Grecja jest krajem o bogatej historii i kulturze. Warto poznawać jej historie gdyż jest ona historią całej Europy. Grecka kultura pasjonuje zadziwia i wciąga. Pozostałości architektoniczne i wszelkie inne zabytki świadczą nam o minionych wiekach. Kultura Grecji który jest fundamentem współczesnej kultury europejskiej.

Kultura kreteńska (minojska)

W starożytnej Grecji zrodziły się dwa najstarsze ośrodki kultury. Miejscem powstania pierwszego jest wyspa na Morzu Śródziemnym - Kreta. Od nazwy tej wyspy wzięła się nazwa kultury kreteńskiej, nazywanej też czasem kulturą minojską. Według mitologii greckiej na krecie miał się urodzić Zeus. Badania archeologiczne dowodzą że najstarsze osadnictwo na wyspie rozpoczęło się ok. 2500 lat p.n.e. najwspanialsze czasy wyspa przeżywała pod rządami króla Minosa ok. 2000 r. p.n.e.. Był on nie tylko władca ale również najwyższym kapłanem. Ludność Krety była zróżnicowana pod względem zamożności. Zajmowała się rybołówstwem, kupiectwem, budownictwem. Poprzez kupców na wyspę trafiały takie surowce jak złoto, srebro, ołów, cynę, miedź, kość słoniowa. Prace wykopaliskowe potwierdziły przekazy Homera o stu miastach istniejących na Krecie. Do największych należały Knossos, Fajstos, Hagia Triada i Mallia. Żadne z odkopanych miast nie miało murów obronnych, znaleziono też niewiele broni. Znali obróbkę metali (miedzi, a w późniejszym okresie także brązu). Osiągnęli mistrzostwo w dziedzinie żeglugi, zaczęli panować na morzu egejskim. Utrzymywali kontakty z Egiptem, co w pewnym stopniu wpłynęło na kształt ich społeczeństwa. Osiągnęli mistrzostwo w dziedzinie żeglugi, zaczęli panować na morzu egejskim. Do najważniejszych zabytków zalicza się pałac w Knossos (zwany też pałacem Minosa), związany z mitem o Minotaurze, pochodzący z okresu 2000-1570 p.n.e. cały zespól pałacowy świadczy o wysokim poziomie budownictwa i wiedzy Kreteńczyków. Zespól budynków który wchodzi w skład Pałacu w Knossos liczy sobie 150 m długość i 100 szerokości. W pałacu było ok. 1500 pomieszczeń. W środkowej części zespołu pałacowego mieścił się plac na którym odbywały się uroczystości. Kreteńczycy budowali również wspaniałe akwedukty, porty a także bardzo dobre brukowane drogi. Ściany budynków pokrywali freskami. Zachowane pozostałości są też wynikiem bogatego życia artystycznego, obejmującego malarstwo, teatr i widowiska taurokatapsii. O zamożności najbogatszych mieszkańców Krety świadczą wyposażenia domów wśród których nie brakuje przedmiotów bogato zdobione metalami, kamieniami szlachetnymi i kością słoniową. Oddziaływanie kultury minojskiej zaznaczało się zwłaszcza na wyspach Morza Egejskiego, o czym świadczą rezultaty wykopalisk prowadzonych od trzydziestu lat na wyspie Thira (Santoryn). Wpływy minojskie sięgały wówczas nawet Peloponezu. Ok. roku 1500 p.n.e. wyginęła co wiąże się prawdopodobnie ze wybuchem wulkanu na wyspie. Po eksplozji wulkanu wyspę nawiedził również najazd wojowniczych Achajów.

Sztuka Minojska

Używa się tego terminu w odniesieniu do dzieł powstałych pod wpływem oddziaływania kultury minojskiej. Główne ośrodki kultury sztuki to Knossos, Fajstos, Malia i Palaikastro.

Sztuka ta powstała i przeżyła swój rozkwit w epoce brązu, a czas jej trwania dzieli się na trzy główne okresy: wczesnominojski (3000-2000 p.n.e.), średniominojski (2000-1580 p.n.e.) i późnominojski (1580-1100 p.n.e.). Najważniejszą cechą zarówno cywilizacji jak i sztuki minojskiej są pałace. Sztuka kreteńska należy do okresu rozwoju kultur egejskich. Cechują ją pewne powiązania z kulturą starożytnego Wschodu (zwłaszcza w pierwszym okresie rozwoju), sztuką starożytnego Egiptu oraz wzajemne powiązania i wpływy innych kultur związanych z terenami położonymi nad Morzem Egejskim.

Pałace były ośrodkami władzy i administracji. Pełniły jeszcze wiele innych funkcji. Pod wpływem rozbudowy powstały wielkie zespoły pałacowe. Płace niewiele różnią się między sobą świadczy to o pewnym stylu który dominował na Krecie. Pałace były wielokondygnacyjne. Używano kolumn jako elementów podtrzymujących. Wokół pałacu pobudowane były domy wysokich urzędników. Były to budynki na ogół piętrowe, czasem z balkonami, umiejscowione wśród zieleni, najprawdopodobniej w ogrodach.

