I. STRUKTURA I KOMPETENCJE PARLAMENTU 

Parlament RP – Sejm RP (460 posłów) oraz Senat RP (100 senatorów):

- w Polsce obowiązuje model dwuizbowości nierównorzędnej, co oznacza dominację sejmu nad senatem

- każdej z izb przysługuje autonomia (w sprawach nieuregulowanych w Konstytucji RP samodzielnie podejmują decyzje dotyczące wewnętrznej organizacji

- kadencja obu izb trwa cztery lata

Wybory parlamentarne:

- wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne (okręgi wielomandatowe) i odbywają się w głosowaniu tajnym. Wybory do senatu są powszechne, bezpośrednie, większościowe (okręgi jednomandatowe) i odbywają się w głosowaniu tajnym

- czynne prawo wyborcze mają wszyscy obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończą 18 lat

- bierne prawo wyborcze: w wyborach do sejmu – po ukończeniu 21 lat, do senatu – po ukończeniu 30 lat

- kandydować nie mogą osoby skazane prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub za przestępstwa umyślne skarbowe, a także obywatele wobec których sąd orzekł utratę prawa wybieralności

- w wyborach do sejmu obowiązują dwa progi wyborcze: 5% dla partii i komitetów wyborców oraz 8% dla koalicji partii. Przeliczanie głosów na mandaty odbywa się wg. Metody d’Hondta. Wybory do senatu są przeprowadzane zgodnie z systemem większości względnej

Najważniejsze kompetencje sejmu i senatu:

1) SEJM:

a) Udział w procesie stanowienia prawa: 

- inicjatywa ustawodawcza

- rozpatrywanie projektów ustaw (trzy czytania)

- wnoszenie poprawek do projektu ustaw

- uchwalanie ustaw

- głosowanie nad zmianami zaproponowanymi przez senat i wetem prezydenta

b) Uprawnienia względem rządu:

- uchwalenie wotum zaufania/nieufności dla Rady Ministrów i wotum nieufności dla poszczególnych ministrów

- udzielenie absolutorium Radzie Ministrów (akceptacja jej działalności finansowej w poprzednim roku)

- kierowanie do członków rządu interpelacji i zapytań poselskich

c) Powołanie i odwołanie z urzędu:

- prezesa NIK

- rzecznika praw obywatelskich

- rzecznika praw dziecka

- generalnego inspektora ochrony danych osobowych

- prezesa Instytutu Pamięci Narodowej (na wniosek Kolegium IPN

- prezesa NBP (na wniosek prezydenta)

- prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (na wniosek prezydenta)

d) Wybór członków organów kolegialnych:

- członków Trybunału Stanu (z wyjątkiem przewodniczącego)

- sędziów Trybunały Konstytucyjnego

- dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

- trzech członków do Rady Polityki Pieniężnej

- czterech posłów do Krajowej Rady Sądownictwa

- premiera i Rady Ministrów w sytuacji niepowołania rządu zaproponowanego przez prezydenta

e) Umowy międzynarodowe:

- wyrażanie zgody w ustawie na ratyfikację umów międzynarodowych określonych w Konstytucji RP

f) Referendum krajowe:

- zarządzenie referendum ogólnokrajowego

g) Samorząd terytorialny:

- rozwiązywanie – na wniosek premiera – organów stanowiących samorządu terytorialnego (jeżeli rażąco naruszą konstytucję lub ustawy)

h) Inne kompetencje:

- ogłaszanie rezolucji, oświadczeń i apeli

- zlecanie NIK przeprowadzenie kontroli

- podjęcie uchwały o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej osób na najwyższych stanowiskach państwowych

- możliwość uchylenia immunitetu poselskiego

- decydowanie o stanie wojny i zawarciu pokoju

2) SENAT:

a) Udział w procesie stanowienia prawa:

- inicjatywa ustawodawcza

- uchwała w sprawie przyjęcia, zmiany lub odrzucenia ustawy

b) Uprawnienia względem rządu: BRAK KOMPETENCJI

c) Powołanie i odwołanie z urzędu:

Wyrażanie zgody na powołanie i odwołanie przez Sejm:

- prezesa NIK

- rzecznika praw obywatelskich

- rzecznika praw dziecka

- generalnego inspektora ochrony danych osobowych

- prezesa IPN

- prezesa UKE

d) Wybór członków organów kolegialnych:

- dwóch senatorów do KRS

- jednego członka KRRiT

- trzech członków Rady Polityki Pieniężnej

e) Umowy międzynarodowe:

- wyrażanie zgody w ustawie na ratyfikację umów międzynarodowych określonych w Konstytucji RP

f) Referendum krajowe:

- wyrażanie zgody na zarządzenie referendum ogólnokrajowego przez prezydenta

g) Samorząd terytorialny: BRAK KOMPETENCJI 

h) Inne kompetencje:

- ogłaszanie rezolucji, oświadczeń, apeli

- uchylenie immunitetu senatorskiego

- wybór organów wewnętrznych

Interpelacje i zapytania poselskie:

- Interpelacja poselska i zapytanie poselskie to przysługujące posłom środki kontroli nad działalnością rządu. Mają formę pytań kierowanych w formie pisemnej do członków Rady Ministrów za pośrednictwem Marszałka Sejmu. Premier lub minister ma 21 dni na udzielenie pisemnej odpowiedzi

- interpelacja poselska dotyczy najważniejszych kwestii związanych z polityką państwa

- zapytanie poselskie odnosi się do spraw mniejszej wagi np. z zakresu polityki wewnętrznej lub zagranicznej oraz działań administracji rządowej

