Jednym z najważniejszych motywów literatury romantycznej, poza jej wymową patriotyczną i narodową, jest z pewnością kwestia moralności. Związane jest to w dużej mierze z tym, że poecie romantycznie w swych utworach nawiązywali do kultury ludowej, a kultura ta bardzo mocno związana z pogańskimi obrzędami i wierzeniami oraz różnego typu zabobonami, w dużej mierze podejmowała problematykę etyczną. Była to chociażby kwestia przysięgi i nienaruszalności jej postanowień, które zawsze bardzo mocno, karane były w razie jej zerwania. Również kwestia dobroci człowieka i umiłowania bliźniego, miały nie małe znaczenie dla ludowej świadomości. Dlatego też w utworach Adama Mickiewicza, który jak wiadomo w wielu miejscach odwoływał się do folkloru, odnajdujemy właśnie taką tematykę. Jest to widoczne chociażby w "Balladach i romansach" oraz w II. Części "Dziadów".
"Ballady i romanse" to cykl, który uznawany jest za pierwszą i najważniejszą manifestację estetyki romantycznej. Utwory takie, jak "Romantyczność", czy "Oda do młodości" są głosem w dyskusji nad kształtem literatury romantycznej, którą prowadzili romantycy z klasykami. Ale są to też utwory, w których dużą role odgrywa moralność i etyka.
Chociażby taki utwór, jak "Świtezianka" - mamy tu ukazanego młodego mężczyznę oraz młodą kobietę, którzy spotykają się wieczorami nad jeziorem. Łączy ich uczucie, kawaler wyznaje dziewczynie miłość i przyrzeka, że jest ona jedyną kobietą, z którą chciałby być już zawsze. Mówi, że nie opuści jej nigdy i nie spojrzy na inną dziewczynę. Ona mu wierzy i traktuje jego przysięgę bardzo poważnie. Pewnego wieczoru, kiedy się rozstają i młodzieniec wraca do domu, dostrzega piękną kobietę, która oczarowuje go swą urodą. Postanawia do niej podejść, ale kiedy si8ę do niej zbliża okazuje się, że to ta, z którą się spotykał. Widzi, że nie jest ona człowiekiem, ale rusałką. Za złamanie obietnicy grozi mu teraz ogromna kara, zostaje zaklęty na zawsze przy jeziorze. Taka jest właśnie kara za złamanie słowa danego ukochanej kobiecie. W ludowych podaniach przysięga była traktowana jako coś najwyższej wagi, dlatego jej złamanie było traktowane jako czyn zły i godny potępiania.
Podobną sytuację mamy w innej balladzie - "Świtezi". Z niej również płynie morał mówiący o tym, że każde zło musi zostać, wcześniej czy później, ukarane. Poeta opowiada nam historie jeziora, na miejscu którego stał kiedyś gród. Pewnego dnia, kiedy wojska opuściły miasto, wróg je zaatakował wiedząc, że nikt go nie będzie mógł obronić. Kiedy zaatakowali zlęknięci mieszkańcy prosili Boga, by im pomógł i zabrał ich do siebie. Wtedy ten zalał miasto wodą, a mieszkańców zamienił w rośliny. Później, kiedy żołnierze wroga chcieli zerwać te piękne kwiaty, po ich dotknięciu umierali. Była to kara za haniebny i niehonorowy atak na bezbronne miasto.
Problemy etyczne i moralne świetnie ukazane też są w II. Części "Dziadów". Przedstawiony przez Mickiewicza obrzęd dziadów, nie jest tylko przedstawieniem starego, zapomnianego rytuału. Wydarzenia te stają się wyjściem do rozleglejszych i filozoficznych przemyśleń autora. Zastanawia się on nad moralnością i etyką ludzi. Nad tym jak postępują i jak kara może ich za to spotkać. Przywoływane duchy: dzieci, pasterki Zosi oraz złego dziedzica, pokazują, jak kara może nas spotkać, za złe postępowanie. Dzieci zawiniły tym, że nie zdążyły poznać goryczy życia, przez co nie widziały, jaki jest naprawdę świat. Stąd potrzebne im było ziarno gorczycy. Pasterka ukarana była za swa pychę i narcyzm. Uważała się za tak piękną dziewczynę, że nie szanował kawalerów, którzy zlecali się do niej i bawiła się ich uczuciami. Trzeci duch - z najcięższymi grzechami - ukarany był za swe skąpstwo. Nie pomógł młodej dziewczynie z dzieckiem, która zamarzła przez niego. Dlatego teraz dusze ludzi, którym wyrządził krzywdy prześladują go cały czas pod postacią ptaków, które nie pozwalają nikomu pomóc jego duszy. Musi odpokutować za swe nikczemne czyny.
Problematyka moralna w utworach romantycznych jest bardzo ważna, dlatego tak często odnajdujemy ją w różnych utworach romantyków, ale i w całej dotychczasowej twórczości literackiej.