Minojska ceramika

Największy rozwój sztuki ceramicznej łączy się z największym rozwojem sztuki pałacowej. Wyrabiane naczynia pokrywano firmisem. Taka technika używana była przez cały okres starożytny. Wśród naczyń możemy wyróżnić kilka następujących typów; ceramika Kamares, powstawała w latach 2000-1700 p.n.e. Ceramika ta nosi nazwę od groty Kamares która mieściła się w pobliżach Fajstos. Jej cechami są piękne barwne malowidła. Niektóre z wytwarzanych naczyń przypominają skorupki jaj. Malowidła na ceramice zwykle przedstawiają motywy roślinne. Artyści chętnie zestawiali kontrastowe kolory dekoracji, a ornamenty budowali z prostych elementów geometrycznych i stylizowanych motywów roślinnych, do wyjątków należą przedstawienia figuralne. Dekoracja była tak komponowana, aby podkreślić kształt naczynia. Dalszy rozwój ceramiki minojskiej następuje po 1700 p.n.e. Wyrażał się przede wszystkim w zmianie motywów dekoracyjnych. Jako pierwszy pojawił się styl zwany morskim. Jego nazwa pochodzi od często występujących w nim motywów zwierząt (np. ośmiornic) i roślin morskich.

Minojska rzeźba

Nie może ona się poszczycić taki i osiągnięciami jak ceramika lecz także ona wywarła swój wpływ na późniejszą sztukę grecką. Jej przykładem są drobne figurki. Figurki te zazwyczaj przedstawiały kobiety z rękami złożonymi na piersiach lub mężczyzn z ręką skierowaną w gorę . Nie odnaleziono na Krecie monumentalnych rzeźb z kamienia, ale niektóre z wykopalisk sugerują, że wykonywane były posągi z brązu o wysokości człowieka; np. w Fajos została odnaleziona forma do wykonania odlewu ręki dla takiego posągu. Nie ma jednak żadnych świadectw mówiących o wyglądzie takich rzeźb. Najsłynniejszą rzeźbą minojską jest waza żniwiarzy która powstała ok. roku 1500. Do naszych czasów przetrwała tylko jej część przedstawiająca marsz młodzieńców niosących plony i narzędzia rolnicze. Przedstawienie jest bardzo ekspresyjne i zarazem ciekawe. Najpopularniejszym materiałem rzeźbiarskim był kamień. Z kamienia wykonywano także naczynia. Były wśród nich wazy zdobione reliefami oraz tzw. rytony, czyli naczynia libacyjne w kształcie głowy byka. Przykładem jest odnaleziony w pałacu Knossos ryton wyrzeźbiony w serpentynie. Jego powierzchnie pokrytą licznym liniami i płaskim reliefem który ukazuje postać byka. Do tego typu naczyń przymocowywano prawdopodobnie rogi które wykonywano z drewna które następnie pozłacano. Cmentarz minojski w Phourni jest jednym z najważniejszych stanowisk wykopaliskowych na Krecie i z pewnością najważniejszym cmentarzem minojskim jaki do tej chwili odkopano.

Minojskie freski

Szczytowy okres rozkwitu malarstwa minojskiego również tak jak w przypadku ceramiki i rzeźby przypada na okres funkcjonowania pałaców. Na początku prym wiodły proste motywy o charakterze geometrycznym. Kolorystyka ograniczała się w większości przypadkach do barwy czerwonej i białej i ich odcieniów. Jednym z najważniejszych ośrodków w którym powstawały malowidła było Knossos. Większość malowideł odkrytych w Knossos to niewielkie fragmenty zachowane w nienajlepszym stanie i poddane rekonstrukcji, która budziła i budzi sporo kontrowersji wśród naukowców. Znacznie lepiej zachowane freski odkryto w Akrotiri na wyspie Thira (Santorin). Zajmują one duża część ścian. Jednak różnią się one od sztuki kreteńskiej. Wyróżnia ja przede wszystkim bogata różnorodność szczegółów. Silny wpływ na malarstwo minojskie wywierało malarstwo egipskie. Przejawiało się top głownie w tematyce jak i technice wykonania. Nie byli oni jednak tylko biernymi naśladowcami tworzyli własne specyficzne techniki i wzory. W obrębie ich zainteresowań znajdywała się głownie natura i to ja starali się przedstawiać. Okres od ok. 1700 do 1600 p.n.e. to przede wszystkim nurt tzw. malarstwa naturalistycznego. Nie jest to naturalizm wedle dzisiejszego rozumowania. Artyści starli się jak najwierniej przedstawić otaczającą ich naturę. Z biegiem lat wyłania się forma i odpowiedni styl który będzie charakterystyczny dla malarstwa okresu zwanego pałacowym (ok. 1500 - 1400 p.n.e.). Bardzo częstym motywem jest również przedstawianie postaci bądź też zwierzęcia na tle jakiegoś pejzażu. Jednym z najstarszych zachowanych do dziś fragmentów fresków z Knossos jest fragment tzw. Zbierający krokusy. Przedstawia ona postać niebieskiej małpki pośród pól porośniętych kwiatami. Zachowały się też fragmenty o podobnej tematyce przedstawiające postacie kuropatw, byków lub delfinów. Rzadko występują motywy wojenne. Jednym z najbardziej znanych fresków które odnaleziono w Knossos jest portret kobiety zwany "Paryżanką". Naukowcy datują jego powstanie na ok. 1400 r. p. n. e. Freski które pokrywały ściany domów i pałaców wykonywano techniką która jest charakterystyczna dla Krety. Podkład w stiuku modelowany był w płaski relief, a na nim wykonywano malowidło.

