Geografia ludności dzieli powierzchnię Ziemi na trzy obszary:
- ekumenę - obszar zamieszkały stale;
- anekumenę - obszar niezamieszkały;
- subekumenę - obszar zamieszkały tymczasowo (np. stacje badawcze).
Istnieje kilka przyczyn nierównomiernego rozmieszczenia ludności na kuli ziemskiej. Do najważniejszych z nich należą:
- zróżnicowanie warunków środowiska przyrodniczego;
- dzieje historyczne;
- czynniki polityczne (podział świata na państwa);
- różnice kulturowe;
- stopień rozwoju cywilizacji i przyswojenia osiągnięć techniki, które pozwalają na wykorzystanie danych warunków środowiska przyrodniczego.
Do najgęściej zaludnionych obszarów na Ziemi należą: Wschodnie Chiny, Północne Indie, dorzecze Nilu, Europa oraz Wschodnie USA. Do średnio zaludnionych: Ameryka Środkowa, Północna część Ameryki Południowej, Północna i Południowa Afryka, Centralna Azja oraz Oceania.
Do zaludnionych najgęściej państw zalicza się: w Europie - Monako, Maltę, Watykan, Belgię i Holandię, w Azji - Indie, Izrael, Filipiny i Singapur, w Afryce - Burundi, Mauritius, i Komory, w Ameryce Południowej - Ekwador, Kolumbię i Wenezuelę. Z kolei do najsłabiej zaludnionych krajów należą: Namibia, Mauretania, Mongolia i Kanada.
Na rozmieszczenie ludności na Ziemi bardzo ważny wpływ mają czynniki przyrodnicze. Są to przede wszystkim:
- warunki klimatyczne;
- zasoby wody pitnej;
- odległość obszaru od wybrzeży oraz położenie go względem naturalnych, warunkowanych rzeźbą, szlaków handlowych;
- ukształtowanie terenu;
- zasoby naturalne, takie jak: gleby, surowce mineralne, lasy, czy walory estetyczne.
Do podstawowych pojęć charakteryzujących zagadnienia ludnościowe należą:
- przyrost naturalny - jest to różnica urodzeń i zgonów danej grupy ludności;
- przyrost rzeczywisty - jest to przyrost naturalny połączony z wielkością migracji;
- współczynnik feminizacji - oznacza ilość mężczyzn przypadającą na 100 kobiet;
- współczynnik maskulinizacji - oznacza ilość kobiet na 100 mężczyzn;
- struktura wieku - jest to odsetek ludności przynależnej do poszczególnych grup wiekowych;
- stopa urodzeń - jest to liczba urodzeń na 1000 mieszkańców;
- wyż i niż demograficzny - oznaczają nagły wzrost lub spadek liczby ludności na danym obszarze;
- wiek produkcyjny - oznacza ludność zdolną do pracy, w Polsce jest to wiek między 18 a 64 rokiem życia (59 - w przypadku kobiet);
- migracje - są to zmiany miejsca zamieszkania ludności. Migracje mogą być stałe lub okresowe, lub też wewnętrzne (w granicach kraju, regionu czy kontynentu) i zewnętrzne (pomiędzy krajami, regionami, czy kontynentami). Do głównych przyczyn migracji należą:
- chęć poprawy warunków życia;
- przyczyny polityczne;
- prześladowania ludności podczas i po zakończeniu wojny (są to wtedy tzw. migracje przymusowe);
- pielgrzymki w miejsca kultu religijnego;
- wyjazdy turystyczne i służbowe;
- przesiedlenia i ucieczki ludności z terenów klęsk żywiołowych.
