Plan:
- epos starożytny
- grecki Teatr
- tragedia Antyczna
EPOS
Epos, inaczej epopeja, to wierszowany utwór epicki o dużych rozmiarach, podstawowy dla literatury do XVIII wieku (kiedy pojawiła się powieść). Charakteryzuje się zwykle podniosłym i uroczystym językiem i otwierającą inwokacją. Oprócz wątku głównego zawiera wiele wątków pobocznych. Występuje w nim pojedynczy bohater główny oraz społeczność jako bohater zbiorowy. Najczęściej ukazuje życie zbiorowości w przełomowym momencie dziejów. Starożytne eposy pisane były heksametrem. Przykładem eposu bohaterskiego jest "Iliada" Homera, a eposu przygodowego - "Odyseja". Potomkiem gatunku jest tak zwana epopeja narodowa - "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza.
TEATR i TRAGEDIA
Teatr grecki ma swoje korzenie w uroczystościach ku czci Dionizosa. Obchodzono je dwa razy do roku - ludzie bawili się i świętowali oraz oglądali specjalnie na tą okazję przygotowane widowiska. Pierwsza z tych uroczystości nosiła nazwę Wielkich Dionizjów (połowa marca), druga zwana była Dionizjami Małymi (lub Miejskimi) (wczesna jesień - winobranie).
Widowiska, których zadaniem było uświetnianie religijnych uroczystości składały się pierwotnie z występów chóru oraz pokazów tanecznych. Uczestnicy ubierali maski i koźle skóry. W VI wieku p. n. e. dramaturg Tespis wprowadził do widowiska pierwszego aktora. Był on postacią pojedynczą prowadzącą dialog z chórem - ten właśnie dialog stał się początkiem teatru. Na przełomie VI i V wieku p. n. e. dramatopisarz Ajschylos wprowadził rolę dla drugiego aktora i dialog pomiędzy pojedynczymi postaciami bez udziału chóru. W V wieku p. n. e. za sprawą Sofoklesa pojawił się na scenach trzeci aktor a z nim wielostronny dialog. Starożytni nie wykroczyli poza liczbę trzech aktorów przebywających równocześnie na scenie. Aktorami byli tylko mężczyźni, występowali w maskach i często odgrywali więcej niż jedną rolę.
Istotą akcji tragedii jest tak zwana sytuacja tragiczna - konflikt, z którego nie ma jednoznacznie dobrego wyjścia. Antyczna tragedia czerpała swą tematykę przede wszystkim z mitologii. Podstawową zasadą poprawnej budowy tragedii była zasada trzech jedności:
Jedność miejsca - całość akcji musi się rozgrywać w jednym, określonym miejscu.
Jedność czasu - łączny czas akcji całego dramatu nie może przekroczyć 24 godzin.
Jedność akcji - tragedia winna posiadać tylko jeden wątek akcji.
W tragedii zawsze znajdował swe miejsce chór. Służył on do komentowania zdarzeń, podpowiadania właściwych rozwiązań i sposobów postępowania, przestrzegania lub pouczania bohaterów lub widzów.
Dzisiejsza nazwa "tragedia" wywodzi się od greckiego określenia "tragos ode" - oda tragiczna. Jedną z naczelnych kategorii tragedii starożytnej a jednocześnie jednym z jej podstawowych celów było katharsis (po grecku - oczyszczenie). W czasie oglądania przedstawienia, widz miał szansę wzbudzić w sobie litość (względem nieszczęścia bohaterów dramatu) i trwogę (bo stawiał siebie na ich miejscu). Te odczucia były drogą do procesu oczyszczenia i zapewniały człowiekowi wewnętrzny spokój. W trakcie Dionizjów odbywały się także konkursy dramatopisarzy. Autorzy zgłaszali swe uczestnictwo wraz z czterema sztukami - trzema tragediami i jednym dramatem satyrowym. Jakość i wartość oceniane były przez publiczność. Jeden z najwybitniejszych dramaturgów starożytnych - Sofokles - zwyciężył w takich zawodach osiemnaście razy.
Dramat starożytny nie był podzielony jak dzisiejszy, na akty i sceny. Częściami składowymi dramatu antycznego były:
- parodos - pierwsze wejście chóru na scenę i pierwsze odśpiewanie przezeń pieśni,
- dialog chóru z aktorem,
- epeisodion - scena z ponownym wejściem aktora,
- stasimon - pieśń chóru na stojąco,
- kommos - scena lamentacji, punkt kulminacyjny,
- exodos - końcowa, ostatnia pieśń chóru.
Stasimony i epeisodiony mogły powtarzać się kilka razy, w zależności od długości sztuki.
