W 1308 roku Polska utraciła Pomorze Gdańskie na rzecz Zakonu Krzyżackiego. Władysław Łokietek w czasie swych rządów podjął się trudnego zadania odzyskania podstępnie zagrabionej dzielnicy.
W obliczu słabości militarnej państwa, polski król odwołał się w 1320/1321 roku do sądu papieskiego w Inowrocławiu. Wydany został korzystny dla Polski werdykt, ale ani Krzyżacy, ani papież wyroku nie uznali.
Łokietek szukał więc sojuszników. W tym celu ożenił swą córkę Elżbietę z królem węgierskim Robertem Andegaweńskim. Pozwoliło to na zawarcie sojuszu z Węgrami.
W 1325 roku Łokietek zawarł pierwszy w dziejach sojusz z Litwą. Odbył się ślub córki księcia litewskiego Giedymina, Anny Aldony z królewiczem Kazimierzem.
W 1329 roku wybuchła wojna z Zakonem Krzyżackim, która trwała do 1332 r. Polska stanęła w obliczu groźby najazdu ze strony Czech i Państwa krzyżackiego.
W 1331 roku doszło do nierozstrzygniętej bitwy pod Płowcami. Nie przeszkodziła to później krzyżakom zająć Kujawy i ziemię dobrzyńską.
W momencie śmierci Łokietka w 1333 roku w granicach państwa polskiego znajdowało się zaledwie 40% ziem sprzed 1138 roku.
Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego(1333 - 1370).
Rządy Kazimierza Wielkiego przebiegały pod znakiem dyplomatycznych rozmów z sąsiadami. Wobec słabości militarnej było to jedyne, rozsądne wyjście.
W 1335 roku na zjeździe w Wyszehradzie, król Czech zrzekł się, za cenę 20 tysięcy kop groszy praskich, pretensji do polskiej korony.
W roku 1339 na II zjeździe w Wyszehradzie, król Węgier Ludwik i Jan Luksemburski rozstrzygnęli pomyślnie dla Polski spór z Krzyżakami. W myśl postanowienia, Polsce przypaść miały Kujawy i ziemia dobrzyńska. Krzyżacy zachować mieli natomiast Pomorze Gdańskie jako " wieczysta jałmużna".
Kazimierz nie uznał tych decyzji i odwołał się do sądu papieskiego. Wyrok był bardziej korzystny dla Polaków, lecz nie uznali go Krzyżacy i papież.
W tej sytuacji doszło do podpisania pokoju wieczystego między Polską i Zakonem w 1343 roku w Kaliszu. Kazimierz Wielki nie zrzekł się Pomorza ale ofiarował go jako wieczystą jałmużnę.
W 1348 roku, w Namysłowie podpisano układ polsko - czeski , w którym Kazimierz zrzekł się Śląska.
W latach 1340 - 1349 Kazimierz Wielki przeprowadził kilka wypraw na tereny Rusi Halickiej. Opanowano księstwo Halickie z Haliczem i Lwowem oraz zachodnią część Wołynia.
zakończeniem terytorialnej odbudowy państwa polskiego było podporządkowanie sobie w lenną zależność Mazowsza (1351) oraz zdobycie Wschowy, Drezdenka i Santoka.
W 1355 roku, na mocy układu w Budzie postanowiono, że w wypadku bezdzietnej śmierci Kazimierza Wielkiego tron przypadnie Ludwikowi Węgierskiemu. Był to koniec dynastii Piastów na tronie Polskim.
Rządy Kazimierza Wielkiego doprowadziły do 2,5 krotnego powiększenia terytorium Polski.
