I wojna światowa.

Pierwsza wojna światowa dała początek nowemu konfliktowi zbrojeniowemu, nadała mu inny kształt, w stosunku do już istniejących w historii konfliktów. Była ona prekursorką jeśli chodzi o obszar objęty konfliktem. Po raz pierwszy wojna miała władzę nad tyloma różnymi i oddalonymi od siebie ziemiami. Walki toczyły się w całej europie, w Azji i Afryce. Wojna obudziła w człowieku jego najciemniejszą stronę, bowiem to "człowiek człowiekowi zgotował taki los". Charakteryzowała się okrucieństwem, które ewoluowało przez cały jej okres. Wynaleziono i użyto wiele rodzajów broni m.in. czołgi, gazy bojowe, łodzie podwodne, samoloty, karabiny maszynowe. Wszystko to spowodowało ogromna umieralność a co za tym idzie spadek tempa przyrostu naturalnego. Niektórzy ludzie nazywają tę wojnę "wojną bratobójczą", ponieważ zaangażowała do udziału wiele narodów. Wojna panowała na skalę światową na lądzie, w powietrzu, na wodzie i pod jej powierzchnią, był to ważny moment w dziejach ludzkości będący jednocześnie jej wielkim dramatem. Mimo jej okrucieństwa Polacy sporo jej zawdzięczają, ta "okrutna wyzwolicielka" wyrwała z rak zaborców podzielona Polskę. W 1914 roku w Europie ukształtowały się dwie koalicje wojskowe: Państwa Centralne w składzie: Niemcy, Austro-Węgry, Turcja i Bułgaria. Państwa Entante w składzie: Wielka Brytania, Francja, Rosja, Japonia, Włochy, USA.

Przyczyny wybuchu pierwszej wojny światowej można podzielić na przyczyny pośrednie i bezpośrednie. Do przyczyn pośrednich zaliczamy: walkę o strefę wpływów w Europie- walkę o kolonie w Afryce; dążenie do dominacji w Europie- walki o rynki zbytów i wymienione już wcześniej strefy wpływów; obecne konflikty narodowościowe (np. pomiędzy Serbami a Austriakami).

Przyczyny bezpośrednie to m.in.: zamach na Franciszka Ferdynanda, następcę tronu Autro-Węgier, zorganizowany i wykonany w Sarajewie 28.06.1914roku. Rząd wiedeński postanowił wykorzystać to wydarzenie aby wyeliminować Serbię jako czynnik odgrywający ważną rolę na Bałkanach. Austro-Węgry wystosowały ultimatum do Serbii żądając od niej w czasie 48 godzin przyjęcia warunków naruszających w istocie jej niezależność. Poparcie Rosji skłoniło0 rząd serbski do odrzucenia ultimatum, wobec czego Austro-Węgry wypowiedziały Serbii wojnę( 28.07.1914r.)Mocarstwa zachodnie zwłaszcza Anglia liczyły na to, że wzniecona "iskra" nie wywoła wybuchu. Jednak mobilizacja powszechna Rosji sprowokowała Niemcy do wypowiedzenia 1 sierpnia wojny Rosji jak zarówno sprzymierzonej z nią Francji. Niemcy uderzyły w neutralna Belgię by przez jej terytorium okrążyć armie francuską. Na co Anglia zareagowała wypowiedzeniem wojny Niemcom ( 4 sierpnia), a dwa dni potem (6 sierpnia) Austro-Węgry wypowiedziały ją Rosji. W ciągu kilku dni cała Europa pogrążyła się w pożarze wojny.

