Józef Szajna to współczesny artysta związany przede wszystkim z twórczością teatralną. Zajmował się także reżyserią, pisaniem scenariuszy i teorią teatru, a ponadto malarstwem i grafiką.

Józef Szajna urodził się w 1922 roku w Rzeszowie. W czasie był przetrzymywany w obozach koncentracyjnych w Auschwitz i Buchenwaldzie, to traumatyczne przeżycie zaważyło na jego dalszym życiu i przejawiało się w jego twórczości artystycznej.

Studiował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych na wydziale grafiki (ukończona w 1952 r.) i scenografii (1953 r.). Po studiach, nadal związany z uczelnią, podjął w niej pracę jako pedagog. Współpraca ta trwała przez dziewięć lat. Od roku 1972 wykładał w warszawskiej ASP, ponadto działał jako kierownik studium scenografii. Cały czas był związany z teatrem. W latach 1955-63 pracował jako scenograf (do jego osiągnięć z tamtego okresu należy scenografia do spektaklu "Myszy i ludzie" autorstwa Steinbecka, oraz do "Dziadów" Mickiewicza). Do 1966 roku sprawował też funkcje dyrektora i kierownika artystycznego Teatru Ludowego w Nowej Hucie, jednocześnie wystawiając tam własne inscenizacje. Zasięg jego pracy twórczej obejmował wiele teatrów, między innymi Teatr Stary w Krakowie, Teatr Śląski w Katowicach, wrocławski Teatr Współczesny czy Teatr Polski w Warszawie. W końcu (1970 r.) stworzył własny autorski Teatr-Galeria, mieszczący się w warszawskim Centrum Sztuki Studio (gdzie wcześniej był Teatr Klasyczny). W teatrze autorskim mógł w pełni realizować swoja ideę sztuki scenicznej. Dążył do elitarnego popularyzowania różnych gatunków sztuki. Działalność placówki przerwał w 1981 roku, po ogłoszeniu stanu wojennego.

Józef Szajna był przede wszystkim człowiekiem teatru. Pisał scenariusze do reżyserowanych przez siebie przedstawień, tworzył scenografię. Zajmował się też teorią teatru i administracyjną stroną jego działalności. Poza tym  malował i tworzył grafiki. Był twórcą specyficznego sposobu wyrażania treści przez sztukę sceniczną. Tę oryginalną formułę Zbigniew Taranienko nazwał "teatrem narracji plastycznej", co później przerodziło się w nazwy podobnie - "teatr plastyczny", "teatr plastyków", "teatr wizji". Specyfika tego podejścia polega na sile wyrazu wizualnego. Sztuka sceniczna jest przede wszystkim widziana. Pod tym względem Szajna podobny jest do takich twórców jak na przykład Leszek Mądzik. Jednak w przeciwieństwie do niego, u Szajny jest to tylko dominacja jednego ze środków wyrazu, bez wykluczania innych. Nie rezygnuje on z aktora, gestu ani słowa.

Plastyczność tej formuły polega na wiodącej roli scenografii w całości spektaklu, a także wyolbrzymieniu roli rekwizytu. "Życie zmieniam w obraz" - powiedział Szajna o swojej sztuce i ta myśl jest powtarzana jako trafne ujęcie specyfiki jego twórczości. Najwyraźniej tę tendencję ujął w autorskich spektaklach, takich jak: "Replika" (1973 r.), "Gulgutiera" (1973 r.), "Dante" - w oparciu o "Boską komedię" Dantego (1974 r.), czy "Cerwantes"(1976 r.).

Podobnie jak działalność sceniczną tak i twórczość plastyczną rozpoczął w latach pięćdziesiątych. W tym czasie panowała moda na sztukę informel. Szajna zaczynał od stosowania techniki kolażu. Z niemalarskiego tworzywa, budował kompozycje na płaszczyźnie, stosował w tym celu różne materiały: kawałki zniszczonej skóry, tkaniny, kawałki gumy i wiele innych surowców, których nie sposób skatalogować. później, w latach sześćdziesiątych skłonił się w kierunku asamblażu , podkreślając znaczenie faktury kompozycji, włączał do niej całe przedmioty lub ich fragmenty (np. części manekinów). Tu również dały o sobie znać przeżycia z czasu obozu, symbole ludzkiego ciała przywoływały traumatyczne przeżycia. Przykładami tego nurtu są m.in. dzieła zatytułowane "Postać V" (1962 r.), "Dwoje" (około 1966 r.). Próbą wyrażenia własnych uczuć było zastosowanie nowej techniki, która stwarzał szerokie możliwości wyrazu, dzięki nowatorskiemu potraktowaniu przestrzeni. Ten styl , nazywany environment, zaowocował takimi dziełami jak np. "Reminiscencje" (1969). Przekaz artystyczny Szajny nabierał autentyzmu także przez użycie rzeczywistych pamiątek: fotografii czy podstawowych obozowych rekwizytów. Tematyka obozowa, niezwykle silna trauma tego doświadczenia jest tragicznych twórczości Szajny stale obecna, odnaleźć ją można też tragicznych malarstwie lat 80-tych i 90-tych, za przykład niech posłuży cykl czarno-białych obrazów zatytułowany "Mrowisko" (1978-88 r.), czy "Gnom" (1991 r.).

Szajna był obecny m.in. na Biennale w Wenecji (1970 i 1990) i Biennale w Sao Paulo (1979 i 1989). Światową sławę zyskał jednak jako twórca teatralny. Artysta był wielokrotnie nagradzany w kraju i za granicą. Na jego cześć w 1975 roku teatr przy Slavic Cultural Center w Port Jefferson (Stany Zjednoczone) nazwano jego imieniem. Od 1997 roku można podziwiać jego prace na stałej ekspozycji w Rzeszowie, na przeznaczonym na ten cel teatralnym poddaszu.