Minojska gliptyka

Ta dziedzina sztuki reprezentowała była w okresie minojskim przede wszystkim przez pieczęcie. Był to okres ich największej popularności. Najstarsze z nich zdobiono spiralami bądź też innymi formami geometrycznymi. Początkowo stosowano kompozycje symetryczne, z czasem sceny stają się coraz swobodniejsze. W czasie rozwoju sztuki pałacowej motywy urozmaicano. W początkowej fazie wszystko było symetryczne. Z biegiem czasu sztuka ta wyrywa się z niej i staje się bardziej swobodniejsza prowadząc do dominacji motywów falistych. Rozwój techniki pozwolił na wykonywanie pieczęci rytych w twardych kamieniach oraz w kształcie złotych sygnetów. Zastosowano nową metodę ich wyrabiania poprzez zwiększenie obrotów narzędzia i zastosowaniu krystalicznego węgla można było poddać obróbce twardsze kamienie. Używane były do znakowania wyrobów oraz własności prywatnych posiadacza pieczęci

Minojskie złotnictwo

Złotnicy minojscy znali i stosowali różne techniki jubilerskie. Przeważają tutaj wpływy wschodnie. Wpływ na złotnictwo minojskie wywarły style które dotarły tutaj z Mezopotamii i Azji Mniejszej. Złotnictwo tak jak i większość sztuki minojskiej swój największy rozwój przeżywa w okresie pałacowym. Do zdobienia stosowali technikę granulacji, filigranu oraz emaliowanie. Złoto przywozili tutaj kupcy z innych części basenu Morza Śródziemnego. O jakości wyrobów świadczą takie znaleziska jak wywieszka przedstawiająca dwie pszczoły (odnaleziona w Mallia) oraz kubki ozdobione scenami ujarzmiania byka, znalezione w Wafio w Lakonii.

Minojskie grobowce

Mieszkańcy Krety dużą wagę przywiązywali do pochówki. Świadczą o tym odkryte groby. Jednym z rodzaju grobów były konstrukcje w kształcie tolosu. Nie da się jednak dzisiaj już określić czy były one nakrywane dachem czy też nie. Największe z nich osiągały średnice ok. 13 metrów. Były one miejscem pochówków dla całych rodzin. Obok głównego grobowca często znajdowały się mniejsze pomieszczenia. Przed grobowcami stawiano ołtarz gdzie składano dary w intencji zmarłych. Drugim rodzajem grobów budowanych przez Minojczyków był tzw. grób izbowy. Swym kształtem przypominał prostokątne izby mieszkalne. Pozostałości bruku świadczą ze prawdopodobnie otoczenie wokół grobów brukowano. Przy największym z grobowców którego wysokość wynosiła 40 metrów a szerokość s3 odkryto także fragment kolumnady.

