Romantyzm był prądem, epoką literacką, która zaznaczyła swą obecność w wielu literaturach narodowych. Mimo, że jego idee i estetyka były uniwersalne i możemy odnaleźć wiele elementów łączących poszczególne utwory pisarzy różnego pochodzenia, to dostrzegamy też - bardzo mocno zaznaczone - elementy właściwe tylko danym kulturom i narodom. Tak było też w przypadku polskiego romantyzmu. Mimo, że tacy pisarze jak Adam Mickiewicz realizowali wymogi estetyki romantycznej, to prezentowali tematykę właściwą tylko Polsce, odpowiadającą sytuacji panującej w kraju. Jak wiemy, czas ten dla naszego narodu był bardzo ciężki i znalazło to odbicie w poszczególnych utworach poetów. Utrata niepodległości była częstym powodem pisania utworów o tematyce patriotycznej. Taka tez jest wymowa najważniejszego dzieła polskiego romantyzmu - "Pana Tadeusza".
Jednym z głównych zadań "Pana Tadeusza" było ukazanie, ale i ocena, społeczeństwa polskiego z okresu wojen napoleońskich. Dlatego też Mickiewicz pokazuje szlachtę, jako grupę pełna miłości do ojczyzny, przywiązaną do tradycji i propagującą patriotyczne postawy i zachowania. Nie jest jednak tak, że Mickiewicz nie ma żadnych zastrzeżeń do prezentowanych postaci. A wręcz przeciwnie: zarzuca im destrukcyjna dumę i pychę - jak jest w przypadku Jacka Soplicy i Stolnika, brak autorytetów i zasad, co łączyło się z częstą samowolą anarchią w postępowaniu, warcholstwo, które stało się wręcz nieodłącznym epitetem określającym tę społeczność - choćby sposób prowadzenia sejmów i ich nagminne zrywanie. Z tym wiązało się niewypełnienie obowiązków, które do nich należały. Często było również tak, że uważali się oni za ludzi nie podlegających literze prawa - jak Soplica, który zabił hrabiego Horeszkę. Jednak najważniejszym zarzutem była zapewne prywata i dbanie wyłącznie o własne interesy, często ze szkodą dla kraju.
Mickiewicz wyszczególnia te wady, ale mówi również, że ci ludzie to wielcy patrioci. Nie ważne, że mamy do czynienia z rozwarstwieniem szlachty - np. Podkomorzy, który zwie siebie arystokratą; Soplicowie, którzy są mniej zamożnym rodem; Gerwazy czy Protazy, którzy, mimo że posiadają herby szlacheckie, pełnią służbę u bardziej zamożnych; czy też całkiem zubożała szlachta zaściankowa mieszkająca Dobrzynie. Ważne, że w razie potrzeby potrafią się zjednoczyć i zawalczyć wspólnie w imię swej ukochanej ojczyzny.
"Pan Tadeusz" został napisany przez Mickiewicza, by poderwać lud do walki, by wzbudzić uczucia patriotyczne. Chciał pokazać, że trzeba walczyć za ojczyznę, bo jest to najważniejsza rzecz, jaką posiada naród, bez niej nie będzie kultury polskiej, narodowego dziedzictwa. Były to zapewne najważniejsze argumenty, które doprowadziły do powstania tego narodowego eposu.
