3 maja 1791r. uchwalono pierwszą w Europie i druga na świecie konstytucja Rzeczypospolitej. Zawierał ona w sobie 11 artykułów. Trzy dotyczyły metod sprawowania władzy która podzielona była na : ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Identyczną zasadę wprowadzały później Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807r. i Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815r. Wynikało to przede wszystkim z popularności założenia Monteskiusza a także z tego ze kolejne konstytucje czerpały z poprzednich.
Jednak mimo to że tak podobne różnią się one w zakresie władzy ustawodawczej. Jak wiadomo wpływ na późniejsze diw miały osoby obce. Więc różnice wynikały też z tego.
W Konstytucji Trzeciomajowej sejm składał się z dwóch izb - wybieranych na dwuletnią kadencję, a nie na 6 tygodni, przy czym Izba Poselska miała przewagę nad Senatem. Co 25 lat od uchwalenia Ustawy Rządowej zbierać się miał Sejm Konstytucyjny, który mógł zmienić konstytucję. Izba poselska składała się ze szlachty-posesjonatów (204 posłów) i 24 plenipotentów miast. Tworzyli oni ustawy i poprzez głosowanie zatwierdzali bądź odrzucali je.
Zmniejszono znacznie rolę Senatu, instrukcje poselskie, konfederacje i liberum veto zostały zniesione, decyzje miały zapadać zwykłą większością głosów. Był on izbą wyższą. Wchodzili do niej wojewodowie, kasztelanowie i biskupi. Łączna ich ilość wynosiła 132 senatorów.
Ustawy które przeszły w izbie poselskiej przechodziły do senatu gdzie zostały zatwierdzane lub wetowane. Głosowano większością głosów. Król tylko raz mógł użyć votum do ustawy. Obradom senatu formalnie przewodniczył król za pośrednictwem marszałka wielkiego koronnego.
Król był przewodniczącym Straży, miał prawo nominacji biskupów, senatorów, ministrów, urzędników i oficerów, w razie wojny sprawował naczelne dowództwo nad wojskiem.
W 1807 roku zostaje nadana Księstwu Warszawskiemu konstytucja. Miała ona kilka różnic od trzeciomajowej. Nadana przez Napoleona wprowadzał też pewne zasady które ten wprowadzał na wszystkim administrowanych ziemiach. Ogólne założenia zostały te same. Wprowadzono jednak pewne zastrzeżenia dotyczące sejmu. Składał się z izby poselskiej i senatorskiej. Zwoływano go co dwa lata na obrady które trwały 15dni.Liczba posłów i senatorów musiała być zmniejszona gdyż państwo to było mniejsze niż te przed rozbiorami. Izbę poselską tworzyło teraz 60 posłów, których wybierano na sejmikach i 40 deputowanych z poszczególnych gmin. Władzę sprawowali oni 9 lat co trzy lata wymieniając trzecią część swego składu, natomiast dwie pozostałe części urzędowały 6 lat. Posłów wychodzących - jak przewiduje konstytucja - "przez los się ustanowi". Żeby zostać posłem trzeba było mieć 21 lat i być pełni swoich praw. Obradom sejmu przewodniczył marszałek, którego wybierali spośród siebie posłowie a zatwierdzał tą nominacje król. Przedstawiał on radzie stanu pięcioosobowy skład poszczególnych komisji: przychodów skarbowych, prawodawstwa cywilnego oraz prawodawstwa kryminalnego. Bardzo skromne kompetencje sejmu obejmowały trzy rodzaje spraw; podatki, prawo cywilne i karne, sprawy monetarne. Projekty które przeszły z izbie poselskiej następnie trafiały do senatu.
Senat księstwa składał się z 18 członków, 6 biskupów, 6 wojewodów, 6 kasztelanów. Mianował ich król łącznie z biskupami za kontrolą Rzymu. Senator sprawował swój urząd dożywotnio. Z pośród 18 członków wybierano marszałka który przewodził obradom. Stanowisko senatu było podrzędne, zgodnie z ustrojem Francji. Należało do niego kontrola czy izba przestrzega przepisów proceduralnych i Konstytucji oraz kontrola ważności wyborów do sejmu. Głosowano tam większością głosów po czym zatwierdzano lub odrzucano ustawę. W przypadku gdy ustawa przeszła w izbie poselskiej a jest szkodliwa dla kraju mogła ona przedstawić królowi wniosek do odrzucenia ustawy. Mógł on z powrotem trafić do sejmu i tam poddawany zostawał ponownemu głosowaniu. Król miał prawo rozwiązać sejm.
