"Quo vadis" to powieść historyczna Henryka Sienkiewicza, za którą autor otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. Opisał w niej realia starożytnego Rzymu, prawa rządzące wówczas i ludzi, którzy zamieszkiwali metropolię. Postaram się przeprowadzić klasyfikację opisanego przez Sienkiewicza społeczeństwa na chrześcijan i pogan.
Świat chrześcijan w "Quo vadis"
Grupa chrześcijan, którą w utworze reprezentują Ursus, Ligia, Glaukus, apostołowie, Piotr i Paweł, odznaczają się wiernością swoich ideałów. Wiedzą, że religia wymaga od nich wyrzeczeń i narzuca pewne rygory, wymagania, a pomimo to: "ta nauka ogarnia świat i ona jedna może go odrodzić".
Pierwsi chrześcijanie to głównie ubodzy ludzie, których cechuje prostota, szacunek wobec innych, poszanowanie praw boskich:
"ci ludzie nie tylko czuli swego Boga, ale go z całej duszy kochali, tego zaś Winicjusz nie widział dotąd w żadnej ziemi, w żadnych obrzędach, w żadnej świątyni".
W obronie przed poganami ukrywają się ze swoimi wierzeniami, spotykają potajemnie na modlitwach. Ich zachowanie nie jest akceptowane przez niewierzących, oskarżają chrześcijan o zdradę i złe zamiary wobec Nerona.
Niesłusznie są szykanowani i oskarżani:
"Jacyś dobrzy ludzie ci chrześcijanie, a tak źle o nich mówią! O bogowie! Taka to sprawiedliwość na świecie. Lubię jednak tę naukę za to, że nie pozwala zabić. Ale jeśli nie pozwala zabijać to nie pozwala zapewne ani kraść, ani oszukiwać, ani fałszywie świadczyć, a więc nie powiem żeby była łatwą. Uczy ona widocznie nie tylko uczciwie umierać, jak uczą stoicy, ale i uczciwie żyć". (Chilon)
Chrześcijanie to ludzie, którzy są honorowi, nigdy nie myślą o zemście, nawet wówczas, gdy padli ofiarą czyjejś intrygi i zostali skrzywdzeni. Umieją wybaczać, nawet swoim wrogom, nie czują zawiści ani zazdrości. Ich jedynym celem jest życie zgodnie z nauką Chrystusa i ze słowami Apostołów. Rzesze chrześcijan wyzbyło się majątków i bogactw, by mogli tak jak Chrystus ujrzeć kiedyś Królestwo Niebieskie. Znosili cierpliwie upokorzenia i pogardę.
Świat pogan w "Quo vadis"
Natomiast poganie to ludzie związani z Neronem, Petroniusz, Chiton, Poppea, Tigellin. Świat pogan to świat kreowany przez żądze pieniądza, bogactwo. Szczycili się oni wspaniałą kulturą antyczną: rzeźbami, architekturą, literaturą, filozofią. Tym, co charakteryzowało ten świat, było bogactwo i przepych. Wielodniowe uczty na dworze Cezara, dziesiątki litrów wypitych trunków, wykorzystywane kobiety. Dwór uznawał tylko zabawę i uciechy z życia. Niejednokrotnie zabawa ta przybierała charakter okrutnej rzezi, np. gdy organizowano igrzyska z udziałem chrześcijan. Neron delektuje się widokiem krwi chrześcijan rozszarpywanych przez dzikie zwierzęta.
Nikt nie zauważa, że świat pogan chyli się ku upadkowi. Są to ostatnie jego tchnienia. Cynizm, zepsucie, rozpusta zostają powoli wyparte przez religię dobra i poszanowania drugiego człowieka. Poganie charakteryzują się brakiem skrupułów i jakichkolwiek wzniosłych ideałów.
W większości to ludzie wewnętrznie zepsuci, puści, bezduszni. Niektórym udaje się dostrzec bezsens własnego postępowania:
"Mam dosyć Rzymu, cezara, uczt, Augusty, Tygiellina i was wszystkich! Duszę się! Nie mogę tak żyć"(Winicjusz)
Świat pogan to świat okrucieństwa, pogardy dla drugiego, chęci przyjemności za wszelką cenę. Prezentują oni rzeczywistość zepsucia, upadku moralnego, kłamstwa i obłudy.
Porównanie świata chrześcijan i pogan w "Quo vadis"
Według mnie Sienkiewicz przedstawiając dwa tak różne światy, uzmysłowił nam jaka przepaść dzieliła społeczeństwo Rzymu. Brak możliwości pojednania ze względu na całkiem inne ideały i cele. Dla jednych było to szczęście wieczne, dla drugich szczęście doczesne. Analizując zachowanie pogan - potępiam go. Nie wolno domagać się rozrywki skazując niewinnych ludzi na śmierć. Chrześcijanie natomiast zasługują na szacunek i podziw, bo pomimo przeciwności losu potrafili wytrwać w swoich przekonaniach i uchronili religię od zagłady i zapomnienia.
