Definicja mitu
Mit to opowieść o bogach, stworzeniu świata i człowieka, o dziejach rodów i ludzkich uczuciach. Opowieści takie wyrażały wierzenia danej społeczności, wyjaśniały tajemnice początku - tak kosmosu, jak i człowieka, objaśniały zjawiska zachodzące w przyrodzie oraz pochodzenie nazw przedmiotów. Mity często posługiwały się symbolami. Zbiór takich opowieści nazywamy mitologią. Mity funkcjonowały w obiegu ustnym, podlegając wszelkiego rodzaju transformacjom - tak powstały różne warianty tych samych opowieści. W twórczości pisemnej mit zatracił swoje funkcje związane z religią, a stał się częścią literatury. Funkcją mitów było porządkowanie świata, bowiem obrazują one światopogląd i system wartości starożytnych. Mity funkcjonowały wówczas i funkcjonują nadal, choć już w innym znaczeniu - w przeciwieństwie do religii starożytnych, która nie przetrwała. Świadczy to o ich wysokiej żywotności.
Związki mitologii ze sztuką:
Mity są budulcem lub motywem wielu dzieł literatury i sztuki różnych epok, które nadawały im różne znaczenia. Celem mitu jest przecież opis i próba zrozumienia świata - a czy zadania sztuki nie są takie same? Jak to wyraził XIX-wieczny filozof:: "Mitologia jest koniecznym warunkiem i pierwszym tworzywem sztuki".
Rodzaje mitów:
- kosmogeniczne (próba odpowiedzi na pytanie: Jak powstał świat?)
- teogoniczne (opowieści o życiu bogów)
- antropogeniczne (próba wyjaśnienia, skąd wziął się człowiek)
- genealogiczne (opowieści o rodach)
Mit - topos - archetyp:
Mitologia to zbiór toposów - powtarzających się motywów. Do najważniejszych należą:
- topos jabłka (Biblia, Królewna Śnieżka)
- topos wędrówki (mitologia, Odyseja, Mały książę, Podróże Guliwera)
Mity wskazują, że niektóre marzenia ludzkie się nie zmieniają. Na przykład:
- Ikar - jest wyrazem marzeń człowieka o lataniu
- nektar i ambrozja - wyrażają marzenia o eliksirze nieśmiertelności i wiecznej młodości
Archetyp - pradawny symbol ukryty w podświadomości człowieka; pojęcie to wprowadził Carl Gustaw Jang.
Archetypy i toposy to sposób wzbogacenia mitów w sposób obrazowy. Mity tworzone były przez całe społeczności w ciągu wieków i są one wyrazem ich wzorców osobowych oraz mądrości. Warto pamiętać, że choć najbardziej znaną nam mitologią jest grecka, to każdy z narodów posiadał swój zbiór opowieści.
Bohaterowie mitów:
W mitach spotkać możemy wielu bohaterów. Oprócz bogów, natkniemy się na zwykłych ludzi i herosów - zrodzonych z bogów i ludzi. Bogowie tym jedynie różnią się od zwykłych ludzi, że są nieśmiertelni i potrafią zmieniać się w różne postacie. Mają jednak sporo cech ludzkich: kierują się uczuciami, są egoistyczni, pyszni, zazdrośni… Bogowie rządzą światem ludzi, których traktują jak marionetki. Jednak nawet oni podlegają Fatum, przeznaczeniu, które rządzi całym światem.
Sacrum i profanum:
Sacrum to sfera świętości (łac. sacrum - "to, co święte"). Tą właśnie sferą rządzą bogowie, kierowani przez Fatum.
Opozycję do sacrum tworzy profanum, czyli sfera spraw codziennych ( łac. pro - "przed", fanum - "miejsce święte").
Badacze mitów:
- Jan Parandowski (autor Mitologii)
- Zygmunt Kubiak (autor Mitologii Greków i Rzymian)
- Robert Graves (autor książki Mity greckie)
Przykłady utworów literackich sięgających do tematyki mitologicznej:
- J. Kochanowski Odprawa posłów greckich,
- Z. Herbert Apollo i Marsjasz,
-Z. Herbert Historia Minotaura,
Związki frazeologiczne:
Wynikiem zakorzenienia się mitów w kulturze są związki frazeologiczne, których używamy do dziś, np. "puszka Pandory", "stajnia Augiasza", "nić Ariadny", "koń trojański" czy "pięta Achillesa".
