarzeń. Dzięki temu czytelnik ma wrażenie, że autor opisał wiejskie życie, które od wieków jest takie samo, że nic się w nim nie zmienia.

Uważam, że wszystkie przedstawione przez mnie cechy powieści Reymonta sprawiły, że zyskała ona dużą popularność także poza granicami naszego kraju, trzykrotnie ekranizowana stała się ważną pozycją w kanonie lektur szkolnych. Dziesięcioletni wysiłek autora doskonale wieńczy uzyskana Literacka Nagroda Nobla. Jestem zdania, że był to słuszny wybór.