Piechota wybraniecka, inaczej zwana łanową, to rodzaj wojsk złożonych z chłopów. Piechota wybraniecka została wprowadzona przez Stefana Batorego.

Piechota wybraniecka  - geneza i znaczenie

Kiedy królem Polski został pochodzący z Węgier Stefan Batory, zorganizował on w Polsce (od 1578 r. w Koronie, a od 1595 r. na Litwie), na wzór piechoty węgierskiej, oddziały wojska złożone z chłopów. Wprowadzono zasadę, że na każde 20 łanów królewszczyzny do wojska szedł jeden wybraniec. 

Jako wynagrodzenie za służbę w piechocie wybranieckiej wybraniec otrzymywał jeden łan wybraniecki. Z jego posiadaniem połączony był obowiązek służby wojskowej. Łany te były zwolnione z pańszczyzny. Chłopi służący w piechocie wybranieckiej zobowiązani byli stawić się na każde wezwanie króla do walki, natomiast w czasach pokoju raz na kwartał odbywały się ćwiczenia wojskowe.

Piechota wybraniecka była oddziałami mającymi zreformować wojsko polskie. Miała stanowić przeciwieństwo zdemoralizowanego żołnierza zaciężnego. Wobec oporu dzierżawców królewszczyzn i samych chłopów, liczba wybrańców nigdy nie przekroczyła 2300 osób.

Piechota wybraniecka podczas wojen

Piechota wybraniecka po raz pierwszy została użyta w bitwach: pod Wielkimi Łukami (1580) i Pskowem (1581/82) w wojnie polsko-rosyjskiej 1577 - 1582.

Piechota wybraniecka - dalsze losy

Z czasem znaczenie piechoty wybranieckiej zmalało. Ostatecznie w 1726 r. piechotę wybraniecką zastąpiono podatkiem od sołtysów zajmujących łany wybranieckie.