Kultura mykeńska

Kultura mykeńska (1600-1100 p.n.e.) - najstarsza kultura Grecji kontynentalnej, nazwa pochodzi od miasta Mykeny znajdującego się w centrum Kotliny Argolidzkiej, siedziby Atrydów. Termin "mykeński", odnoszący się do późnej epoki brązu, oznacza całokształt zjawisk kulturowych zachodzących w latach 1700-1100 p.n.e. Według mitologii greckiej założycielem Myken był Perseusz. Kultura ta poznana została dokładniej dopiero pod koniec XIX wieku dzięki pracom wykopaliskowym prowadzonym przez archeologa Heinricha Schliemanna z 1874 roku, a później przez jego następców. Ważne ośrodki tej kultury mieściły się również w Pylos, Tirynas, ale także miejscowość Gla w Beocji. Wywierała wpływ na całą Grecję a także w szczytowym okresie rozwoju na niektóre wyspy na Morzu Egejskim oraz na Kretę. W 1700 r. p.n.e. we wschodniej części Półwyspu peloponeskiego pojawiało się plemię Achajów. Osiedlili się na tym terenie jednak nigdy nie utworzyli stałego i zwartego państwa. Osadami Achajów władał król który miał swoją siedzibę w Mykenach. Jednym z najsławniejszych władców Myken był legendarny bohater Agamemnon. Mykeńczycy zajmowali się inżynierią. Wznosili mosty, pałace i mury obronne. Umieli także nawadniać i osuszać glebę. Większość z Mykeńczyków zajmowała się rolnictwem. Ponadto część z ludności trudziła się również handlem. Kultura ta ginie wraz z najazdem Dorów w XII wieku p.n.e. Dorowie którzy posługiwali się żelazną bronią utworzyli swoje państwo na południu półwyspu ze stolica w Sparcie. Od tego też momentu mówi się o początku kolonizacji greckiej. Echem potęgi cywilizacji mykeńskiej jest tradycja mityczna o wielkiej wyprawie przeciw Troi, której ostateczny kształt nadały poematy Homera w VIII w. p.n.e.

.

Mykeńska Sztuka

Jest to najpóźniejszy okres rozwoju sztuki helladzkiej, datowany od 1600 p.n.e. do 1100 p.n.e.. Czas trwania sztuki mykeńskiej został zakończony wraz z najazdem plemion doryckich i podbój ziem zajmowanych Achajów.

Kultura mykeńska dzieli się na trzy okresy:

wczesnohelladzki (2900- 1900 p.n.e.)

średniohelladzki (1900- 1580 p.n.e.)

późnohelladzki (15800- 1100 p.n.e.)

Najważniejszym elementem rozwoju było pobudowanie obronnych twierdz zwanych cytadelami. Były one ośrodkami władzy i centralnymi ośrodkami rozwoju sztuki. Najwspanialsze dzieła sztuki mykeńskiej powstawały na zamówienia władców. Szczególnie wysoki poziom uzyskały ceramika , złotnictwo, rzeźba i malarstwo. Jednak kultura ta słynie przede wszystkim ze wspaniałych pałaców. Kultura ta upada w XII wieku. Jednym z niewielu ośrodków które uniknęły zniszczenia podczas najazdu Dorów były Ateny. W odróżnieniu od kultury minojskiej główną cechą kultury mykeńskiej będzie pojawienie się scen militarnych w sztuce. Będą one pełniły bardzo ważną role i będą stosunkowo często się pojawiały. Odrębną dziedziną sztuki będzie wyrób broni. Nabierze ona także odpowiednich wzorów i ozdób. Niewątpliwie wywarła ona duży wpływ na późniejszą sztukę grecką. Najważniejszym elementem rozwoju było pobudowanie obronnych twierdz zwanych cytadelami. Bądź tez używa się na ich określenie terminu pałace. Kultura mykeńska osiągał wysoki poziom rozwoju o czym świadczą zachowane zabytki. Mykeny otaczają wysokie mury z ogromnych głazów. Starożytni nazywali je murami cyklopowymi, bo uważali, że tylko cyklopi o nadludzkiej sile mogli je wznieść.

Mykeńskie cytadele

Były to położone najczęściej na pagórkach, otoczone potężnymi murami obronnymi warownie budowane na planie zbliżonym do prostokąta. Czas ich powstania i rozbudowy określany jest na wieki XVI - XI p.n.e. Mury obronne stawiane były w konstrukcji murów cyklopowych. Taki system obronny był bardzo skomplikowany składał się z wąskich bram i wąskich podwórek co uniemożliwiało większe szturmy na cytadele. Były one ośrodkami władzy politycznej i gospodarczej. Odgrywały także bardzo ważną role w rozwoju kultury i sztuki. To właśnie na zamówienia władców powstawały najwspanialsze dzieła.. W porównaniu do pałaców kreteńskich zmniejszeniu uległ centralny dziedziniec. Megaron był najważniejszym pomieszczeniem. Był umieszczony pośrodku pomieszczenia i otoczony był kolumnami. Posadzki pomieszczeń reprezentacyjnych oraz megaronu zostały wyłożone kamiennymi płytami. Choć zdarzają się również pokrycie wykonane ze stiuku. Ściany podobnie jak w kulturze minojskiej pokrywano freskami. Na terenie cytadeli znajdowały się także wydzielone pomieszczenia dla królowej, łazienki, kapliczki, archiwa z tabliczkami, magazyny, pomieszczenia gospodarcze. Najważniejsze cytadele to zostały odkryte w

w Mykenach, Pylos i Tirynsie.

