Pojęcia mitu i archetypu oznaczają zupełnie inne zjawiska, które należy wyraźnie rozgraniczyć. Należą one do zupełnie innych kategorii. Mit to fabuła, to pradawna opowieść, archetyp natomiast to pewien wzorzec, postawa lub sposób postępowania. Mity często zawierają różnego rodzaju archetypy, ale archetypy występują w całej kulturze, nie tylko w opowieściach mitycznych.
Mit forma literacka, ale nie gatunek, mity są to opowieści z pradawnych czasów, nie mają jednej ustalonej wersji, często funkcjonują w różnych postaciach. Ich treść bywa fantastyczna, pojawiają się w nich postacie boskie i ludzkie. Mity wyjaśniały starożytnym różne zjawiska, które były dla niech niepojęte, a które bardzo chcieli poznać. Sama fabuła mitu dziś nie jest szczególnie atrakcyjna dla współczesnego odbiorcy. Jednak cała rzecz polega na tym, ze nie treść mitu stanowi o jego istocie. Tak jak cała literatura tak i mityczne podania maja swą warstwę fabularną i ukrytą pod jej powierzchnią treść, właściwy przekaz.
Pojęcie archetypu wprowadził niemiecki psycholog, uczeń psychoanalitycznej szkoły Freuda, mianowicie Carl Jung. Jung był zwolennikiem poglądu, że obok indywidualnej sfery nieświadomości, istnieje nieświadomość zborowa, zawierająca treści wspólne całej ludzkości, a przekazywane sobie przez pokolenia. Właśnie te treści miałby być zawarte w mitach i określane mianem archetypów, czyli pewnych archaicznych, bo istniejących od początków ludzkiej cywilizacji typów ludzkiego postępowania.
Przyjrzyjmy się konkretnym mitom, na przykład mit o Demeter i Korze przekazuje archetyp macierzyństwa, matczynej miłości, podobną treść można odczytać z mitów teogonicznych. Początki istnienia bogów są naznaczone walką między ojcem i synem, walką, w której matka staje w obronie swego potomstwa a przeciwko mężowi. Archetypiczna jest postać Ikara - marzyciela i idealisty, zestawiona w kontrast z rozwagą ojca. Archetypem można nazwać bohaterstwo i waleczność Heraklesa. Waleczność także takie postawy jak rywalizacje ojca z snem o władzę, bunt Prometeusza przeciwko bogom w obronie praw człowieka, czy wieczna wędrówkę Odyseusza.
Archetyp to właśnie to, co należy wyczytać z treści mitu, należy jednak pamiętać, ze pojęcia te należą do odmiennych kategorii znaczeniowych, mit to forma wypowiedzi, archetyp to element jej treści.
