Sytuacja gospodarcza w Polsce

Czym jest gospodarka, gospodarka rynkowa i znaczenie państwa w jej funkcjonowaniu.

Gospodarka jest to wykorzystanie surowców i czynników wytwórczych w taki sposób, aby przynosiło to jak największy zysk. Jest to również podział uzyskanego dochodu w państwie. Wyróżniamy trzy rodzaje gospodarki.

Gospodarka rynkowa jest rodzajem gospodarki w której podejmuje się decyzje, co do tego co mam być wydobywane, produkowane i sprzedawane, również kto mam być odbiorca tych produktów. Na cenę danego towaru wpływa popyt i podaż na dany towar. Gospodarkę rynkową cechuje przede wszystkim: własność prywatna, konsumenci i właściciele firm sami decydują jak wydawać swoje pieniądze i jak je inwestować, co produkować, aby przyniosło zysk. Posiadają całkowitą wolność wyboru w podejmowaniu takich decyzji. To co jeszcze charakteryzuje gospodarkę rynkową i bez czego nie byłaby w stanie funkcjonować to konkurencja. Daje ona wybór konsumentom co do tego gdzie mają wydać swoje pieniądze. Producenci natomiast muszą starać się by ich towar był jak najbardziej atrakcyjny na rynku. Konkurencja teoretycznie oznacza również wzrost liczby miejsc pracy, tylko teoretycznie bo w praktyce więcej miejsc jest likwidowanych, niż nowo powstających, coraz więcej firm upada.

Gospodarka tradycyjna jej cechą charakterystyczna jest to, że występuje w państwach słabo rozwiniętych, gdzie poziom życia jest niski (państwa w Afryce, Azji). Produkcja w tych krajach nie przekracza niezbędnego minimum.

Gospodarka centralnie planowana specyfiką tego typu gospodarki jest to że decyzje o ilości produkowanych i sprzedawanych towarów podejmuje rząd, on decyduje dla kogo mają być przeznaczone i w jaki sposób wykorzystane. Prywatna własność istnieje tylko w postaci osobistego mienia, działek rolniczych i małych firm. Decyzje o cenach i zapotrzebowaniu na dany towar są również podejmowane przez rząd. W sytuacji zapotrzebowania na jakiś towar stosuje się tzw. formę reglamentacji (np. kratki na żywność, u nas w czasach PRL-u). Towary i usługi wykonuje się w sektorze publicznym, który występuje obok prywatnego. Dla prywatnych przedsiębiorstw usługi te są niekorzystne gdyż pochłaniają znaczny kapitał i są nie zyskowne.

Obok wyżej wymienionego podziału gospodarkę dzieli się na otwartą i zamkniętą. O gospodarce otwartej mówimy, gdy powiązana jest ona z innymi gałęziami gospodarki jak: import i eksport produktów, surowców oraz finanse. Gospodarkę zamkniętą charakteryzuje zamknięcie na świat, jest również nazywana społeczną gospodarką rynkową.

Chcą scharakteryzować poziom rozwoju danego kraju oraz jego gospodarkę, wprowadzono Produkt Narodowy Brutto (PNB). Jest to wskaźnik pieniężny obrazujący wartość wytworzonych

w określonym czasie (zwykle jest to rok), przez dane państwo dóbr i usług, które wchodzą w skład gospodarki.

Kraje Europy Środkowej i Wschodniej w tym Polska, w ostatnim czasie przechodzą szereg zmian w gospodarce. Systemy nakazowo-rozdzielcze są zastępowane przez gospodarkę rynkową. Przemiany te są związane z wydarzeniami jakie miały miejsce na przełomie lat 80-tych i 90-tych, głównie na scenie politycznej, społecznej i gospodarczej (likwidacja wielkich zakładów produkcyjnych, fabryk, ograniczenie produkcji, rosnące bezrobocie). Również wysoka inflacja była powodem, do rozpoczęcia przemian

w polskiej gospodarce.

Wskaźnikami obrazującymi przemiany są stopień decentralizacji i prywatyzacji gospodarki. W Polsce w 1996 roku już ponad 51,6% PKB (produktu krajowego brutto), pochodziło z sektora prywatnego, z sektora państwowego tylko 34,3%. Pozostałe 24,2% wytwarzane było przez indywidualne gospodarstwa domowe (małe gospodarstwa rolne).

Polska w porównaniu z innymi byłymi państwami bloku socjalistycznego wprowadziła

w szybkim tempie przemiany gospodarcze i osiągnęła w tym sukces ponieważ odsetek indywidualnych gospodarstw i przedsiębiorstw w myśl zasady "na własny rachunek" był znaczny. Te tradycje znacznie ułatwiły społeczeństwu, wprowadzanie zmian i przechodzenie do gospodarki rynkowej. W szybkim tempie przebiegała prywatyzacja w działach gospodarki narodowej takich jak: rolnictwo, handel, średni i drobny przemysł oraz w transporcie samochodowym. Dziś udział w nich państwowego kapitału jest niski.