Megaron

Sala ta miała kształt prostokąta. Ten element architektury stał się później charakterystyczny dla całej sztuki greckiej. Składał się z trzech części; portyku, przedsionka i głównej sali o kształcie prostokąta lub kwadratu. Strop megaronu wsparty był na czterech kolumnach, pośrodku umieszczano palenisko. Nad nim zostawiano dziurę w dachu. Z czasem został przekształcony w reprezentacyjną część pałaców ( ok. 1400 p.n.e. - 1100 p.n.e.. Megaron stał się wzorem, na podstawie którego zbudowano znakomitą większość starożytnych świątyń. Jego naśladownictwem były również pomieszczenia męskie (andron) w greckim domu.

Ceramika mykeńska

Początkowo tak jak i cała sztuka mykeńska znalazła się pod głębokim wpływem kultury mykeńskiej. Swój szybki rozwój zaczęła w XVI w. p.n.e. Co wiąże się z wprowadzeniem szybkoobrotowego koła garncarskiego. To pozwoliło na wytwarzanie trwalszych produktów na szerszą skalę. To przyniosło za sobą schematyzacje malowideł i powtarzalność wzorów. Szczególnie często naśladowano motywy morskie i pałacowe z jakimi mieliśmy do czynienia w przypadku kultury kreteńskiej. Często spotykamy również przedstawienia zwierząt i roślin malowanych z reguły w dwóch kolorach . Do najciekawszych zabytków mykeńskiej ceramiki należy tzw. waza wojowników. Naczynie to zostało odnalezione w Mykenach. Czas jego powstania datowany jest na ok. 1200 p.n.e. Jego ozdobą jest namalowany szereg wojowników uzbrojonych w włócznie i tarcze, z głowami okrytymi hełmami z rogami. Z biegiem czasu następowały coraz większe uproszczenie i schematyzacja wzorów. Po upadku mykeńskich cytadeli można mówić o powolnym upadku tej sztuki. Styl ten ewaluuje i powoli przetwarza się w styl grecki zwany protogeometrycznym.

Do najciekawszych zabytków mykeńskiej ceramiki należy tzw. waza wojowników. Naczynie to odnaleziono w Mykenach. Powstało prawdopodobnie ok. 1200 p.n.e. Ozdobione jest szeregiem greckich wojowników w zbroi z hełmem na którym umieszczone są rogi. Malowidła wykonywano również na glinianych sarkofagach. Pokrywano je większa paletą kolorów. Liczne sarkofagi w kształcie wanien i skrzyń zostały odnalezione na Krecie. Datuje się je na XIV - XIII wiek p.n.e. popularnym motywem który umieszczano na nich jest pochód płaczek. Płaczki w marszu skierowane miały ręce do góry.

Wśród okresów powstawania waz mykeńskich wyróżniamy:

Wczesnohelladzki I (1600-1500 p.n.e.), Późnohelladzki II (1500-1400 p.n.e.), Późnohelladzki III A i B (1400-1200 p.n.e.), Późnohelladzki C (1200-1100 p.n.e.).

Rzeźba Mykeńska

Również tak jak w przypadku rzeźby minojskiej osiągnęła ona stosunkowo niski poziom. Wiele lat z tego okresu znano jedynie małe figurki. Które osiągały jedyni rozmiar kilkunastu centymetrów. Nowe światło na osiągnięcia sztuki mykeńskiej rzuciły wykopaliska w Keos. Podczas prowadzonych tam wykopalisk odkryto rzeźby kobiet których rozmiar wynosił ok. jednego metra. Posągi te ozdobione były strojami kreteńskimi. Również układ ich rąk przypominał pozę którą obserwujemy w rzeźbach minojskich. Różni je od pierwowzorów układ rąk - opuszczonych ku dołowi (figurki kreteńskie ręce wznosiły ku górze). Podczas prowadzonych tam wykopalisk odkryto w sumie 20 takich posągów które rzuciły nowe światło na rzeźbę mykeńską.. Rozwój sztuki które reprezentowały kilkunastocentymetrowe figurki przypada na lata 1300-1200 p.n.e. Częściej przedstawiano postacie kobiet, rzadziej mężczyzn. Pierwotne rzeźby były naśladownictwem. Lecz z biegiem czasu wykształcił się własny styl i własne wzorce. Wszystkie tego typu figurki malowano.

Freski Mykeńskie

Również w tym przypadku sztuka mykeńska znalazła się pod wpływem kultury minojskiej. Głównym motywem w malarstwie było polowanie i wojna. Postacie przedstawiano na abstrakcyjnym tle. Używano jaskrawej palety kolorów. Największy rozwój malarstwa nastąpił w okresie od ok. 1400 p.n.e. do 1200 p.n.e. Jak inne rodzaje sztuki, tak i malarstwo rozwijało się przede wszystkim poprzez wzorowanie na osiągnięciach artystów minojskich. Freski zdobią ściany i niekiedy posadzki pomieszczeń władców w cytadelach mykeńskich. Na ścianach pałaców przedstawiano sceny z życia dworskiego. Popularnym motywem były również obrzędy religijne. Ten rodzaj malarstwa na ścianie był zarezerwowany dla najbogatszych.

