Ekosystemy trawiaste
Jaki obrazek przychodzi ci do głowy, gdy myślisz o Podolu? Może pokryte dębowymi zagajnikami pagórki i wysokie góry - to jedno; a może wielkie rwące rzeki, Dniestr, Prut i Czeremosz, drzewa potężne jak baszty w ciemnych, zielonych lasach? Bezkresne stepy i tylko trochę drzew... to na pewno nie będzie jeden z tych typowych obrazków. A stepy są bardziej zagrożone zagładą, niż stare wyrośnięte lasy, i są domem dla wielu jeszcze bardziej zagrożonych gatunków.
Stepy pokrywały niegdyś znaczną część Podola. Klimat jest tu suchy, a lata gorące. Wielu ludzi oswojonych jest z taką przyrodą, znajdowaną na dalszych połaciach Ukrainy, Kazachstanu czy Mongolii. Spoglądając w niektórych miejscach z łódki płynącej Dniestrem, oko spoczywa na gorących, suchych, brązowych krajobrazach.
W letnie miesiące stepy mogą wglądać na niegościnne, ale są przecież domem wielu gatunków roślin i zwierząt zaadaptowanych do życia, w którym susza jest codziennością, lata są długie i gorące, a zimy lodowate i bardziej suche, niż gdzie indziej.
Wieloletnie trawy mają wielkie systemy korzeniowe, którymi sięgają po ograniczone zasoby wody w glebie, nierzadko dorastające (po zsumowaniu wszystkich odgałęzień) do kilkuset kilometrów w przeliczeniu na jedną roślinę. Niektóre z roślin stepowych wyrastają z cebulek głęboko pod ziemią, gdzie jest bardziej wilgotno, a inne wschodzą wczesną wiosną, kiedy w glebie znajduje się jeszcze wilgoć ze stopniałych śniegów i wezbranych stepowych rzek. Trawy kończą na ogół swój wzrost w okolicach lipca i zaczynają wówczas tracić zielony kolor liści. Przez resztę lata i wczesną jesień trawiaste zbiorowiska zyskują głęboki złoty odcień. Skorpiony, muchówki i osy należą do typowych zwierząt stepowych, szczególnie liczne będąc na południu. Spotyka się węże, jaszczurki i małe ssaki. Niegdyś pasły się tu antylopy i dzikie konie.
Stepy podolskie są przedłużeniem wielkiego pasa tych zbiorowisk, który zajmuje całą południową Ukrainę i wkracza w głąb kontynentu eurazjatyckiego. Tam znajduje się dziś najliczniejsze zespoły typowych zwierząt i roślin stepowych oraz nienaruszone ekosystemy. W Europie występują na Nizinie Węgierskiej i w Panonii, a niewielkie ich wyspy nawet na Wyżynie Lubelskiej i Wyżynie Małopolskiej. Rezerwaty stepowe koło Krakowa (np. "Skołczanka") są ostoją rzadkich gatunków motyli, chrząszczy i pajęczaków. Na Wyżynie Miechowskiej małe skrawki stepu barwią się na wiosnę kwiatami miłków, czarnuszek i rzadkich gatunków storczyków, którym towarzyszą wielkie osty oraz sucholubne krzewy i drzewa. Do tych ostatnich należy kłokoczka południowa i wisienka stepowa. W okolicach Buska Zdroju na wzgórzach faluje piękna trawa, ostnica Jana, a gipsowe wykroty i skałki porasta biało kwitnący bez. Wielkim rarytasem entomologicznym tych terenów jest pająk tygrzyk, mający odwłok w żółto - czarne pasy. Ostatnio poszerzył się zasięg jego występowania i przy odrobinie szczęścia spotkać go można dość blisko Krakowa, w okolicach Proszowic. A wczesną wiosną, kiedy jeszcze na łąkach jest szaro od zeszłorocznych traw, warto wybrać się do Tyńca, gdzie pod pradawnym opactwem kwitną objęte ścisłą ochroną sasanki. Pod murami zamków w Chocimiu, Trembowli i Krzemieńcu też zaczyna się wiosna i okoliczny step przybiera się w różnobarwny, czerwono - pomarańczowo - niebieski kobierzec kwiatów. Muszą się spieszyć, bo już wkrótce, wczesnym latem, gdy tu Wisła dostarczać będzie zbawiennego chłodu i wilgoci, w głębi Podola łąki zamienią się w suche pustynie, przemierzane od czasu do czasu przez suhaki lub zdziczałe konie.
