W pewnych przypadkach zdarza się, że autor nie może wyrażać treści wprost. Pomocą wtedy jest użycie języka ezopowego.

 Język ezopowy - co to jest?

Językiem ezopowym określamy przekazywanie treści dotyczących spraw istotnych w sposób zakamuflowany, czyli nie wprost. Treści mają wtedy zostać zasugerowane czytelnikowi w sposób utajony, pośredni, co można interpretować wieloznacznie. Autorzy sięgają po niego z różnych przyczyn i by wyrazić to, co wprost przemilczane, posługują się aluzjami, metaforami, symbolami oraz alegoriami.

Skąd pojęcie "język ezopowy"?

Sformułowanie "język ezopowy" pochodzi od antycznego bajkopisarza Ezopa, który w swoje bajki wprowadził stereotypowe postaci zwierząt, by pośrednio opisać wady ludzkie.

Przyczyny użycia języka ezopowego

Język ezopowy jest oczywisty w poezji, która często służy wyrażeniu tego, co niewyrażalne i dlatego nazwanie w niej rzeczy wprost, pozbawiłoby ją... poetyckości. Ale po język ezopowy autorzy sięgali często również np. z powodu cenzurowania swych wypowiedzi. Inną przyczyną jest uzyskanie waloru satyrycznego lub moralizującego bez nazywania rzeczy po imieniu.

Przykłady użycia języka ezopowego w naszej literaturze

Najoczywistszym przykładem będą oczywiście bajki Krasickiego typu "Ptaszki w klatce" czy też "Jagnię i wilcy", gdzie mistrz oświeceniowego dydaktyzmu sięgał po tradycje antyczne. Zaś bardzo typowym przykładem użycia języka ezopowego z racji ograniczeń interwencjami cenzury, będą wielkie powieści polskich realistów, np. Prusa czy Orzeszkowej.

 "Lalka" posługuje się przemilczeniem. To, czego my, współcześni czytelnicy nie zauważamy, dla ówcześnie żyjących jest oczywiste - brak choćby słowa o Rosjanach, o życiu pod zaborami, o elementach rzeczywistości. Podobnie jest w "Nad Niemnem", gdzie z kolei Orzeszkowa użyła zamienników: Polska jest zwana po prostu "ziemią rodzinną", patriotyzm - "gwiazdami", walka o wolność - "burzą", uczestnicy powstania - "dziećmi nocy", a samo powstanie - "pożarem", "owym czasem".