Doszło do ukształtowania dwóch szkół historycznych: warszawskiej i krakowskiej. Różniły ich poglądy na temat przyczyn rozbiorów państwa polskiego. Szkoła warszawska akcentowała się na czynnikach zewnętrznych, a krakowska przyczyn doszukiwała się w czynnikach wewnętrznych. Historycy szukają przyczyn upadku Rzeczypospolitej w różnych okresach jednak trudno jest określić początków jej słabości, ponieważ złożyło się wiele przyczyn. Czynniki, które przyczyniły się na upadek Rzeczypospolitej obecne były na różnych płaszczyznach - politycznej, gospodarczej i tkwiły w mentalności polskiego społeczeństwa. Od XVI wieku dominował stan szlachecki, który stanowił około 10 % społeczności. Pozycję swoją szlachta zaczęła umacniać dwa wieki wcześniej. Liczne przywileje wymuszane często na władcy doprowadziły do tego, że stała się warstwą najbardziej wpływową. Przynależność do tego stanu określały herby, nazwiska rodowe, wykonywanie jurysdykcji nad poddanymi, posiadanie dóbr na prawie rycerskimi służba rycerska. Nie było już równowagi między królem a stanem szlacheckim. Realna władza przeszła w ręce stanu szlacheckiego, a w innych krajach wprowadzano absolutyzm. Niebezpieczeństwo występowało w pozycji politycznej tego stanu. Z czasem zaczęła rosnąć rola magnaterii, która pragnęła zdobyć władzę. Panowanie dwóch ostatnich Jagiellonów to w polityce wewnętrznej państwa okres rywalizacji starych rodów możnowładczych i nowej, średniej szlachty, która dzięki potędze gospodarczej i przywilejom miała duże znaczenie. Królowie faworyzowali oligarchię szlachecką nadając jej liczne urzędy i dobra ziemskie. Średnia szlachta domagała się podobnych praw. Dzięki walce z możnowładztwem nowa szlachta uzyskała liczne przywileje. Wprowadzono zasadę incopatibilitates i konstytucję Nihil novi z 1505 roku. Król bez zgody senatu i izby poselskiej nie mógł decydować. Zrodził się ruch średnioszlachecki - egzekucji praw i dóbr. Stawiał on sobie za cel odebranie bezprawnie rozdanych królewszczyzn i zwiększenie dochodów królewskich. Największym osiągnięciem średniej szlachty było przystąpienie Zygmunta Augusta do obozu egzekucjonistów, ale jego śmierć i rządy kolejnych królów elekcyjnych osłabiły ruch. Doszło do zmiany zasad wyboru króla, co wpłynęło na osłabienie państwa. Wolna elekcja przyczyniła się do pogłębiania sporów między szlachtą i magnaterią. Dawała możliwość ingerencji obcych doradców. Za czasów saskich - August II i August III Polska straciła na znaczeniu. Zrywano sejmy i sejmiki. Stosowano liberum veto, szerzyły się przekupstwa magnatów przez obce dwory, brakowało silnej armii, skarb był pusty. Nie tylko sytuacja wewnętrzna w Rzeczpospolitej doprowadziła do upadku kraju. Wpływała na to również polityka zagraniczna państwa polskiego. Ciągłe wojny osłabiały pozycję międzynarodową Polski. Przeciwko sobie mieliśmy wielu wrogów między innymi Szwecję, Rosję, Turcję czy Kozaków. Wojny rujnowały gospodarkę. Nastąpił upadek kultury, ksenofobia i nietolerancja religijna. Ościenne mocarstwa zaczęły bardzo wzmacniać wpływy w polityce naszego kraju, który sam prosił się o interwencję nie mogąc poradzić sobie z sytuacją. W 1717 roku powstało pojecie obcej gwarancji ustroju Rzeczypospolitej i określono liczbę wojska na 24 tysiące żołnierzy. Wszelkie próby pozytywnych reform były bardzo hamowane przez króla, opozycję, ludzi podstawionych przez obce mocarstwa, które nie szczędziły środków