Długą drogę przeszła kultura rzymska od czasów miasta - państwa do śródziemnomorskiego imperium. Rodzime i etruskie tradycje przemieszały się z tradycjami hellenistycznymi. Mówi się często, że podbita Grecja tak naprawdę pokonała i przejęła swojego zwycięzcę. Nie tylko jednak naśladownictwo cechowało Rzymian, choć w kwestiach kultury i sztuki są oni zwykle przedstawieni jako pozbawieni wyobraźni. Własne dzieła Rzymu także są interesujące.
Rzymskie piśmiennictwo od zawsze było pod wpływem starszej cywilizacji greckiej. Na początku ograniczało się to do tłumaczenia z greki na łacinę wielkich dzieł oraz przerabianie ich, by odpowiadały rzymskiej rzeczywistości. Szczytowym osiągnięciem takiej "przeróbki" jest "Eneida" Wergiliusza - dzieło łączące wątki Homerowych "Iliady" i "Odysei" oraz podporządkowujące je historii o założeniu miasta. Do końca jednak twórcy rzymscy mieli trudności z doścignięciem swoich prekursorów.
Rzymska religia w swej pierwotnej formie odznaczała się przede wszystkim niezliczona liczbą bóstw i duchów zapełniających świat. Niemal każdy element przyrody i ludzkiego życia miał jakieś opiekuńcze bóstwo zwane "numen". Większość z nich była wyjątkowo nieokreślona i niewyrazista. Takim bezpłciowym bóstwom często poświęcano modlitwy i świątynie, lecz w każdej znajdowały się słowa - "Sive mas sive femina" ("Czy jesteś mężczyzną czy kobietą") lub też "Sive deus sive deva" ("Czy jesteś bogiem czy boginią"). Rzymianie nie chcieli w końcu urazić któregoś z niezliczonych bóstewek zwracając się w sposób, które mógłby / mogłaby / mogłoby uznać za obraźliwy. Pozostałością takiego ekstremalnego politeizmu były na przykład bóstwa opiekuńcze osobne dla każdego domu - lary (duchy opiekuńcze chat i pól) i penaty (duchy spiżarni) oraz geniusze (opiekunowie mężczyzny) i junony (opiekunki kobiet). Ważna częścią rzymskiej religii był kult przodków, a jego najważniejszymi świętami lemuria - dni mar (9, 11 i 13 maja) oraz feralia - uczty zmarłych (21 lutego). Po przejęciu kultury greckiej, Rzymianie przejęli również grecki panteon. Przykładem mogą tu być najważniejsi bogowie - Jowisz - bóg światła, Junona - opiekunka kobiet i mężatek, Minerwa - opiekunka sztuk i rzemiosł, Mars - bóg wojny, Neptun - bóg morza, Diana - opiekunka łowów i księżyca, Saturnus - bóg zasiewów. Często wyznawany był również Kwirynus - deifikowany Romulus - założyciel Rzymu. W epoce cesarstwa Kwirynusa zastąpił kult obecnie panującego cesarza. Wśród Rzymian dużo popularniejsze od bóstw pozostawały jednak rozmaite wróżby i przepowiednie.
Jeśli chodzi o filozofię, to w Rzymie najpopularniejszy był stoicyzm. Kierunek ten znalazł znakomitych interpretatorów - Senekę Młodszego i cesarza Marka Aureliusza.
Można powiedzieć, że religijność i kultura Rzymu była bardzo dynamiczna. Raz na zawsze zmieniło ją dopiero powszechne uznanie, a następnie ogłoszenie religią państwową, chrześcijaństwa.
