Nałóg alkoholowy to chroniczna, postępująca, przewlekła i niestety nieuleczalna choroba. Osoba uzależniona od alkoholu nie nauczy się w kontrolować spożywania substancji, która stanowi źródło nałogu. Choroba alkoholowa, zwana także alkoholizmem, jest nieuleczalna i prowadzi do przedwczesnej śmierci, jednak może ona być powstrzymana na każdym etapie jej rozwoju. Leczenie choroby alkoholowej polega na nauczeniu alkoholika funkcjonowania w społeczeństwie bez spożywania alkoholu. Tylko abstynencja może spowodować stopniowe wracanie do zdrowia i zapobiec dalszemu rozwojowi tej choroby. Uzależnienie od alkoholu powoduje nie tylko objawy fizyczne, ale wpływa również na sferę psychiczną, emocjonalną oraz duchową. Powodem sięgania po alkohol jest jego rozluźniające, rozhamowujące i euforyzujące działanie. Rozwijanie się uzależnienia od alkoholu jest zależne od wielu społecznych i indywidualnych czynników ryzyka. Wpływ alkoholu na organizm człowieka jest bardzo różny.

Z uzależnieniem mamy do czynienia wówczas, gdy spotkamy trzy z niżej wymienionych objawów:

  • pojawienie się tzw. głodu alkoholowego, czyli bardzo silnego, wewnętrznego przymusu spożywania alkoholu
  • niekontrolowane picie, nieumiejętność zaprzestania picia w określonym momencie i dobrania odpowiedniej ilości alkoholu
  • pojawienie się objawów zespołu abstynencyjnego, w czasie zaprzestania picia. Po ponownym spożyciu alkoholu objawy te znikają
  • zmiana tolerancji na alkohol, przeważnie zwiększenie tolerancji, co objawia się piciem większych ilości dla osiągnięcia stanu, jaki dawniej był osiągalny po spożyciu mniejszych dawek alkoholu
  • skoncentrowanie całego swego życia wokół alkoholu, stwarzanie okazji do napicia się

Leczenie nałogu alkoholowego powinno obejmować trzy sfery życia osoby uzależnionej. Jest to mianowicie aspekt fizyczny, duchowy oraz psychologiczny. Wracanie do zdrowia osoby uzależnionej od alkoholu jest procesem długotrwałym i składającym się z wielu etapów. Terapia rozpoczyna się odtruciem, zawiera terapię w grupach Anonimowych alkoholików (AA) oraz grupach wsparcia. Bardzo ważnym elementem jest także rozwój osobisty i duchowy, a także współpraca ze specjalistami odmiennych dziedzin.

Początek choroby alkoholowej jest bardzo trudny do uchwycenia, ponieważ granica pomiędzy piciem towarzyskim i nałogiem jest niezwykle płynna. Stwierdzono, ze choroby wywołane nałogiem alkoholowym są spotykane u 50% mężczyzn i około 10% kobiet, które zgłaszają się do lekarzy.

Szczególnie wrażliwy na działanie alkoholu etylowego jest układ nerwowy. Właśnie w układzie nerwowym najwcześniej występują skutki spożywania neurotoksycznego etanolu. Powstawanie patologicznych zmian w tym układzie jest związane z niedoborem witamin (przede wszystkim witaminy grupy B), który jest wynikiem spożywania alkoholu. W skład ośrodkowego układu nerwowego wchodzą móżdżek oraz rdzeń kręgowy i rdzeń przedłużony. Na skutek spożywania alkoholu, w ośrodkowym układzie nerwowym dochodzi do zmian, które wywołują tzw. padaczkę alkoholową. Organiczne poalkoholowe uszkodzenie mózgu wywołuje Encefalopatię Wernickiego, zaburzenie pamięci oraz otępienie. Dochodzi również (u 50-90% osób z nałogiem alkoholowym) do poszerzania się układu komorowego oraz zaników korowych, przede wszystkim w okolicy skroni i czoła. Zaobserwowano także, że zmiany te cofają się po zaprzestaniu lub ograniczeniu spożywania alkoholu i są spowodowane nie tylko szkodliwym działaniem alkoholu oraz jego metabolitów, ale również czynnikami związanymi z uzależnieniem (takimi jak zaburzony przepływ krwi, wahania ciśnienia krwi, urazy, bezdech występujący podczas poważnego zatrucia, niedobór pokarmowy oraz inne schorzenia).

