Głównym bohaterem powieści Henryka Sienkiewicza "Potop" jest Andrzej Kmicic. Jest to człowiek o bardzo złożonej osobowości, jest w nim wiele sprzeczności. Z jednej strony awanturnik i zabijaka, z drugiej honorowy rycerz. Kmicic jest typowym przedstawicielem szlachty XVII wieku. Jest odważnym, wesołym, zdolnym do szlacheckich czynów i wielkiej miłości szlachcicem. Miał bujny temperament i naturę awanturnika. Był porywczy, przez co stracił dobrą reputację.
W testamencie Herakliusz Bilewicz oddał Andrzejowi rękę swojej wnuczki- Aleksandry. Jednak musiał mieć niczym niesplamiony honor, aby móc pojąć Olę za żonę. Młodzi zakochali się w sobie już przy pierwszym spotkaniu. Jednak Kmicic przez swoją skłonność do "bitki i wypitki" został odrzucony przez ukochaną. Wtedy zdesperowany szlachcic chciał porwać Oleńkę, ale jego plan się nie powiódł. Dziewczyna dała szansę poprawy bohaterowi: aby pojąć ją za żonę musiał uzyskać przebaczenie od wszystkich, których skrzywdził. Kmicic starał się walczyć w obronie ojczyzny, by w ten sposób odzyskać honor. Udał się więc do księcia Radziwiłła i przysiągł mu wierność, nie wiedząc, że w ten sposób staje się zdrajcą. Gdy bohater uświadomił sobie swój błąd, chciał oczyścić swoje imię i walczyć w obronie kraju. Aby wypełnić swój cel zmienił nazwisko na Babinicz. Pod zmienionym nazwiskiem Andrzej dokonuje wielu heroicznych czynów, ostrzega przeora klasztoru na Jasnej Górze i walczy z narażeniem życia w obronie klasztoru, wysadza działo szwedzkie, broni króla Jana Kazimierza pod Nowym Targiem, dowodzi oddziałem Tatarów, walczy dzielnie na terenie kraju ze Szwedami. Gdy Kmicic został ciężko ranny, rozgrzeszono go w kościele przy wszystkich jego poprzednich wrogach i Oleńce. Bohater zrehabilitował się w ten sposób. Z narwanego awanturnika stał się bojownikiem o wolność, wielkim patriotą.
Początkowe losy bohatera określają go jako warchoła, jednak w trakcie powieści przechodzi on wielką przemianę wewnętrzną. Staje się wiernym królowi i ojczyźnie bohaterem, hamuje swoją pychę i dumę, stara się naprawić dawne winy. Jest w stanie poświęcić swoje szczęście osobiste dla ojczyzny.
Andrzej Kmicic jest wartościowym człowiekiem, posiadającym od początku powieści wiele cech: odwaga, pewność siebie, honor, wierność. Posiada też, jak każdy człowiek wiele wad: porywczość, brak poszanowania zdania innych, ceni sobie życie hulaki. Mimo tego jest to pozytywna postać, potrafi się zmienić, przy podjęciu ostatecznej decyzji wybiera odpowiednią drogę. Potrafi w chwili zagrożenia kraju zmobilizować się, zmienić swoje nawyki i dzielnie walczyć. Autorka przez postać Andrzeja Kmicica ukazuje wzór szlachcica, który jest porywczy, plami swoje imię, potrafi jednak zmienić swoje postępowanie, gdy sytuacja tego wymaga. Orzeszkowa przy pomocy Kmicica przedstawia wiele zalet i wad ówczesnej szlachty. Jeżeli ona nie przejdzie metamorfozy, jaką przeszedł Andrzej, Polska nie ma szansy na odzyskanie niepodległości. Autorka wyraża jednak nadzieję, że ludzie ci dostrzegą wady w swoim postępowaniu, zrozumieją, że bez nich ojczyzna nie ma szans na ratunek. Kmicic z warchoła staje się rycerzem. Jego losy są symbolem losów ojczyzny, upadek moralny jest upadkiem narodu, natomiast rehabilitacja to odrodzenie i triumf Polaków.