Należy dodać ze sejm Księstwa zebrał się zaledwie dwa razy. Mimo tych wszystkich ograniczeń, odegrało pewną rolę, na skutek obejścia formalnych postanowień konstytucji. Często odbywały się nieformalne zebrania tuz po zakończeniu obrad i tu często powstawały dekrety które na oficjalnych zebraniu przedstawiano.
. Kolejną konstytucję którą nam nadano była Konstytucja Królestwa Polskiego. Podobnie jak wyżej sejm składał się z króla, senatu i izby poselskiej. Senatorów było nie więcej niż 64. Aby nimi zostać trzeba było opłacać 2 tyś. zł podatku rocznie. W skład izby poselskiej wchodziło 77 posłów i 51 deputowanych wybieranych na sejmikach i zgromadzeniach gminnych. Wedle konstytucji sejm zwoływany była co dwa lata na obrady 30 dniowe. Poseł lub deputowany musiał opłacać co najmniej 100 zł podatku rocznie. Król miał prawo przerwać i rozwiązać sejm w każdym momencie to on decydował czy ustaw trafiała do izby poselskiej czy bezpośrednio do senatu. Sejm sprawował swą władze przez 6 lat. Po dwóch latach losowo wymieniała się trzecią cześć składu a pozostałe urzędują 4 lata. Posłowie spośród siebie wybierają marszałka którego mianuje król. Marszałek przewodzi obradom sejmu. Żeby zostać posłem trzeba mieć ukończone 30 lat i być w pełni praw obywatelskich.
Do zadań sejmu należało formalne ustawodawstwo w większym stopniu niż w Księstwie Warszawskim: cywilne, karne i administracyjne. Sejm nie zajmował się sprawami wojskowymi do jego kompetencji należał jedynie zaciąg wojskowy. Mógł on również podejmować uchwały w dziedzinie prawa konstytucyjnego, z tym że początków początkowe zmiany wprowadzał król. Ponadto mógł również podejmować uchwały w kwestii systemu menniczego, podatków i budżetu, z wyjątkiem pierwszego.. Sejm mógł również przedstawić monarsze postulaty dotyczące dobra i korzyści obywateli oraz skargi i zażalenia na ministrów i innych wyższych urzędników oraz na sędziów trybunału najwyższego. Inicjatywa ustawodawcza spoczywała tylko w rękach monarchy. Ustawodawstwo i kontrola rządu należały do izby poselskiej i do senatu. Aby zatwierdzić ustawę musiał przegłosować ją większością głosów wówczas przesyłał ją pod dalsze obrady do senatu.
Urzędy senatorów były dożywotnie. Cenzusem który pozwalał zostać senatorem to jak już pisałem było wysokość podatku opłacanego. A wiekiem do tego potrzebnym było 35 lat dla wojewodów, kasztelanów. .Osoby posiadające tytuł książęcy mogą już wieku 18 lat zasiadać w senacie. Senat był również sądem właściwym dla zbrodni stanu i występków wyższych urzędników. Di niego trafiały ustawy przegłosowane w izbie poselskiej. Projekty w nim nie był zmieniane ale jedynie zatwierdzane lub odrzucane. Zatwierdzony dokument trafiła pod sankcję króla. Król podpisuje zatwierdza bądź odrzuca ustawy. Oficjalnie obrad senatu jak i izby poselskiej były publiczne mogły one zostać utajnione gdy taką chęć wyraziła by jedna dziesiąta członków.
Jako pokazał praktyka zostało to tylko ujęta ładnie na papierze. W rezultacie kompetencje izby poselskiej i senatu były bardzo ograniczone.