Nałóg alkoholowy wywołuje często przewlekły stan zapalny błon śluzowych przełyku, jamy ustnej, żołądka, dwunastnicy. Prowadzi również do upośledzenia wchłaniania, co powoduje niedobór witamin i składników mineralnych (na przykład krzemu, magnezu, wanadu). Bardzo często dochodzi również do pękania błony śluzowej, a co za tym idzie do pojawienia się krwawień, nadżerek i wybroczyn. Osłabiony jest tez zwieracz przełyku, a także występuje refluks żołądkowo- przełykowy, urazowe pęknięcie przełyku, zespół Mallory'ego - Weissa oraz przełyk Barretta.

Wątroba, która metabolizuje przeważającą część alkoholu, na skutek nadmiernego spożywania alkoholu, stłuszcza się, czyli w jej komórkach odkłada się tłuszcz (obserwujemy to u około 90% ludzi pijących znaczne ilości alkoholu), powstaje zapalenie wątroby (u 40% albo jak podają inni autorzy u około10-15%), następuje zwłóknienie tego narządu, a w końcu marskość (15-30%). Stłuszczenie wątroby to proces w dużym stopniu odwracalny (zaprzestanie picia powoduje ustąpienie tego procesu). Zapalenie wątroby spowodowane nałogiem alkoholowym to następny etap uszkadzania tego narządu. Jeśli alkoholik nie zaprzestanie picia, to zachodzi zwłóknienie wątroby, a następnie marskość. Marskość wątroby polega na zwłóknieniu tego narządu i jego fragmentacji. Hepatocyty są zastępowane przez tkankę łączną. Powoduje to niewydolność wątroby i nadciśnienie w żyle wrotnej, które jest przyczyną powstawania i pękania żylaków w przełyku, a w następstwie pojawiają się silne krwotoki.Chorzy na marskość wątroby łatwo ulegają różnego rodzaju infekcjom. Do objawów marskości wątroby zaliczamy: płyn w jamie brzusznej, osłabienie i chudnięcie organizmu, występowanie żylaków przełyku, obrzęków, żółtaczki. Marskość wątroby sprzyja również pojawieniu się raka tego narządu, co zostało zaobserwowane u około 75% osób.

Spożywanie alkoholu ma także wpływ na układ oddechowy. Alkohol zmniejsza odporność organizmu, co jest przyczyną rozwoju wirusów i bakterii, które powodują przewlekłe choroby układu pokarmowego. Alkoholicy często zapadają na gruźlicę, a zapalenia płuc przebiegają u osób nadużywających alkohol bardzo ciężko.

Długotrwałe i nadmierne picie alkoholu wywołuje znaczną część, czyli około 65%, zapaleń trzustki i powiązane z nimi uszkodzenie tkanki gruczołowej. Picie alkoholu powoduje zagęszczanie i strącanie substancji białkowych w trzustce. Wywołuje to zatkanie kanalików trzustkowych i pojawienie się stanów zapalnych trzustki. Dochodzi czasami do "samotrawienia" trzustki. Z nałogiem alkoholowym są powiązane znacznie częściej nawracające, a nie ostre zapalenia trzustki. Według badań naukowców ze Stanów Zjednoczonych, więcej niż 75% chorych na zapalenie trzustki miało w przeszłości problemy związane z nadużywaniem alkoholu, a choroba trzustki pojawiała się zwykle w okresie 5-10 lat trwania nałogu. Ostre zapalenia trzustki pociągają za sobą aż 5% ryzyko śmierci.

Długotrwałe intensywne spożywanie alkoholu powoduje schorzenia układu sercowo-naczyniowego, takie jak arytmię, udary mózgu, nadciśnienie i kardiomiopatię. Spotykane często, u osób nadmiernie pijących, przewlekłe zapalenia błony śluzowej tchawicy i oskrzeli prowadzą do zwiększonej podatności na choroby układu oddechowego. U osób palących i nadużywających alkoholu 10-krotnie częściej występuje rak jamy ustnej, krtani oraz tchawicy. Pojawiają się też takie dolegliwości jak: uczucie suchości, pieczenie języka, zaczerwienienie gardła, uczucie niesmaku, itp. Alkohol działa na przełyk drażniąco i odwadniająco. Chemicznie i mechanicznie podrażnia wewnętrzną warstwę jego błony śluzowej. Ma to miejsce szczególnie podczas wymiotów, które nadrywają błonę śluzową. Alkohol jest jednym z najsilniejszych środków pobudzających w żołądku wydzielanie kwasu solnego. W połączeniu z nieregularnym, niepełnowartościowym odżywianiem się, a także różnymi sytuacjami stresowymi, w które obfituje życie każdego pijącego bez umiaru, prowadzi do nieżytu żołądka i choroby wrzodowej.