Inaczej sytuacja przedstawia się w przemyśle ciężkim i wydobywczym. Pozostają one nadal

w większości w rękach Skarbu Państwa co stanowi bardzo duże obciążenie dla budżetu gdyż sektory te wymagają bardzo dużych nakładów na restrukturyzacje poszczególnych branż i osłony socjalne dla odchodzących lub zwalnianych pracowników.

Odejście od mechanizmów gospodarki nakazowo-rozdzielczej, spowodowało, że zmieniły się priorytety gospodarcze. Zaczęto dążyć do wytwarzania środków konsumpcji a nie produkcji, nastąpił wzrost znaczenia sektora usług. Procesy te wiązały się z ograniczeniem zatrudnienia w sektorze przemysłu ciężkiego, likwidacji części stanowisk i branż działających w tym sektorze. Pieniądz odzyskał swoje znaczenie stał się wyznacznikiem wartości posiadanych dóbr i usług. Zmalało zużycie energii, materiałów

i surowców. Poprawił się również stan polskiego środowiska. Zmalała presja wywierana na otaczającą przyrodę i stopień jej degradacji. Ograniczono między innymi emisje szkodliwych pyłów i gazów do atmosfery i wody oraz szkodliwych odpadów poprzemysłowych wytwarzanych intensywnie w sektorze przemysłu ciężkiego. Wzrosła niestety ilość odpadów ze względu na coraz większą konsumpcję.

Wielkość PKB (Produktu Krajowego Brutto) jest uzależniona od sytuacji m.in. politycznej

w jakim znajduje się kraj. Prezes Narodowego Banku Polskiego i Minister Finansów starają się analizując sytuację gospodarcza na kraju i na świecie przewidzieć wielkość PKB na dany rok. Obliczyć procent wzrostu lub spadku PKB i rozwoju gospodarczego. Prognozy takie są potrzebne gdyż umożliwiają przygotowanie odpowiednich działań w przypadku nagłego kryzysu gospodarczego. Dzięki nim można również zaplanować nowe inwestycje. Polska ciągle znajduje się w sytuacji w której brak jest równowagi, obrazuje to poziom inflacji i rachunek obrotów pieniężnych.

Obecnie rząd próbuje ograniczać import towarów z zagranicy m.in. Poprzez nakładanie cła wszystko po to by nasze rodzime towary zyskały na wartości. Rząd podjął decyzje o wprowadzeniu tzw. ceł wyrównawczych na sprowadzane towary przemysłowe i rolne wspieranych finansowo przez inne państwa (subsydiowanych). Ma to a zadanie chronić nasz krajowy przemysł.

Projekt mówi, że tymczasowe cła wyrównawcze mogą być nakładane przez Polskę, na towary dotowane. Cła tymczasowe są nakładane na towary, wtedy kiedy, zastanie stwierdzone, że sprowadzenie danego dotowanego towaru przyniesie straty w przemyśle krajowym. Wysokość cła jest ustalana w zależności od wysokości ponoszonych strat. Mogą one być stosowane nie dłużej niż 5 lat, może to jednak ulec zmianie i przedłużeniu. Projekt dotyczący ochrony przed sprowadzaniem towarów subsydiowanych jest częścią ustawy chroniącej Polskę (uchwalona w 2001 roku), przed towarami przywożonymi po cenach dumpingowych oraz importem towarów (m.in. tekstyliów, odzieży), w nadmiernych ilościach.

Polska jest jednym z członków Światowej Organizacji Handlu (WTO), umożliwia jej to korzystanie ze wszystkich środków których celem jest ochrona zasad uczciwej konkurencji, pozwala to na wprowadzenie odpowiednich przepisów regulujących zasady funkcjonowania gospodarki. WTO sprawuje również kontrole nad przyznawanymi subsydiami. Polski rząd aby poprawić sytuację gospodarczą postanowił zakazać wielkim sieciom handlowym sprzedaży towarów po bardzo niskich cenach, czasami poniżej kosztów produkcji, ma to na celu poprawę sytuacji małych przedsiębiorstw i firm. W tej sprawie rząd przyjął 9 kwietnia 2002 roku projekt nowelizacji ustawy dotyczącej nieuczciwej konkurencji. Projekt zakłada, że wielkie sieci handlowe nie będą mogły sprzedawać produktów po cenach bez marży lub nie pokrywających kosztów handlowych. (zakaz agresywnej polityki cenowej).