We wszystkich teksach konstytucji nie zmienia się podział sejmu. Który dzieli się na dwie izby: wyższą - Senacką i niższą - Poselską. Ilość posłów i senatorów ulegała zmianie. W Konstytucji trzeciomajowej zasiadało 228 posłów. W konstytucji księstwa mamy ich tylko 100. W rządzie Królestwa polskiego mamy ich 128. Konstytucje Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego zakładały że wewnątrz izby poselskiej będą działać trzy komisje ds. cywilnych, kryminalnych i skarbowych..
W pierwszej konstytucji nie ma wymagań stawianych posłowi by mógł nim zostać. W dwóch kolejnych wymagania są dość szczegółowo ujęte. W Księstwie warszawskim żeby zostać posłem trzeba było mieć ukończone 21 lat. Natomiast w Królestwie polskim wymagano już 30. Przy tym należało również opłacić podatek w wysokości nie mniejszej niż 100 zł. Obrady izby poselskiej zwoływano co dwa lat , okres był różny choć zawsze wstępnie ustalony. W księstwie początkowo było to 15 dni a w konstytucji Królestwa Polskiego 30 dni. Były to jednak zawsze terminy umowne.
Początkowo kadencja trwała 2 lata. W następnych konstytucjach sprawę urozmaicono. W sejmie Księstwa Warszawskiego trzecia część posłów urzędowała tylko 3 lata, a pozostała 6 lat. Kadencja w Królestwie Polskim trwała 6 lat po dwóch latach trzecia jego część w drodze losowania wymieniała się.
Senat także w dokumentach ulegał zmianie. Zmieniał się jego skład ilościowy. Początkowo było 132 senatorów, następnie 18-stu i ostatecznie liczba nie przekraczała 64. We wszystkich konstytucjach senatorami mogli tylko zostać kasztelanowie, wojewodzie, biskupi i książęta a ich urzędy były dożywotnie. W konstytucji Królestwa Polskiego wprowadzono zaostrzenia dla wojewodów i kasztelanów ustalając im cenzus wieku - 35 lat. Prócz tego musieli oni płacić podatek nie mniejszy niż 2000 zł rocznie
Zarys procesu legislacyjnego nie ulegał zmianie. Projekty ustaw zatwierdzano większością głosów. Inicjatywę ustawodawcza miał król. Ustawy przegłosowane w sejmie trafiały do senatu. Ostatecznie projekt do króla który go zatwierdzał bądź odrzucał.
Najkorzystniejsza dla Polski była pierwsza konstytucja. Konstytucja 3 maja była przede wszystkim całościowa polska. Nie została na z góry narzucona. Będąc tworem tylko polskim nie była efektem wtórnym narzuconym nam siłą. Ograniczała ona króla i sejm dzięki czemu nie mógł ani król ani sejm rządzić sam.
Odrzucono w niej przestarzałą zasadę liberum veto. Która stała się przyczyną upadku naszego państwa. Głosowano odbywało się za pomocą większości głosów. Sam król miał prawo dać tylko raz votum. Kadencja sejmu wedle konstytucji wynosiła dwa lata. Gdy zabrakło liberum veto sejmy nie były by już zrywane. A na decyzje mniejszy wpływ miały by frakcje. Zabraniała ona także tworzenia konfederacji i rokoszów. Zapewniała sobie w ten sposób spokojną egzystencje.
Była to pierwsza próba reformy państwa. Śmiała w swych zamysłach. Dowiodła ze naród zaczyna rozumieć potrzeby nowoczesnego państwa. Konstytucja faktycznie nie weszła w życie, została obalona przez konfederację targowicką popieraną przez Rosję i Prusy.
Podsumowując najlepsza z konstytucji była Konstytucja 3 Maja. Śmiała w swych założeniach, nowoczesna i sprawiedliwa. Co sprawiło że późniejsze będą z niej czerpać. Była bezapelacyjnie najlepszą propozycją ustawy rządzącej. Szkoda ze nie dane było jej w pełni wejść w życie. Stało by się ona mocnym filarem państwa. Dowiodła ona również że Polacy rozumieli, że niepodległości nie da się oddzielić od obalenia starego systemu i reform wewnątrz kraju. A przede wszystkim była najkorzystniejsza dla Polaków i miała być realizowana w wolnej Polsce.
