Karpaty jest to łańcuch górski rozciągający się przez terytorium Europy Środkowej, na terytorium państw: Austrii, Węgier, Czech, Słowacji, Polski, Ukrainy i Rumunii. Należą do młodych gór fałdowych, wypiętrzonych podczas orogenezy alpejskiej. Zajmują powierzchnię 190 tys. km², z czego na terenie Polski znajduje się 19,6 tys. km² ich obszaru, co stanowi 9,3% powierzchni Karpat. Składają się one z wielu pasm górskich, różniących się od siebie zarówno pod względem geologicznym, jak i orograficznym. Dzielą się na:
- Karpaty Zachodnie,
- Karpaty Wschodnie,
- Karpaty Południowe.
Karpaty stanowią europejski dział wodny pomiędzy zlewiskami Morza Bałtyckiego a Morza Czarnego. Na ich obszarze ma swoje źródła wiele rzek, jak: Wisła, Dunajec, San, Skawa, Olza, Cisa, Aluta, Marusza, Seret czy Prut. Rzeki i potoki karpackie charakteryzują się dużymi spadkami, przepływami i wahaniami stanów wód. W wyższych partiach górskich występują jeziora pochodzenia lodowcowego.
Karpaty znajdują się w strefie klimatu umiarkowanego, w zachodniej części wilgotnego morskiego, a w części wschodniej suchego kontynentalnego. Na ich obszarze występuje piętrowość klimatyczna. Średnie temperatury stycznia na terenach podgórskich wynoszą od -2ºC do -4ºC, natomiast lipca od +18ºC do +21ºC. Z kolei na wysokościach powyżej 2 000 m n.p.m. temperatury stycznia wahają się od -8ºC do -12ºC, a temperatury lipca od +6ºC do +8ºC. Roczne sumy opadów są dosyć zróżnicowane i wynoszą średnio od 800 do 1 200 mm. Najniższe sumy opadów notowane są na terenach podgórskich, gdzie osiągają 600 mm, natomiast najwyższe w Tatrach, gdzie dochodzą do 1 800 mm rocznie. Występują obfite opady śniegu, a pokrywa śnieżna w najwyższych partiach gór zalega przez cały rok.
Karpacka roślinność ma układ piętrowy. Występują następujące piętra roślinne: piętro podgórskie, regiel dolny (zazwyczaj z lasami mieszanymi), regiel górny (z lasami iglastymi, zazwyczaj świerkowymi), piętro kosodrzewiny, piętro hal (łąk alpejskich) i piętro turni (z roślinnością naskalną). Granice występowanie poszczególnych pięter oraz typowe dla nich formacje roślinne są różne w zależności od charakteru części Karpat, w jakiej występują.
Karpaty Zachodnie:
Karpaty Zachodnie stanowią północno-zachodnią część Karpat, ciągnącą się na obszarze Polski, Czech i Słowacji. Od zachodu ogranicza je Brama Morawska a od wschodu Przełęcz Łupkowska. W ich obrębie wyróżnia się:
- Wewnętrzne Karpaty Zachodnie - zbudowane ze skał krystalicznych, tworzących trzon krystaliczny Karpat oraz z wapiennych skał osadowych. Ich najwyższym szczytem jest Stolica, o wysokości 1 477 m n.p.m.
- Centralne Karpaty Zachodnie - zbudowane ze skał krystalicznych i metamorficznych, tworzących tzw. trzon krystaliczny oraz ze skał osadowych, głównie wapieni i dolomitów. Najwyższy szczyt stanowi Gerlach, o wysokości 2 655 m n.p.m.
- Zewnętrzne Karpaty Zachodnie - zbudowane są ze skał osadowych, tworzących tzw. flisz karpacki. Ich typową cechą jest posiadanie pogórza. Najwyższym szczytem tej części gór jest Babia Góra, wznosząca się 1 725 m n.p.m. w Beskidzie Żywieckim.
Karpaty Wschodnie:
Karpaty Wschodnie rozciągają się pomiędzy Przełęczą Łupkowską na północnym-zachodzie a Przełęczą Predeal na południu. Znajdują się przede wszystkim na terytorium Ukrainy i Rumunii, jedynie ich niewielki północno-zachodni fragment wchodzi w skład Polski i Słowacji. W obrębie tej części Karpat wyróżnia się:
- Wewnętrzne Karpaty Wschodnie - zbudowane z fliszu karpackiego, z najwyższym szczytem Howerla o wysokości 2 061 m n.p.m.
- Zewnętrzne Karpaty Wschodnie - zbudowane ze skał krystalicznych. Ich najwyższym szczytem jest Pietros, który wznosi się 2 305 m n.p.m.
Karpaty Południowe:
Karpaty Południowe stanowią część Karpat znajdującą się w całości na terytorium Rumunii. Od wschodu ogranicza je Przełęcz Predeal a od zachodu przełom Żelaznej Bramy. Budują je skały krystaliczne i metamorficzne, w części zachodniej przykryte wapiennymi osadami. Ich najwyższym szczytem jest Moldoveanu, o wysokości 2 543 m n.p.m.
Ochrona przyrody:
Znaczne obszary polskich Karpat objęte są ochroną. Znajduje się tu sześć parków narodowych, a ponadto liczne parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody. Parkami narodowymi są: Babiogórski PN, Bieszczadzki PN, Tatrzański PN, Magurski PN, Pieniński PN i Gorczański PN.
