Pierwsze oznaki rozkładu imperium Arabów pojawiły się w VIII wieku, kiedy sama Arabia już od dawna wegetował gdzieś na marginesie życia kulturalnego, społecznego i politycznego. Pierwsze procesowi temu poddały się kraje berberyjskie, które z racji siły plemion zamieszkujących te tereny nigdy nie dały się podporządkować zwłaszcza administracji arabskiej. W 755 roku w Hiszpanii (która wtedy była częścią imperium arabskiego) pojawił się ocalały przedstawiciel nieistniejącej dynastii Omajjadów. W  Toledo Abd Al-Rahman Al Sufi ogłosił się emirem. W długoletniej walce z Abbasydami potomkowie opanowali całą powierzchnię Półwyspu Iberyjskiego, a Abd ar- Rahman III przyjął w 929 roku tytuł kalifa, co przypieczętowało rozkład imperium arabskiego. W Afryce Północnej (Maghrebie) wzrastał bunt przeciwko władzy centralnej, wiązało się to z rozwojem ruchu szyickiego. Po nieudanym powstaniu szyitów w Mekce (786) jeden z potomków Alego Idrys syn Abdallaha zbiegł do Maghrebu i na terenie dzisiejszego Maroka został w 788 roku obwołany emirem. Potomkowie jego Idrysydzi stworzyli tu niezależne państwo, którego centrum od IX wieku został Fez. Państwo to podzielone przez walki dynastyczne zostało podbite przez Fatymidów. To był pierwszy element domina, który rozpoczął rozpad dynastii. Wszyscy emirowie zaczęli dążyć do utrwalenia swej władzy na poszczególnych terytoriach, przy zachowaniu formalnej łączności ze stolicą w Bagdadzie. Wódz Haruna ar- Raszida w zamiana za udzielenie pomocy otrzymał od w 800 roku od kalifa dziedziczny emirat Kairuanu i umocnił swe panowanie we wschodnim Maghrebie . emirat tej dynastii (Aghlabidów do 909 roku) był w istocie niezależnym państwem i rozwinął bardzo ożywioną ekspansję morską przeciw posiadłościom bizantyjskim na Morzu Śródziemnym od 831 roku Aghlabidzi rozpoczęli podbój Sycylii (zakończony w 902 roku) ich żeglarze opanowali także Sardynię, zdobyli szereg punktów w samej Italii i Prowansji doszło nawet do tego, że w 846 roku nadpali na Rzym i złupili sanktuarium chrześcijan – katedrę św. Piotra. W Egipcie umocniła się dynastia pochodzenia tureckiego (Tulunidzi) wywodząca się od emira Ahmeda ibn Tuluna, który w 878 roku przyłączył do swego terytorium Syrię, jednak państwo Tulunidów nie przetrwało długo w 905 roku zostało zlikwidowane przez wojska kalifa bagdadzkiego, ale tylko po to by kolejny dowódca wojskowy Muhammad ibn Tugdż mógł założyć tam w 933 roku emirat Ichszydydów. Podobnie rozwinęły się losy wschodnich posiadłości kalifa bagdadzkiego. W Chorsanie utworzyli dziedziczny emirat Tahirydzi (822-73), ród podchodzenia irańskiego, który w ten sposób przywrócił we wschodniej części dawnego państwa Sassanidów władzę elementom miejscowym. W 861 roku zbuntowane oddziały wojska rozpoczęły walkę z Tahirydami osadzając w Chorsanie nowy ród – Safarydów (873-900). W posiadłościach arabskich w Turkiestanie, na północ od Amu-Darii powstało państwo Samanidów (819-999)  skupiające wokół siebie bogate miasta Azji Środkowej – Merw, Urgencz, Bucharę i Samarkandę. Najwybitniejszy z Samanidów – Ismail (892-99) podbił państwo Safarydów, rozciągając swa władzę na miasto Chorsan. Jednak równowaga nie utrzymała się długo bowiem właśnie w Chrosanie powstało bardzo silne państwo, jeszcze silniejsze od swoich poprzedników rządziła w nim dynastia Ghaznewidów. Gdy państwo to było w stanie największego rozkwitu rozciągało się od Morza Kaspijskiego i Arabskiego po Brzegi Indusu i wybrzeża Oceanu Indyjskiego. W czasie rozpadu kalifatu bagdadzkiego drobniejsze emiraty powstawały także na ziemiach dzisiejszej Syrii, Iraku, Azerbejdżanu. Co ciekaw także starym ludom Gruzinów i Ormian udało się odzyskać niepodległość i stworzyć własne państwa. W ten sposób władztwo Abbasydów coraz bardziej się kurczyło w końcu ograniczało się tylko do Iraku i zachodniego Iranu. W 935 roku Abbasydzi oddali władzę, uniezależnił się dowódca Ahmed ibn Bujeh, który w 945 roku zdobył Bagdad i poddał swej władzy resztki posiadłości kalifa. Wytworzył się teraz osobliwy podział władzy Ahmed i jego następcy Bujidzi (935-1055) posiadający tytuł emira prz4ejęli kontrole polityczną nad terenami Iranu i Iraku, zaś pozostawiali kalifom władzę religijną. Jednak przewrót Ahmeda miał jeszcze skutki, zlikwidował ostatecznie już i tak iluzoryczne zależności jakie łączyły emiraty z centrum w Bagdadzie. W tym czasie znów podnieśli głowę Berberowie, tym razem zbuntowani przeciw Aghlabidom. Powstał zupełnie nowy szyicki kalifat stworzony przez afrykańskich muzułmanów – izmalitów. W zdobytym przez Berberów Kairuanie objawił się nowy mahdi – zbawiciel (potomek Fatimy i Alego) – Obeid Allah. Nowy wódz dzięki zdolnościom, a przede wszystkim zapałowi bojowemu Berberów zdoła opanować większą część zachodniej Afryki (w zasadzie cały Maghreb), zaś jeden z jego następców Muizz po dłuższej walce z Ichszydydami opanował cały Egipt, gdzie założył nowa stolicę, którą nazwał zwycięskim miastem ( Al.-Kahira), która stała się dzisiejszym Kairem. Władzy Fatymidów podporządkowała się także Syria. Co więcej Fatymidzi wkroczyli zachodniej Arabii (ze świętymi miastami Mekką i Medyną). Nowy kalifat pod rządami wybitnych ludzi ( Al.-Aziza i Al.-Hakima) stał się decydującym czynnikiem w polityce arabskiej i w świecie arabskim, zaś stolica państwa – Kair ośrodkiem kultury i nauki islamskiej (uczelnia AlAzhar 1005). Wszystko zniszczyli Turcy Seldżuccy, których najazd położył kres kalifatowi Fatymidów.