Do najbardziej znanych przykładów odnalezionych malowideł należą: Procesja tebańska, malowidło to odnaleziono podczas prac archeologicznych w Mykenach przedstawia pochód kobiet które mają na sobie stroje typowe dla Krety. Niosą one dary. Ich ubiory różnią się między sobą. Ważnym dziełem jest również kobieta z pyksidą (puzderkiem), zwana też damą ze szkatułą. Dzieło to przedstawia kobietę w stroju dworskim. Następnym dziełem odkrytym przez archeologów jest Procesja z Pylos przestawiająca pochód w którym tym razem biorą udział mężczyźni. Malowidło lirnik z Pylos ukazuje nam mężczyznę grającego na lirze. Większość tych dzieł dotarła do naszych czasów we fragmentach. Rozbite na drobne części wymagały żmudnych prac renowacyjnych. Freskami pokrywane były czasem też posadzki. Na taką to sztukę mogli sobie jedynie pozwolić najbogatsi. Rozwój tej sztuki wiąże się nie rozerwalnie z rozwojem sztuki pałacowej.

Gliptyka Mykeńska

W przypadku tej sztuki kulturę mykeńska również reprezentują pieczęcie. Największy ich rozkwit przypada na XVI w. p.n.e.. Z tego właśnie okresu pochodzi największa ilość znalezisk. Przedstawienie na pieczęciach są jednak wyższego kunsztu niż na swych poprzedniczkach. Niewątpliwie jednak zaznaczają się tu silne wpływy minojskie. Tutaj też ulubionym motywem który się przedstawia jest motyw wojenny. Często też pojawia się na nich sceny polowań. Na jednej z najwspanialszej odkrytej pieczęci widniej scena z polowań na jelenia. Sygnet wykonany jest ze złota. Można rozpoznać w tle wizerunek gaju oliwnego. W późniejszych pieczęciach (datowanych po 1500 p.n.e.) coraz wyraźniej dochodzi do uproszczeń postaci, schematyzmu w przedstawianiu krajobrazu i sylwetek ludzkich oraz zwierzęcych aż do oddawania ich w końcowej fazie za pomocą kilku kresek i punktów. Może to świadczyć ze ta produkcja przeszła ogromne zmiany i stała się bardziej powszechna a zarazem bardziej dostępna. Zaobserwowany tu proces schematyzacji typowy był również dla kultury minojskiej.

Złotnictwo Mykeńskie

Początkowo bardzo skromne w późniejszym czasie coraz szybciej zaczęło się rozwijać. Najszybszy jego rozwój obserwujemy w XVI w. p.n.e. Ze złota wyrabiano biżuterię i zastawy stołowe/ Ale również spotykamy broń pokrywaną złotymi elementami. Złota używano również do zdobienia masek pośmiertnych. Które to stanowią sztukę samą w sobie. Wśród biżuterii bardzo popularne były złote szpile którymi spinano szaty. Bardzo cenione i powszechne były także złote płytki które noszone na szatach w celu ozdoby. Tego rodzaju upiększanie szat jest zwyczajem czysto mykeńskim. Około XIV wieku upowszechnia się technika emaliowania wyrobów ze złota. Do wyrobów ze złota coraz częściej dodaje się także inne kamienie szlachetne tworząc przepiękne kompozycje. Swój rozwój przeżywa także technika filigranowa i granulacyjna. Do zdobienia broni mykeńczycy stworzyli nową technikę zwaną niello. Polega ona na wypełnianiu specjalną pastą wcześniej wyrytych dekoracji. Pasta sporządzana jest z siarczków srebra, miedzi i ołowiu. Tego rodzaju wypolerowana powierzchnia tworzyła gamę kolorów od ciemnego granatu do czarnego. Upowszechniła się także produkcja rytonów, kubków i pucharów. Które to były pozłacane lub wykonywane ze złota. Najbardziej znanym znaleziskiem jest tzw. puchar Nestora. Upowszechnienie produkcji przyniosło z czasem upadek poziomu artystycznego tej sztuki. Proces ten szczególnie zaczęła się uwydatniać w XIII wieku. Z późniejszego okresu wyróżniają się tylko ozdobne sygnety.

