Wiadomości ogólne:

Karkonosze jest to masyw górski, wchodzący w skład Sudetów Zachodnich, o powierzchni około 650 km². Ciągnie się od Przełęczy Szklarskiej (886 m n.p.m.) na zachodzie do przełęczy Okraj (1 046 m n.p.m.) na wschodzie, na długości około 36 km. Jego średnia wysokość wynosi 1 300 - 1 400 m n.p.m. Głównym grzbietem gór biegnie granica Polski z Czechami. W granicach Polski znajduje się około 28% jego obszaru.

Masyw Karkonoszy dzieli się na dwie części: wyższą na wschodzie i niższą na zachodzie. Rozdziela je głębokie, podwójne obniżenie Przełęczy Karkonoskiej (pierwsze - 1 178 m n.p.m. i drugie, uważane za właściwą przełęcz - 1 198 m n.p.m.). W skład wschodniej części Karkonoszy wchodzą: Śnieżka (1 602 m n.p.m.), Smogornia (1 489 m n.p.m.) i Mały Szyszak (1 439 m n.p.m.). W obrębie zaś części zachodniej znajdują się: Wielki Szyszak (1 509 m n.p.m.), Łabski Szczyt (1 471 m n.p.m.) i Szrenica (1 362 m n.p.m.).

Geologia i ukształtowanie powierzchni:

Karkonosze są starymi górami wypiętrzonymi podczas orogenezy hercyńskiej i kaledońskiej, zbudowanymi głównie z granitów i skał metamorficznych, zwłaszcza gnejsów i łupków krystalicznych (tzw. okrywy granitu karkonoskiego). Podczas orogenezy alpejskiej uległy licznym spękaniom, a ich powierzchnię poprzecinały uskoki, co nadało im charakter gór zrębowych. W późniejszym okresie podlegały intensywnej erozji, która doprowadziła do wypreparowania mniej odpornych skał i pozostania skał bardziej odpornych w postaci formacji skalnych o fantastycznych kształtach maczug, baszt, grzybów i ambon, są to np.: Pielgrzymy, Słonecznik, Twarożnik, Końskie Łby, Kukułcze Skały, Owcze Skały. Pozostałością po epoce lodowcowej są liczne rumowiska skalne, tzw. gołoborza (na Śnieżce, Smogorni, Szrenicy), kotły polodowcowe o stromych skalistych ścianach(Łomniczki, Wielkiego i Małego Stawu, Małego Śnieżnego Kotła, Dużego Śnieżnego Kotła, Czarnego Kotła), jeziora polodowcowe (stawy) oraz wały moren bocznych i czołowych.

Najwyższym szczytem Karkonoszy jest Śnieżka, która wznosi się na wysokość 1 602 m n.p.m., a poza tym do najwyższych kulminacji należą: Studnicani Hora (1 554 m n.p.m.), Lucni Hora (1 547 m n.p.m.), Wielki Szyszak (1 509 m n.p.m.) i Smogornia (1 489 m n.p.m.).

Klimat:

W Karkonoszach panuje klimat górski, morski umiarkowanie chłodny i wilgotny. Charakteryzuje go dość chłodne i krótkie lato oraz mroźna i długa zima. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi na Śnieżce 0,4ºC, z czego w styczniu około -8ºC, a w lipcu +8,4ºC. W Karpaczu i Szklarskiej Porębie średnie temperatury roczne sięgają około 6ºC, w styczniu wynoszą -3,5ºC, a w lipcu +14,5ºC. Ponieważ Karkonosze mają przebieg południkowy, stanową barierę dla wilgotnych mas powietrza oceanicznego napływającego z zachodu znad Oceanu Atlantyckiego. Dlatego też narażone są na dużą ilość opadów, których średnia roczna suma wynosi około 1500 mm. Zimą występują opady śnieżne. Charakterystyczne dla Karkonoszy są gwałtowne zmiany pogody, występowanie częstego zachmurzenia i wiatrów fenowych, o prędkościach dochodzących do 100 m/s (pod tym względem Karkonosze należą do najbardziej wietrznych obszarów Europy, a wiatry fenowe są główną przyczyną katastrofalnych wiatrołomów leśnych). Częste są ponadto inwersje temperatury w kotlinach śródgórskich, mgły i sadź osadzająca się na górskich szczytach.

Szata roślinna:

Na terenie Karkonoszy występują piętra roślinne:

  • Regiel dolny (400 - 1 000 m n.p.m.) - pierwotnie stanowił go las mieszany z: bukiem, jodłą, świerkiem, jaworem i sosną. Obecnie zastąpiony jest nasadzeniowym świerkiem.
  • Regiel górny (1 000 - 1 250 m n.p.m.) - porasta go las świerkowy z domieszkami jaworu i jarzębiny. W lesie tym występuje: borówka czarna, wrzos i rośliny zielne.
  • Piętro kosodrzewiny (1 250 - 1 500 m n.p.m.) - porasta je kosodrzewina z domieszką brzozy karpackiej, jarzębiny, wierzby śląskiej, czeremchy i poziomki skalnej. W miejscach spłaszczeń wierzchowinowych spotkać można torfowiska wysokie.
  • Piętro alpejskie, in. hal (powyżej 1 500 m n.p.m.) - występuje roślinność naskalna, jak: trawy, mchy i porosty.

Na obszarze Karpat występuje kilka endemicznych i reliktowych gatunków roślin. Do endemitów należą: skalnica bazaltowa i jarząb sudecki, a do reliktów polodowcowych: skalnica śnieżna, skalnica naprzeciwlistna, gnidosz sudecki, malina moroszka i poryblin jeziorny.

W Karkonoszach napotkać można tzw. martwe lasy (wiatrołomy), powstałe w wyniku silnych wiatrów fenowych i działalności szkodników.

Świat zwierzęcy:

Świat zwierzęcy Karkonoszy jest dość ubogi. Przyczyniła się do tego gospodarcza i myśliwska działalność człowieka. Tereny te zamieszkują głównie: jelenie, sarny, dziki, muflony (sprowadzone z Korsyki), lisy, kuny, gronostaje, łasice, borsuki, wiewiórki, jeże, ryjówki górskie i nietoperze. Z ptaków spotkać można: zięby, mysikróliki, rudziki, sikory, drozdy obrożne, świergotki, krzyżodzioby, orzechówki, głuszce, cietrzewie, pluszcze, płochacze halne, sowy włochate, krogulce, myszołowy i jastrzębie. Żyją tu także rzadkie owady i bezkręgowce, jak np.: motyle alpejskie, ślimaki i wirki. W potokach górskich występuje pstrąg potokowy.

Warunki wodne:

Obszar Karkonoszy przecina wiele potoków górskich. Znajdują się tu liczne jeziora polodowcowe, tzw. stawy, jak: Wielki Staw i Mały Staw, czy małe jeziorka w kotle Śnieżnych Kotłów. Typowe dla karkonoskiego krajobrazu są także wodospady, jak: Wodospad Szklarski i Wodospad Kamieńczyka.

Ochrona przyrody:

Najwyższe i najpiękniejsze krajobrazowo partie Karkonoszy objęte są Karkonoskim Parkiem Narodowym (5 576 ha), w którego obrębie znajdują się trzy ścisłe rezerwaty oraz dwie enklawy. Od 1992 r. Karkonoski Park Narodowy wchodzi w skład rezerwatów biosfery UNESCO - jest częścią przezgranicznego Rezerwatu Biosfery UNESCO Karkonosze/Krkonoše (MaB) o powierzchni ponad 60 tys. ha.