Nowelizacja ta ma chronić małe przedsiębiorstwa przed nieuczciwą konkurencja, której nie są one w stanie sprostać, ma to również ułatwić, im funkcjonowanie i dostęp na rynek oraz sprzedaży wytwarzanych przez nich towarów. Za nieuczciwe uznaje się sprzedawanie produktów i usług po cenie bez marży handlowej w obiektach o powierzchni powyżej 400 m² a także wszelkie utrudnianie małym przedsiębiorstwom wejścia ze swoimi produktami na rynek. Wyjątek stanowią wyprzedaże posezonowe, czas ich trwanie, nie może jednak być większy niż miesiąc oraz wyprzedaże spowodowane kończeniem się terminu przydatności danego towaru.

Rząd planuje również zakazać wielkim siecią handlowym stosowania różnego rodzaju premii. Istniałby zakaz przyznawania nagród przedsiębiorstwom i firmom od przedmiotu sprzedaży. Byłoby to korzystne dla małych firm gdyż nie posiadają one wystarczających środków na fundowanie premii. Zakaz miałby również dotyczyć stosowania loterii promocyjnych, (loterie typy: kup dany towar a możesz wygrać określona kwotę pieniędzy).

Kolejna propozycją jest zakaz wysyłania ofert mających charakter oficjalny, na dane nazwisko

i adres. Rząd proponuje również wykluczenie tzw. sprzedaży lawinowej (jest to rodzaj piramidy finansowej), w której osoba będąca nabywcą towaru lub danej usługi w zamian za nakłonienie innej osoby to skorzystania z danej usługi lub kupienia produktu, otrzyma korzyści finansowe lub inne.

Unia Europejska wprowadziła już zakaz takiego sposobu sprzedaży produktów. Sprzedawcy stosujący sposób sprzedaży lawinowej podlegaliby karze pozbawienia wolności od sześciu do ośmiu miesięcy.

W Polsce według przeprowadzonych raportów, wynika że rynek energetyczny, gazowniczy, produkcja paliw ciekłych, usługi telekomunikacyjnych, pocztowych i transportowych są sektorami najbardziej zmonopolizowanymi, co nie wpływa korzystnie na rozwój gospodarki. Z przeprowadzonych raportów wynika również, że działy gospodarki takie jak handel hurtowy i detaliczny, przemysł spożywczy, odzieżowy, meblarski, poligraficzny, samochodowy a także usługi bankowe, ubezpieczeniowe, turystyczne są objęte konkurencją.

Czynnikami niesprzyjającymi wprowadzeniu konkurencji, jak wynika z raportu, jest

w przypadku rynku energetycznego w Polsce, są kontrakty zawarte na bardzo długi okres czasu przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne. Podpisanie takich długoterminowych kontraktów nakazuje Sieci kupno po określonych cenach całej energii z elektrownii. Kontraktem objęte jest 60-70% produkowanej energii.

W przypadku Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa niezbędne jest przeprowadzenie restrukturyzacji i prywatyzacji tego sektora wiąże się to z znacznymi zmianami na krajowym rynku gazowniczym. Spowolnienie w przeprowadzaniu tych zmian oraz import gazu ziemnego, ma wpływ na rozwój konkurencji w tym sektorze.

Sektor telekomunikacji i jego rozwój zależny jest od zawieranych w ostatnim czasie umów

i porozumień Telekomunikacji Polskiej S.A., z innymi operatorami działającymi na rynku. Konkurencja w tym sektorze jest bowiem uzależniona od ilości zawartych umów między operatorami i jakości współpracy między nimi.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) wydał raport dotyczący poziomu rozwoju gospodarki w Polsce. Stwierdzono w nim, że w ciągu 10 lat, staliśmy się krajem w którym rozwój gospodarczy przebiega w systematyczny sposób. Problemem jest jednak ciągle rosnące bezrobocie, które utrzymuje się od 10 lat na wysokim poziomie oraz spadający poziom PKB (Produktu Krajowego Brutto).

Gospodarka Polska wymaga jeszcze wielu przemian, aby utrzymywać się na w miarę stabilnym poziomie. Bardzo dużą rolę w tej kwestii odgrywa rząd i kierunek prowadzenie polityki gospodarczej.

Po przystąpieniu do Unii Europejskiej, musimy dostosować nasz poziom gospodarczy chociaż

w niewielkim stopniu do realiów UE. Nasz kraj czeka jeszcze wiele zmian związanych z dostosowaniem się do UE, nie tylko jeśli chodzi o gospodarkę. Nasze społeczeństwo musi przystosować się do funkcjonowania na konkurencyjnym rynku, nauczyć się dbania o rozwój, nie tylko swoich interesów, ale i Polski na rynku europejskim.