Co to jest koks i koksownia?
- koks - produkt odgazowywania węgla kamiennego w warunkach wysokiej temperatury. Procesie tym bardzo wzrasta wartość opałowa węgla, który przyjmuje postać porowatej skały i jest wykorzystywany w hutnictwie.
- koksownia - zakład przetwarzania węgla kamiennego w koks za pomocą prażenia go w piecach koksowniczych gdzie powstaje koks, gaz koksowniczy, benzol, woda amoniakalna i smołę pogazowa.
- koksochemia - dział karbochemii, który pracuje nad wytwarzaniem koksu i polepszaniem jego właściwości oraz szukającym zastosowanie produktów ubocznych produkcji koksu.
Od początku lat 90. produkcja koksu systematycznie malała. Przyczyny tego stanu znajdują się w małym popycie na stal, który przekładał się na mniejsze zapotrzebowanie na koks w hutach. Nie miał on już takiej pozycji jako paliwo opałowe odbiorców bytowo komunalnych. Przegrywał z łatwiej dostępnym gazem, olejem opałowym czy węglem kamiennym. Eksport jednak wciąż utrzymywał się na stabilnym poziomie nawet pomimo spadku światowej produkcji stali. Dzisiaj polskie huty pracują na najwyższych obrotach więc koksownie mają w przeszło 90% wykorzystane swoje moce.
W 2003 r. zużycie węgla kamiennego (koksowego) w krajowych koksowniach wyniosło 13,9 mln ton. Produkcja koksu w 2003 roku wyniosła 10,1 mln ton. W prognozie popytu koksowni na węgiel kamienny w latach 2004 - 2010 założono stały poziom zapotrzebowania tego segmentu na węgiel koksowy na poziomie 13,5 mln ton (wykorzystanie zdolności produkcyjnych koksowni w 97%). Wynika to z pozytywnych uwarunkowań na krajowym i międzynarodowym rynku koksu. Jeszcze parę lat temu przemysł koksowniczy przeżywał głęboki kryzys ze względu na:
1. niekorzystne ceny węgla koksowniczego
2. zmniejszenie wykorzystania koksu przez krajowych odbiorców
3. spadek eksportu koksu
Polski przemysł koksochemiczny nie zamierza jednak przejeść pieniędzy zarobionych na zwiększonym popycie. Koksownie postanowiły zmodernizować swoje linie produkcyjne dla poprawienia warunków ekologicznych funkcjonowania koksowni. Powstały między innymi na ich terenie takie obiekty jak: oczyszczalnie ścieków, obiekty gospodarki wodnej czy zarządzania odpadami. Ważne było również poprawienie parametrów produkcji głównie szczelności instalacji. Największe postępy poczyniono w kwestii likwidowania zanieczyszczeń w opuszczających zakłady dymach. Chodzi tu o technologie odsiarczania gazu i katalitycznego rozkładu amoniaku, głębokiego schładzania gazu, produkcji siarki metodą Clausa oraz sorpcyjnego doczyszczania i degradacji soli azotowych i siarkowych znajdujących się w ściekach płynnych. Wszystkie te działania owocują obecnie zmniejszeniem produkcji zanieczyszczeń nawet o 80 tys. ton rocznie.
W Polsce jest 10 koksowni ale 6 z nich to samodzielne zakłady produkcji koksu. Pozostałe 4 to zintegrowane zakłady z hutami, które są głównym odbiorcą koksu. Wśród nich są:
- Koksownia Zakładów Metalurgicznych Bytom
- Zdzieszowice. Sp. z o.o. Zakłady koksownicze
- Zakłady koksownicze Wałbrzych SA.
- Kombinat Koksochemiczny Zabrze SA. Koksownia Radlin
- Kombinat Koksochemiczny Zabrze SA. Koksownia Jadwiga
- Kombinat Koksochemiczny Zabrze SA. Koksownia Dębieńsko
- Koksownia Przyjaźń w Dąbrowie Górniczej
Oraz w hutach:
-Zakłady Koksownicze im. Powstańców Śląskich,
-Zakład Koksochemiczny Huty im. T. Sendzimira,
-Koksownia Huty Częstochowa
Obecnie przemysł koksowniczy znajduje się w trakcie głębokich przekształceń. Zatrudnienie zmalało w nim z 11,5 tysiąca osób do poziomu 8675 i ma jeszcze zmaleć. Najwięcej odeszło z koksowni Przyjaźń oraz Zakładów Koksowniczych w Wałbrzychu. Koksownie same dokonują przekształceń gdyż zdają sobie sprawę iż dobra koniunktura nie trwa wiecznie. Już teraz starają się wypracować jak najkorzystniejszy sposób funkcjonowania. Jednym z pomysłów na poprawę ich sytuacji jest stworzenie koncernu węglowo koksowniczego koksowni z Jastrzębską Spółką Węglową. Przewiduje się przy tym poprawę jakości produkcji, dalszą poprawę ekologicznych aspektów wytwarzania koksu oraz zapewnienie rentowności produkcji koksu. Za integracją ze spółką węglową przemawia fakt, że jako jedyna wydobywa aż 85% węgla koksującego i pozwoliłoby to na redukcję kosztów zakupu węgla wsadowego.