Grobowce Mykeńskie

Kultura mykeńska wykształciła specyficzny typ budowli grobowych. Grobowce te miały być miejscem spoczynku władców i ich bliskich. Osiągały one monumentalne rozmiary. We wczesnym, okresie ciała zmarłych palono. Prochy przechowywano w glinianych naczyniach . Z biegiem czasu upowszechnił się zwyczaj pochówku zmarłych. Zwyczaj ten zarezerwowany był tylko dl władców reszta ludności nadal pozostawała przy dawanych obyczajach. Mykeńscy możnowładcy chowani byli w grobach szybowych, które zachowały się m.in. w okręgu grobowym A, oraz , w czasach późniejszych, w okrągłych grobach kopułowych zwanych tolosami. . W ziemi kopano szyby od 1m do 5 m głębokości, o rozmiarach od 2,13 x 3,05 do 4,10 x 6,55 m. Boczne ściany grobów wykładano kamiennymi płytami. W wyższych częściach szybów umieszczano cegły. Na grobach umieszczano monumentalną stelę. Obszar grobowca otaczano murem. Dziesięć takich grobów odkryto poza murami pałacu. Zbudowano je z kamiennych ciosów, układanych warstwami, z których kolejne były wysunięte ku środkowi tworząc pozorną kopułę; najwyższą warstwę stanowił jeden kamień. W późniejszym czasie funkcje tych grobów przejęły grobowce kopułowe. Ich kształt porównywano czasami z kształtem pierwotnych uli ze słomy. Groby kopułowe, nazywane też grobami tolosowymi, są najwspanialszymi budowlami Grecji mykeńskiej. Najciekawsze z odkrytych grobów to Brama Lwic- wzniesiono ją w 13 wieku p.n.e., gdy rozszerzano nimi okręg grobowy A. Jej nazwa pochodzi od zwierząt wyrzeźbionych ponad nadprożem Okręg grobowy A (sześć królewskich grobów królewskich, w których spoczywało 19 ciał, a z grobów wydobyto 14 kg złotych wyrobów): Skarbiec Atreusza zwany Grobem Agamemnona (ojca Agamemnona), Grób Klitajmestry. Szczytowy okres rozwoju tej sztuki to wiek XIII po tym okresie podobni jak w i9nnych dziedzinach sztuki mykeńskiej następuje powolny upadek. Aż po czasy rzymskie, to znaczy 1300 lat później, gdy zbudowano wielkie kopuły cesarskich łaźni z wypalanej cegły, tufu i zaprawy odlewniczej, mykeńskie groby były największymi pomieszczeniami wewnętrznymi starożytności zbudowanymi bez podpory.

Mykeńskie maski pośmiertne

Maski to znajdywano w grobowcach mykeńskich. Wykonane były w całości ze złota. Umieszczano ich na twarzach zmarłych. Sztuka ich wykonania a zarazem materiał który został użyty do wykonania ich świadczą o wysokim poziomie złotnictwa w kulturze mykeńskiej. Wykonywano je ze złotej blachy metodą młotkowania i układano na twarzach zmarłych. Maski są najprawdopodobniej wiernym odwzorowaniem rysów zmarłego. Najbardziej znaną maską jest odnaleziona przez Heinricha Schliemanna w grobie szybowym w Mykenach tzw. maska Agamemnona. Schliemann nazwał ją błędnie, bo groby szybowe, w których znajdował się skarb, powstały dużo wcześniej niż rzeczywiście żył król Agamemnon.

Czas jej powstania określany jest na około 1500 p.n.e. Maska ukazuje nam twarz mężczyzny z wąsem o oczach w kształcie migdałów. Jego twarz odzwierciedla ból i znużenie po śmierci. Maski prawdopodobnie mają odzwierciedlać rysy osoby zmarłej jak najbardziej realistycznie.

Mykeńska nekropolia

Zespól grobowców odkrytych przez archeologów nazywamy mykeńską nekropolią. Umiejscowiona była na terenie cytadeli. Ze względu na datę ich powstania archeolodzy pracujący na tym terenie podzielili nekropolie na dwa okręgi. Początkowo Schliemann który odkrył Mykeny odkopał piec grobów w okręgu A później odkryto również szósty. W okręgu B odnaleziono 28 grobów, głównie z XVI w. p.n.e. Groby te były bogato wyposażone co świadczy ze miały być miejscem spoczynku dla władców oraz ich rodzin. Najbardziej znane grobowce z tej nekropoli to grób Agamemnona i grób Klitajmestry.

Budowa miast

Tutaj dostrzegamy różnice między kultura minojską a kreteńską. Siedzibą władcy były ogromne cytadele które spełniały funkcje obronnych zamków do których trudno było się dostać. Miasta takie jak Mykeny i Tiryns otaczały mury obronne o których mówiono że są dziełem cyklopów gdyż ludzka ręka nie była by w stanie ich wznieść. Dostrzega się w tym rodzaju budownictwa podobieństwa do kultury wykształconej przez Hetytów w Azji Mniejszej. Popularnym elementem zdobniczym są lwy Miały one strzec miast przed wrogiem a także pełnić funkcje dekoracyjną. Ważnym elementem miasta był same po0mieszczenia cytadeli które służyły władcy a także pełniły inne funkcje gospodarcze. W najwyższej części twierdzy znajdował się megaron, siedziba władcy. Znaleziono też ruiny wielu domów znajdujących się poza cytadelą. Kultura ta nie pozostawiła nam świątyń dlatego nie wiemy nic o bóstwach czczonych przez Mykeńczyków.

