Władysław Łokietek pochodził z dynastii Piastów. Był synem księcia kujawsko - łęczyckiego Kazimierza I. Rządził razem z braćmi na Kujawach brzeskich, ziemi łęczyckiej i dobrzyńskiej. Po śmierci Leszka Czarnego w 1288 roku rozpoczął walkę o Małopolskę. Rywalizował z księciem wrocławskim Henrykiem IV Probusem, a następnie z księciem wielkopolskim Przemysłem II. Tron krakowski objął jednak król czeski Wacław II, który otrzymał poparcie biskupa Jana Muskaty. Władysław Łokietek po śmierci Przemysła II został wybrany przez możnowładców wielkopolskich i pomorskich na księcia tych ziem. Rządy sprawował w Wielkopolsce, na Pomorzu Gdańskim, ziemi sieradzko - łęczyckiej i w części Kujaw. Sytuacja polityczna nie była do końca wyjaśniona, bo w testamencie Przemysł II spadkobiercą swoim ustanowił Henryka III księcia głogowskiego. Między nim i Łokietkiem doszło do porozumienia, w wyniku którego południowo - zachodnia część Wielkopolski przypadła księciu głogowskiemu. Rządy Łokietka w Wielkopolsce nie cieszyły się sympatią możnych i kleru, którzy w walce o koronę polską poparli Wacława II. Król czeski koronował się na władcę wszystkich ziem polskich w 1300 roku w Gnieźnie, a Władysław Łokietek udał się na Węgry. Niefortunne rządy króla czeskiego powodowały niezadowolenie polskiego społeczeństwa. Wspomagany przez wojska węgierskie powrócił do kraju Łokietek, który w latach 1305 - 1306 opanował ziemię sandomierską, Małopolskę, Kujawy, ziemię łęczycko - sieradzką i Pomorze. W 1305 roku zmarł Wacław II, a nowym królem Polski został jego syn Wacław III. Rządy młodego króla nie trwały długo. W 1306 roku w trakcie przygotowań do wyprawy zbrojnej przeciwko odnoszącemu sukcesy w Małopolsce Łokietkowi został zamordowany w Ołomuńcu. Oznaczało to koniec panowania czeskiego w Polsce. Władzę nad ziemią krakowską przejął Władysław Łokietek, który rozpoczął walkę o odzyskanie utraconych wcześniej ziem. Przez dziewięć lat walczył z Henrykiem III głogowskim o Wielkopolskę. W 1308 roku margrabiowie brandenburscy popierani przez pomorski ród Święców zaatakowali Pomorze Gdańskie zdobywając Gdańsk, Tczew i Świecie. Nie widząc innego wyjścia poprosił Łokietek o udzielenie pomocy Krzyżaków, którzy po odparciu Brandenburczyków sami zajęli tereny Pomorza Gdańskiego i nie zamierzali z niego ustąpić. Łokietek prowadząc walkę z wewnętrzną opozycją w kraju zastosował wobec Krzyżaków kroki dyplomatyczne. Przedłożył pod sąd papieski skargę na Zakon Krzyżacki, a podczas procesu w Inowrocławiu w latach 1320 - 1321 wyrok zapadł dla Polski pomyślny. W polityce wewnętrznej przyszło się Władysławowi Łokietkowi zmagać z buntem wójta Alberta w Krakowie (1311 - 1312 rok), który uzyskał poparcie niemieckiego patrycjatu i kilku miast małopolski. Przyczyną wystąpienia było zagrożenie interesów handlowych Krakowa w skutek utraty Pomorza Gdańskiego i ciągłych walk, na które pobierano ogromne świadczenia pieniężne. Przeciwnicy Łokietka zamierzali odnowić sojusz z Czechami i koronować na króla Polski Jana Luksemburskiego, który wystąpił z pretensjami do polskiego tronu. Po rocznych walkach zakończonych stłumieniem buntu i uwięzieniem wójta Alberta sytuacja chwilowo się uspokoiła. Po śmierci Henryka III głogowskiego władzę w Wielkopolsce objęli jego synowie, których nieudolne rządy doprowadziły do wypowiedzenia im nieposłuszeństwa przez wielkopolskie rycerstwo i duchownych. Wykorzystał to Łokietek, który w 1314 roku zajął całą Wielkopolskę. Sukcesy odnosił też w polityce zagranicznej zawierając sojusz z węgierskim królem Karolem Robertem. Związki między obydwoma krajami umocniło małżeństwo króla Węgier z córką Łokietka - Elżbietą. Pozycja międzynarodowa Polski rosła w siłę, stąd narodził się pomysł odnowienia Królestwa Polskiego. W 1318 roku na zjeździe możnych i rycerstwa w Sulejowie wystosowano do papieża petycję w tej sprawie. Papież nie udzielił jednoznacznej odpowiedzi, ale nie skrytykował polskiej inicjatywy i poufnie wyraził na tą propozycję swoją zgodę. Po sporządzeniu nowych insygniów koronacyjnych na miejsce koronacji wyznaczono Kraków, czym pozornie nie naruszono uprawnień władców czeskich. 20 stycznia 1320 roku w katedrze na Wawelu Łokietek koronował się na króla Polski. Po koronacji głównym jego celem było odzyskanie Pomorza i oddalenie bądź uspokojenie pretensji króla Czech do polskiego tronu. Nierozwiązany problem był z Zakonem Krzyżackim. Po procesie w Inowrocławiu Krzyżacy musieli zwrócić zagarnięte ziemie i zapłacić odszkodowanie polskiemu królowi. Nie uznali jednak tego wyroku i wnieśli do papieża apelację, który zawiesił wykonanie wyroku. Łokietek zdecydował się na akcję militarną i podjął kroki wojenne. Zawarto sojusz militarny z Litwą w 1325 roku, który przypieczętowano małżeństwem syna Łokietka, Kazimierza z Aldoną Anną, córką Giedymina. Propaganda Zakonu skrytykowała działania polskiego króla, który jako chrześcijański władca sprzymierzył się z pogańską Litwą, przeciwko Krzyżakom. Polakom przyszło stawić czoła podwójnemu uderzeniu. Z jednej strony prowadzono wojnę z Krzyżakami celem odzyskania Pomorza Gdańskiego, natomiast z drugiej pretensje do tronu podtrzymywał król czeski. W 1327 roku na Śląsk wyruszył Jan Luksemburski, który podporządkował sobie prawie wszystkich książąt górnośląskich. Dwa lata później w porozumieniu z Krzyżakami zaatakował prowadzącą wojnę z Zakonem Krzyżackim Polskę. W 1329 roku Łokietek utracił ziemię dobrzyńską na rzecz Krzyżaków. Po znakomitej obronie Kalisza przez wojska polskie Krzyżacy zdecydowali się na odwrót celem połączenia z oddziałami czeskimi. Podczas tego manewru doszło do nierozstrzygniętej bitwy pod Płowcami 27 września 1331 roku. Rok później Zakon zajął całe Kujawy, rodzinne tereny polskiego króla. Po śmierci Władysława Łokietka (2 marca 1333 roku) królem Polski został jego syn Kazimierz Wielki.