W Europie ukształtowały się 3 fronty: -południowy- austro-wegiersko-serbski, -zachodni- francusko-angielsko-niemiecki, -wschodni- rosyjsko-niemiecko-austriacki. Na froncie zachodnim wojna ruchoma po powstrzymaniu wojsk niemieckich przez armię francuską zamieniła się w wojnę pozycyjną( przeciwnicy okopywali się na całym froncie). Front ustabilizował się na odcinku biegnącym łukiem od kanału La Manche przez ziemie francuskie do granicy szwajcarskiej. Niemcy w lutym 1916 roku ponowili próbę rozstrzygnięcia wojny na froncie zachodnim. Rozpoczęli wielką ofensywę w rejonie twierdzy Verdun (werdę), która była ważnym punktem strategicznym francuskiego oporu. Francuzi jednak utrzymali swe stanowiska przez rok zaciekłych walk i ofensywa niemiecka załamała się. Nie mniej jednak Verdun uważane jest do dziś dnia za miejsce, które tonęło w ludzkiej krwi. Z kolei już w czerwcu do ofensywy przeszły armie państw Ententy, nie zdołały jednak przełamać niemieckich pozycji nad Somma( czerwiec- listopad 1916r.) Front wschodni leżał a raczej znajdował się w dużej mierze na polskich ziemiach, stąd też w wojskach zaborców można było spotkać wielu Polaków. Tutaj w odróżnieniu od frontu zachodniego toczyła się wojna manewrowa( "wymiana" znacznych terenów prze obie strony konfliktu). Konflikt rozgrywał się między Austro-Węgrami a Rosją, w niedługim czasie rozprzestrzenił się on o wojnę niemiecko-rosyjską. Wymusiło to na Rosji rozbicie armii na 2 części już nie tak mocne gdy były połączone. Fakt ten wykorzystali Niemcy uderzając jednocześnie w tym samym czasie na armię rosyjską, niszcząc ja pod Dannenbergiem( 16-30 sierpnia 1914r.) Nie za dobrze wiodło się też Austriakom, którzy utracili Lwów, wycofali Siena Węgry i za San. Pomoc Niemiec pozwoliła na wyparcie Rosjan w terenu Sanu i Dniestru. Konsekwencja kolejnych zwycięstw niemieckich było wkroczenie wojsk państw centralnych do Królestwa Polskiego. I tak oto u schyłku 1914 roku granica na froncie wschodnim wyglądała następująco: Bzura-Rawka-Nida-Dunajec, aż po granice Węgier. Odpowiedzią na brytyjską potęgę morską było realizowanie od 1900 roku przez państwo niemieckie programu zbrojeń morskich. W odpowiedzi na ten program Brytyjczycy od roku 1906 zaczęli budować wielkie opancerzone okręty o napędzie turbinowym zwane "Dreadnought". Wojna włosko-turecka o Trypolis z roku 1911 przyczyniła się do powstania koalicji antytureckiej, w której skład wchodziły kraje bałkańskie: Grecja, Serbia, Bułgaria i Czarnogóra. W tym samym roku doszło do tzw. pierwszej wojny bałkańskiej. Wojska związku zadziwiająco szybko dotarły, aż pod sam Konstantynopol. Jednak w zwycięskiej koalicji doszło do nieporozumień, co do podziału zdobytego terytorium. Sytuację tą wykorzystały Austro-Węgry zaniepokojone wzmocnieniem się Serbii, a także Niemcy, dla których osłabienie Turcji było ciosem. Wpływ tych państw przyczynił się do wybuchu drugiej wojny bałkańskiej, w której Bułgaria popierana przez Austro-Węgry rozpoczęła działania wojenne przeciwko Serbii i Grecji. Do konfliktu przyłączyła się Rumunia i Turcja stając po stronie zaatakowanych państw. Przewaga militarna skłoniła Bułgarię do kapitulacji. Straciła ona tym samym znaczną część terytorium, która przypadła w udziale państwom zwycięskim.