finansowych na utrzymanie Polski słabej. Europa w XVI i XVII stulecia podzieliła się gospodarczo na dwie strefy: zachodnią - rzemieślniczą oraz wschodnią - rolniczą. Wykształcił się tak zwany "dogmat spichlerza", przekonanie, że Europa nie jest się w stanie wyżywić bez polskiej pomocy, bez polskich dostaw zboża. Rzeczpospolita Obojga Narodów była spichlerzem dla innych krajów w Europie. Szlachta, licząc na duży i szybki zysk zakładała folwarki pańszczyźniane, cofając się do pańszczyzny. W Europie coraz popularniejszym sposobem stawało się czynszowanie. Zacofanie gospodarcze, niekorzystne położenie geograficzne i zmienna sytuacja polityczna spowodowała upadek Polski. Po śmierci Augusta II na tronie polskim zasiadł Stanisław August Poniatowski (1764 - 1795), który wraz z Andrzejem Zamoyskim, przedstawicielem obozu Familii miał poparcie carycy. Był to ostatni król elekcyjny, a jego wybór został przyjęty jednomyślnie. Pierwsze lata jego panowania upłynęły pod znakiem dużego uzależnienia od Rosji i wiązały się z modernizacją ustroju. Dalsze zmiany zaniepokoiły Katarzynę II, która rozpoczęła akcję antypolską. Rzeczypospolita XVII i XVIII wieku charakteryzowała się nawiązywaniem licznych konfederacji szlacheckich, które osłabiały kraj. Państwa sąsiedzkie oskarżały Polskę o anarchię. Sąsiedzi wykorzystując osłabienie Rzeczypospolitej dokonali pierwszego rozbioru w 1772 roku. Podpisane zostało porozumienie rosyjsko - pruskie, do którego później dołączyła Austria. 5 sierpnia 1772 roku w Petersburgu podpisano konwencję, na mocy której zadecydowano i I rozbiorze. Do Rosji trafiły województwa leżące na prawym brzegu Dźwiny, a lewym Dniepru, województwa inflanckie, płockie i witebskie oraz wschodnie województwo mińskie. Prusy zajęły województwa: pomorskie bez Gdańska, malborskie z Warmią i województwo chełmińskie bez Torunia. Skrawki ziemi lęborsko - bytowskiej, poznańskiej, gnieźnieńskiej, inowrocławskiej i brzesko - kujawskiej znalazły się pod kontrolą pruską. W Austrii znalazł się Spisz, województwo krakowskie i sandomierskie po Wisłę i rzekę San, część województwa podolskiego po rzekę Zbrucz, województwo lubelskie, ruskie i fragmenty ziemi chełmińskiej. Z inicjatywą drugiego rozbioru, podobnie jak pierwszego wyszły Prusy. Austria dążyła do zagarnięcia Bawarii i nie wzięła udziału w nowym rozbiorze. Podpisano konwencję rozbiorową 23 stycznia 1793 roku. Katarzynie II przypadło województwo podolskie, kijowskie, bracławskie, reszta województwa płockiego i wschodnie skrawki obszaru wileńskiego, nowogrodzkiego i mińskiego. Prusy zajęły resztę Wielkopolski, Toruń, Gdańsk, województwo kaliskie, sieradzkie i płockie. Państwo polskie znalazło się pod protektorem zaborców. Zaczął jednak rozwijać się ruch powstańczy, który stawiał sobie za cel odzyskanie utraconych ziem. Docierały informacje o zwycięstwie rewolucji we Francji, co podsycało walki narodowe. Stronnictwo Patriotyczne zajęło się przygotowaniem powstania, które kilkakrotnie odkładano. Klęska powstańców doprowadziła do trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej. 24 października Rosja, Prusy i Austria zawarły konwencję dotyczącą granic rozbiorowych. W Prusach znalazła się większość Mazowsza wraz z Warszawą oraz tereny Litwy po Niemen. Austria uzyskała Małopolskę z Krakowem, Lubelszczyznę, część Mazowsza i Podlasie po Bug. Rosjanie zajęli tereny na wschód od linii Niemen - Bug i Kurlandię.