Nadużywanie alkoholu jest także przyczyną zwiększonego ryzyka zakażenia wirusem HIV i zarażenia chorobami wenerycznymi. Na skutek działania alkoholu na przewód pokarmowy i wątrobę pojawiają się zmiany skórne. Szczególnie widoczne są zmiany naczyniowe i przebarwienia na twarzy, zapalenie spojówek, obrzęki i przekrwienie twarzy. Bardzo często zmianom tym towarzyszy świąd. Spożywanie alkoholu jest przyczyną zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworów, przede wszystkim wątroby, gardła, krtani, tchawicy i przełyku. Należy wspomnieć, ze szczególnie niebezpieczne jest spożywanie alkoholu przez kobiety ciężarne. Może to doprowadzić do poronienia lub do wystąpienia tzw. Alkoholowego Zespołu Płodowego, który objawia się niską masą urodzeniową, zły stan ogólny dziecka, opóźnienie w rozwoju, wady rozwojowe. Mogą pojawiać się również zaburzenia neurologiczne, szczególnie upośledzenie umysłowe. Ponieważ nie jest znana bezpieczna dawka alkoholu dla kobiet w ciąży, zalecana jest całkowita abstynencja dla kobiet w tym okresie.

Prócz szkodliwego oddziaływania alkoholu na organizm człowieka dorosłego, a w szczególności na młodzież, jest on także przyczyną wielu patologii społecznych. Alkohol jest środkiem kryminogennym. Większość przestępstw jest popełniana właśnie przez osoby nietrzeźwe. Alkoholizm jest chorobą obciążoną szczególnym piętnem, wokół której krąży wiele mylnych informacji i mitów. Właśnie z powodu mylnych wyobrażeń i fałszywych mitów nie potrafimy zwykle rozpoznać alkoholizmu w naszym najbliższym otoczeniu. Zgodnie z omówioną w skrócie koncepcją alkoholizmu jako choroby, uznaną już przez ponad 35 lat temu przez Światową Organizację Zdrowia, jedynym właściwym podejściem do alkoholika powinno być leczenie. Każdy, kto żył w rodzinie, gdzie ktokolwiek nadużywał alkoholu, jest narażony na silny stres. Ponieważ uzależnienie od alkoholu jest chorobą "demokratyczną", każdy może na nią zapaść i nie ma na to wpływ ani wiek, ani płeć, ani poziom intelektualny, czy wykształcenie i uprawiany zawód. Programy zdrowienia planowane są na okres wielu miesięcy a nawet lat.

Alkoholizm jest to choroba, w której można wyróżnić kilka etapów. Pierwszym badaczem, który w sposób usystematyzowany przedstawił fazy choroby alkoholowej był Elvin Morton Jellinek. W 1960 roku w opublikował pracę pod tytułem "Koncepcja alkoholizmu jako choroby", w której przedstawił, w jaki sposób dochodzi do powstawania i pogłębiania się uzależnienia od alkoholu.

Metabolizm alkoholu przebiega odmiennie u kobiet niż u mężczyzn, dlatego występowanie szkód zdrowotnych jest u nich częstsze.

Nie ma wątpliwości, że spożywanie alkoholu jest szkodliwe dla organizmu człowieka i stanowi przyczynę wielu poważnych schorzeń. Alkoholizm może prowadzić również do przedwczesnej śmierci. Mimo tak wielu niekorzystnych działań na organizm człowieka, alkohol, jak potocznie nazywamy etanol (alkohol etylowy) ma bardzo wiele zastosowań w przemyśle i jest to jeden z najlepiej poznanych związków organicznych. Etanol jest to jednowodorotlenowy alkohol alifatyczny o wzorze sumarycznym C2H5OH. Jest on łatwopalną cieczą o charakterystycznym zapachu i piekącym smaku. Miesza się z wodą w każdym stosunku. Pod wpływem odpowiednio dobranych utleniaczy alkohol etylowy utlenia się do aldehydu octowego lub kwasu octowego. Reaguje on również z metalami dając alkoholany. W środowisku naturalnym alkohol etylowy tworzy się na skutek procesów gnilno-fermentacyjnych w roślinnej biomasie. Otrzymywany jest albo na drodze fermentacji alkoholowej cukrów, albo w procesie syntezy z aldehydu octowego lub etylenu. Alkohol etylowy stanowi rozpuszczalnik dla bardzo wielu substancji. Jest wykorzystywany także w syntezach innych związków. Etanol jest szeroko stosowany jako surowiec w produkcji estrów, eterów, chloroformu. Stanowi również dodatek do paliw silnikowych. Skażony etanol zwany jest denaturatem, który jest rozpuszczalnikiem i paliwem (w kuchniach turystycznych). Etanol jest wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym oraz kosmetycznym i wielu innych. Wynika z tego, że alkohol ma bardzo dużo korzystnych zastosowań.