Niepowodzenia niemieckie na zachodzie przekonały Niemcy o potrzebie obrania innej strategii wojennej. Mianowicie Niemcy przerzuciły część swoich wojsk z zachodu na wschód. W obliczu ofensywy wojsk państw centralnych na froncie wschodnim Rosja utraciła ostatecznie Królestwo Polskie, Litwę, Kurlandię, a linia frontu przebiegała: Ryga-Dźiwna-Dniestr. W czasie trwania pierwszej wojny światowej wykształciły się jeszcze dwa fronty; front bałkański i front włoski. Na froncie bałkańskim walczyły miedzy sobą Austr-Węgry z Rumunią i Serbią. Austriacy uzyskali znaczne terytoria Rumunii włącznie ze stolicą w Bukareszcie. Więcej działo się na froncie włoskim, wojna pozycyjna na niedogodnych terenach pochłonęła wiele ofiar. Ciężkie walki toczyły się miedzy Turcją a Wielką Brytanią. Jak już wcześniej wspomniałam wojna toczyła się także na morzu, wywołała ją blokada morska Niemiec( sierpień 1914r.), pozbawiając gospodarkę niemiecka pomocy. Tutaj także mamy do czynienia z wojna pozycyjną. Już w 1916 roku miła miejsce bitwa morska w pobliżu półwyspy jutlandzkiego, która niestety nie umożliwiła przerwania blokady Niemcom. Wśród panteonu broni pojawiły się łodzie podwodne (Uboty 1917r.)umożliwiające prowadzenie wojny po powierzchnią wody. Gdy w 1915 roku ziemie polskie zajęły państwa centralne, Królestwo podzielono na dwie strefy okupacyjne: -południowa-austriacka i północna-niemiecka. Na ziemiach opanowanych przez Austriaków Polakom żyło się lepiej niż na ziemiach strefy północnej, tereny te byłe eksploatowane(gospodarka rabunkowa). W grudniu 1916 roku rządy austriackie i niemieckie zażądały od Legionów polskich żołnierzy złożenia przysięgi wierności cesarzowi. Żołnierze odmówili złożenia tej przysięgi, która oznaczałaby wcielenie legionów do armii zaborców( a jak wiadomo legiony były dotychczas odrębną formacją wojskową), zostali internowani do więzień na terenach Niemczech. Wyczerpywanie się zasobów ludzi zdolnych do walki na froncie zachodnim przyczyniło się do wydania przez władze okupacyjne "manifestu dwóch cesarzu"( o5.11.1916r. Wilhelm II i Franciszek Józef I), dotyczącego utworzenia "samodzielnego" państwa polskiego. Państwo miało rozciągać się na ziemiach byłego panowania zaboru rosyjskiego, o ustroju konstytucyjnym z dziedziczna monarchią. Momentem przełomowym w sprawie polskiej była data 07.11.1917 roku- dzień obalenia rządu carskiego w Rosji- w skutek rewolucji październikowej. Nowy rząd rosyjski i rządy Anglii, Franci poparły powstanie niepodległego państwa polskiego. Poprawę sytuacji na froncie zachodnim wojska alianckie zawdzięczają USA, które przystąpiło do pierwszej wojny światowej( 1917r.), zaowocowało to podpisaniem zawieszenia broni między Austro-Węgrami i Niemcami z Rosją( 05.12.1917r.) Niemcy przerzucili swe wojska na zachód. 08 sierpnia 1918 roku miała miejsce bitwa pod Sommą, zwana także" czarnym dniem armii niemieckiej", gdyż wojska alianckie pobiły wojska niemieckie. Linia frontu przesuwając się w stronę Niemiec ostatecznie ukształtowała się na linii rzeki Mozy i była niedaleko granicy francuzko-niemieckiej. Coraz mniejsza liczebność armii austriackich i niemieckich spowodowały wycofanie się ich. 29.09.1918 roku walki skończyły się na froncie bałkańskim, a już w listopadzie na froncie włoskim, w październiku Turcja wystąpiła z prośbą o rozejm. Natomiast 3 listopada 1918 roku zawieszenie broni podpisał Karol I(Austria i Węgry). Wojna zakończyła się abdykacja cesarza Wilhelma II( 09.11.1918r.) oraz kapitulacją podpisana przez Niemcy(11.11.1918r.)w Compregne Nastazji kolejowej Rethonde. Warunkiem pokoju było oddanie aliantom ciężkiej broni, pojazdów pancernych, łodzi podwodnych, samolotów. We Francji 18.10.1919 roku o godzinie 15:30 w Sali Zegarowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych miała miejsce konferencja pokojowa( ustalano na niej granice powojennych państw Europy).

Zakończyła się 28.06.1919 roku podpisanie Traktatu Wersalskiego prze wszystkie państwa biorące udział w konflikcie zbrojnym. Traktat Wersalski ustanawiał: Francja odzyskuje Alzacje i Lotaryngię; oficjalnie uznano Niemcy za prowodyra wojny ; Niemcy i Austria utraciły cześć uzyskanych prze siebie ziem; zażądano od Niemiec wypłaty odszkodowań wojennych (reparacji); Niemcy musiały się rozbroić i zmniejszyć liczebność swojej armii; Polska i Czechosłowacja odzyskały niepodległość!; powołano Ligę Narodów, pierwszą organizacje o zasięgu światowym, miała ona na celu zapewnienie pokoju i ładu powojennej i zniszczonej Europie(1920-1939r.) Europa zaczęła przebudzać się powoli do życia po tragicznych przeżyciach związanych z pierwszą wojną światową . niestety nie na długo w Europie zagościł pokój, bo wystarczyło 21 lat aby powtórzyć piekło zorganizowane prze człowieka dla człowieka na ziemi. A nawet pomnożyć jego siłę do niewyobrażalnych rozmiarów.