Malowidła mykeńskie

Tego terminu użyjemy by szerszym okiem spojrzeć na freski które pozostawili po sobie Mykeńczycy. Przykładem posłużą tutaj malowidła odnalezione na ścianie pałacu w Mykenach. Zachowały się tylko na jednej ścianie pokoju. Ściana ta składała się z dwóch trzech części środku znajduje się postać kobiety. Ten wątek interpretuje się jako wizerunek bogini gdyż jej postać znacznie przewyższa sylwetki innych kobiet. Po prawej stronie znajduje się postać mężczyzny. Lewą stronę podzielono na dwie części. Na jej górnej części nie mamy zachowanego malowidła. Na dole umieszczona jest postać kobiety która trzyma w rękach kłosy jęczmienia. Nie wiadomo czemu fresk ten został zamalowany białą gliną. Być może na nim miał powstać nowy. Ciekawo prezentują się freski przedstawiające walki. Odkryte fragmenty ozdabiały ściany megaronu. Znalezione fragmenty fresków przedstawiają również postacie zwierząt.

Kultura i sztuka cykladzka

Tego terminu używa się w określeniu do kultury powstałej w latach 2900-1100 p.n.e. na wyspach archipelagu Cyklady. Głównymi ośrodkami tej kultury były z wyspy Syros, Naksos, Milos, Keos. Ta sztuka nie rozwinęła się w takim stopniu jak minojska i mykeńska ale też ma swój wkład w tworzenie kultury greckiej. Dzieli się ją na 3 okresy: wczesny, środkowy i późny. Z wczesnym rozwojem sztuki cykladzkiej, do około 1900 p.n.e., związane są znaleziska w postaci małych (ok. 0,2 - 0,5 m wysokości) figurek wykonanych najczęściej z marmuru. Wyspy te od wieków stanowiły pomost między Grecją właściwą a Azją Mniejszą. Sztuka ta jest w pewnym rodzaju mieszanką wpływów wschodnich i wpływów minojskich i mykeńskich. Dalsze dzieje rozwoju sztuki cykladzkiej związane są z silnymi wpływami sztuki mykeńskiej. Odnalezione z tego okresu ufortyfikowane osady na Keos (obecnie Kea) oraz miasta na Syros (Siros) zbudowany były z domów rozplanowanych na kształcie prostokąta.

Rzeźba cykladzka

Rzeźba cykladzka stała na najwyższym poziomie rozwoju. Jest rzeczą ciekawą że w dwóch

Poprzednio opisanych kulturach to rzeźba zawsze był upośledzona a na wyspach cykadzkich stała na tak wysokim poziomie. Ciekawymi przykładami rzeźb są małe figurki które przedstawiają postacie ludzkie. Figurki te najczęściej wykonane były z marmuru. Wyróżnia się dwie tendencje rozwoju tej formy. Jedna, wcześniejsza 2900 - 2500 p.n.e. były to proste figurki jakby rozciągnięte na całej długości z delikatnie zaznaczoną głową i ramionami. Druga tendencja, bardziej naturalistyczna, rozwinęła się nieco później (2500 - 1900 p.n.e.). Dostrzegamy tutaj już więcej szczegółów anatomicznych. Szyja jest mocno rozciągnięta. Produkcja tych figurek z pewnością w tym okresie przeszła na masowa skalę. Na niektórych rzeźbach odnaleziono ślady polichromii w kolorze czerwonym i niebieskim. Przypuszcza się, że pokrywano farbami całą postać z szczególnym uwzględnieniem twarzy (zaznaczano zarys oczu, ust). Podczas prac archeologicznych małe figurki znajdywano w grobach. Figurki te zwano również idolami. Odnaleziono też nieliczne figurki mężczyzn: wojowników oraz siedzących muzykantów (np. lirnik, flecista z Keos).Pełniły one prawdopodobnie funkcje jakiś amuletów lub bóstw. Znaleziono również rzeźby o większych rozmiarach. Dochodzących nawet do półtora metra. Rzeźby malowano. Podczas prac wykopaliskowych napotkano na różne rodzaje grobów z tego okresu; są to groby szybowe (odnalezione na Syros), komorowe (Milos, Mykonos) oraz tolosowe (Syros).

Wraz z podbojem Dorów w XII wieku kończy się kultura mykeńska. Najazd ten ogarnął praktycznie całą Grecję. Od tego momentu będzie mówić się już o sztuce starożytnej Grecji. Wszystkie trzy wyżej opisane kultury miały wkład w powstanie jej. Choć z początku wegetuje dopiero po paru wiekach rozwinie się. Przejmie ona wiele ze wzorców minionych kultur i zapoczątkowuje nowa jakże wspaniałą.