Zgromadzenie Narodowe:

- Zgodnie z Konstytucją RP w określonych sytuacjach sejm i senat obradują wspólnie pod przewodnictwem marszałka sejmu (lub marszałka senatu) jako Zgromadzenie Narodowe

- Zgromadzenie Narodowe jest odrębnym organem: ma własny regulamin i uprawnienia (dotyczą one głównie urzędu prezydenta)

- kompetencje Zgromadzenia Narodowego: przyjmuje przysięgę prezydenta, uznaje trwałą niezdolność prezydenta do sprawowania urzędu (ze względu na stan zdrowia), decyduje o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu

- wysłuchuje orędzia prezydenta

II. FUNKCJONOWANIE PARLAMENTU

1. Sejm i Senat pracują w trybie permanencji (w każdym momencie mogą się zebrać na posiedzenie).

Obrady są jawne – ich utajnienie może nastąpić tylko ze względu na dobro państwa). Decyzje zapadają zwykle większością głosów. W zależności od rozpatrywanej sprawy może być wymagana większość zwykła, bezwzględna lub kwalifikowana. Kworum (liczba parlamentarzystów konieczna do podjęcia decyzji) wynosi połowę ustawowej liczby posłów lub senatorów.

2. Organy sejmu i senatu:

- marszałek

- prezydium (marszałek i wicemarszałkowie)

- konwent seniorów (w skład Konwentu Seniorów wchodzą marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący klubów i kół poselskich - w sejmie) (w skład Konwentu Seniorów wchodzą marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący klubów i porozumień senackich - w senacie). 

- komisje 

3. Rodzaje komisji parlamentarnych:

a) Komisje stałe – funkcjonują przez całą kadencję parlamentu; Komisje stałe dzielą się na resortowe (np. Komisja Spraw Zagranicznych, Komisja ds. Administracji i Cyfryzacji) oraz nieresortowe zajmujące się sprawami niezwiązanymi z działalnością administracji publicznej (np. Komisja Etyki Poselskiej)

b) Komisje nadzwyczajne (doraźne) – powoływane w celu zbadania konkretnej sprawy lub rozpatrzenia projektu ustawy; Komisje nadzwyczajne zostają rozwiązane po wykonaniu powierzonych zadań

c) Komisje śledcze – są szczególnym rodzajem komisji nadzwyczajnych; komisje śledcze może powołać tylko sejm; tworzy się je w celu zbadania konkretnej sprawy; komisja śledcza ma prawo wezwać w charakterze świadka każdego mieszkańca Polski, a wezwany ma obowiązek stawienia się przed komisją i złożenia zeznań.

4. Kadencja sejmu i senatu:

- pierwsze posiedzenie nowo wybranego sejmu (zarządza prezydent w ciągu 30 dni od dnia wyborów)

- dzień poprzedzający pierwsze posiedzenie sejmu nowej kadencji

- Okoliczności, w których może nastąpić skrócenie kadencji: podjęcie przez sejm decyzji o samorozwiązaniu, niepowołanie Rady Ministrów przy wykorzystaniu wszystkich trzech przewidzianych w konstytucji procedur (prezydent ma obowiązek skrócić kadencje sejmu), nieuchwalenie w terminie ustawy budżetowej (prezydent może skrócić kadencje sejmu, ale nie ma takiego obowiązku).

5. Posłowie i senatorowie:

- Posłowie i senatorowie dysponują mandatem wolnym (reprezentują cały naród, a nie tylko swoich wyborców)

- Posłom i senatorom przysługuje immunitet formalny i materialny (odpowiednia izba może wyrazić zgodę na pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności sądowej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby członków

- Parlamentarzyści wywodzący się z jednej partii tworzą klub lub koło parlamentarne. Deputowany może być członkiem tylko jednego gremium tego typu

- W klubach i kołach ustala się wspólne stanowisko dotyczące określonych spraw oraz kierunki działań politycznych. W tym celu można wprowadzić dyscyplinę klubową w głosowaniach.

Klub parlamentarny zrzesza co najmniej 15 posłów i 1 senatora. Klub poselski zrzesza co najmniej 15 posłów, a senatorski (7 senatorów).

- koło poselskie lub senatorskie tworzy nie mniej niż 3 posłów albo senatorów.

III. Procedura tworzenia prawa w Polsce

- inicjatywa ustawodawcza (przysługuje prezydentowi, sejmowi, senatowi, radzie ministrów oraz co najmniej 100 tyś. obywateli mających czynne prawo wybierania do sejmu

- pierwsze czytanie

- drugie czytanie

- trzecie czytanie

- prace w senacie (przyjęcie ustawy bez zmian, odrzucenie ustawy w całości, wprowadzenie poprawek (ustawa z powrotem wraca do sejmu)

- rozpatrywanie uchwały senatu przez sejm 

- działania prezydenta (podpisanie ustawy i zarządzenie ogłoszenie jej w Dzienniku Ustaw RP, odmówienie podpisania ustawy z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie przez sejm tzw. weto ustawodwcze, złożenie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konsytytucją RP

Uchwalenie ustawy budżetowej:

- prawo inicjatywy ustawodawczej ma wyłącznie Rada Ministrów

- pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu sejmu

- senat nie może odrzucić ustawy uchwalonej przez sejm

- ani sejm, ani senat nie mogą zwiększać deficytu budżetowego ustalonego przez rząd

- prezydent nie może jej zawetować (może natomiast skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego)