Zakaźne choroby układu oddechowego

Choroby zakaźne układu oddechowego występują bardzo często. Są problemem o charakterze zdrowotnym, ale także społecznym. Szerzą się one drogą kropelkową, przede wszystkim przez wirusy i bakterie. Etiologia na podstawie zespołu objawów klinicznych często jest trudna, lub nawet niemożliwa. Dlatego też wykonuje się badania wirusologiczne i serologiczne, które jednak są dość kosztowne. W zapobieganiu stosuje się szczepionki. Ich wartość ochronna często jednak jest ograniczona i niepełna.

Przykłady chorób zakaźnych układu oddechowego:

OSTRY NIEŻYT NOSA

Ostry nieżyt nosa to choroba zakaźna, wywoływana przez rinowirusy.

Objawy:

      • obrzęk błony śluzowej nosa
      • obfita, płynna wydzielina z nosa ( śluzowa lub ropna )
      • kichanie
      • podrażnienie spojówek
      • łzawienie
      • złe ogólne samopoczucie

W sytuacji, gdy objawy te przedłużają się - i dodatkowo towarzyszy im gorączka, bóle głowy- oznacza to powikłania.

Leczenie: wykorzystuje się leki w formie kropli, które zmniejszają obrzęk błony śluzowej; zalecany jest także odpoczynek i przebywanie w łóżku; konieczne jest przestrzeganie zasad higieny ( częste wietrzenie pomieszczeń, zmiana pościeli, izolowanie chorego); podawać należy witaminy, a w przypadku powikłań wskazane są antybiotyki;

WIRUSOWE ZAPALENIE GARDŁA

Przyczyną wirusowego zapalenia gardła są przede wszystkim adenowirusy. Choroba ta utrzymuje się przez kilka dni.

Objawy:

      • uczucie drapania w gardle
      • bóle głowy
      • podwyższona temperatura ciała
      • złe ogólne samopoczucie
      • zaczerwienienie i obrzęk gardła
      • trudności w przełykaniu
      • suchy, męczący kaszel

Pojawić się mogą także nudności, wymioty, biegunka.

Leczenie- ma charakter objawowy; zaleca się podawanie witamin, przepłukiwanie gardła środkami odkażającymi i leżenie w łóżku;

OSTRE ZAPALENIE KRTANI I TCHAWICY

W ostrym zapaleniu tego typu zmiany chorobowe mogą dotyczyć tylko krtani bądź krtani i tchawicy. Przeważnie są jednak częścią bardziej rozległych zmian w drogach oddechowych. Czynniki, które wywołują chorobę są różnorodne, a najczęściej to wirusy, niektóre adenowirusy, bakterie.

Objawy to:

      • ostry nieżyt nosogardzieli,
      • gorączka,
      • chrypka,
      • suchy, męczący kaszel,
      • uczucie duszności,
      • świst typu krtaniowego,

W celu stwierdzenia rodzaju zmian i ich umiejscowienia wykonuje się specjalistyczne badania laryngoskopowi.

W leczeniu stosuje się antybiotyki, środki o działaniu przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym.

OSTRE ZŁOŚLIWE ZAPALENIE KRTANI< TCHAWICY I OSKRZELI

Ostre złośliwe zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli jest bardzo ciężką chorobą. Najczęściej występuje u dzieci poniżej 6 roku życia. Początkowo pojawia się gorączka, nieżyt krtani, a później duszność wdechowa. Ta ostatnia bardzo szybko nasila się i przechodzi w duszność wdechowo - wydechową. Powstawanie rzekomych i wtórnych błon zakażeń bakteryjnych powoduje zatykanie światła oskrzeli. Objawy te mogą pociągać za sobą poważne komplikacje- jak bezwietrzność tkanki płucnej, zaburzeń krążenia, niedotlenienia mózgu.

OSTRE ZAPALENIE MIGDAŁKÓW

Ostre zapalenie migdałków spowodowane może być zarówno przez wirusy jak i bakterie. Cięższe przypadki są skutkiem właśnie tych ostatnich. Zmiany chorobowe tego typu mogą przebiegać bez wytworzenia nalotów, choć zazwyczaj po krótkim okresie obrzmienia migdałków naloty jednak się pojawiają.

W zapaleniu migdałków przyczyną mogą być paciorkowce, w takiej sytuacji choroba popularnie nazywana jest anginą. Choroba ta jest dosyć częsta, występuje w zachorowaniach sporadycznych. Dane szacunkowe pokazują, że w ciągu roku szkolnego na paciorkowcowe zapalenie migdałków choruje od 15 do 30 % dzieci i młodzieży. Nierzadko zdarzają się także zachorowania wśród dorosłych.

Objawy to:

      • dreszcze,
      • wysoka temperatura ciała,
      • bóle gardła ,
      • zaczerwienienie gardła,
      • trudności w przełykaniu,
      • powiększone i nabrzmiałe migdałki, na których obserwuje się szklisto - szare grudki typu limfatycznego albo czopy ropne,
      • złe ogólne samopoczucie,
      • powiększone podżuchwowe węzły chłonne,

Choroba utrzymuje się na ogół przez okres tygodnia, choć może się przedłużyć. Jeśli obserwuje się dość częste zachorowania, to może to doprowadzić do gorączki reumatycznej. Takie schorzenie cechuje się zapaleniem i bólem stawów, zapaleniem mięśnia sercowego.

Leczenie polega na stosowaniu penicyliny, a w przypadku uczuleń- erytromycynę. Zalecany jest także odpoczynek i przebywanie w łóżku.

Wyróżnić można także anginę Plauta - Vincenta, zwaną także anginą wrzodziejąco - błoniastą. Jest ona wywoływana przez zarazki krętka i pałeczki wrzecionowatej. Do powstania schorzenia przyczynia się także niewłaściwa higiena jamy ustnej i uzębienia. Cechą wyróżniającą tej choroby jest tworzenie się skupisk zmian martwiczych. Są one najczęściej jednostronne, owrzodzenie pokrywa zaś szary nalot. Owrzodzenia te występują nie tylko na migdałkach, ale także na śluzówce dziąseł i jamy ustnej. Pojawia się gorączka, ale ogólne samopoczucie jest zadowalające.

Leczenie polega na podawaniu antybiotyków oraz płukaniu jamy ustnej i gardła.

ZAPALENIE OSKRZELI I PŁUC

Zapalenie oskrzeli i płuc są to groźne choroby, wywoływane przez bakterie, wirusy, grzyby a nawet pasożyty.

Zapalenie płuc najczęściej jest spowodowane drobnoustrojami, a przede wszystkim wirusami. Choroba ta jest niebezpieczna z tego względu, że może powodować różnego typu powikłania. W obecnym czasie jest to jedna z najczęstszych przyczyn śmierci.

Mówiąc o bakteryjnym zapaleniu płuc dokonać można podziału na zapalenie "szpitalne" i "pozaszpitalne". W pierwszym przypadku choroba spowodowana jest bakteriami, które występują w środowisku szpitalnym. Z tego względu są one dość odporne na antybiotyki, co powoduje duże niebezpieczeństwo dla zdrowia W drugiej sytuacji przyczyną zapalenia jest dwoinka zapalenia płuc, która cechuje się wrażliwością na leki. Wynika stąd, że zapalenie to jest mniej groźne i łatwiejsze do wyleczenia.

Objawy to:

      • wysoka gorączka,
      • dreszcze,
      • kaszel,
      • bóle w klatce piersiowej,

Leczenie powinno odbywać się w szpitalu. Wykorzystywane antybiotyki zmieniają przebieg choroby, dlatego potrzebna jest stała, fachowa pomoc. Czas choroby zależy od wielu czynników- jak rodzaj stosowanego leku, odporność i siły organizmu oraz czynnik chorobotwórczy.

GRYPA

Grypa wywoływana jest przez wirus z rodziny myksowirusów. Szczególne znaczenie ma wirus typu A, który cechuje się dużą zmiennością antygenową. Powoduje to powstawanie nowych podtypów, co utrudnia opracowanie skutecznych szczepionek.

Choroba ta wyróżnia się tym, że przenoszona jest drogą powietrzno - kropelkową. okres wylęgania jest w przypadku grypy krótki- od kilku godzin do 3 dni. Może się szerzyć bez względu na porę roku, częściej jednak występuje w porze chłodnej.

Objawy to:

      • podwyższenie temperatury ciała,
      • wysięk z nosa,
      • zaczerwienienie gardła,
      • suchy kaszel,
      • bóle mięśni i stawów,
      • bóle w klatce piersiowej,
      • dreszcze,
      • uczucie łamania w kościach,
      • ogólne złe samopoczucie i rozbicie,
      • brak apetytu,
      • zawroty głowy,
      • nudności,
      • wymioty,

W wypadku tej choroby może także dojść do różnego rodzaju powikłań. Najczęściej jest to odoskrzelowe zapalenie płuc, zapalenie zatok przynosowych a nawet zapalenie mózgu.

Grypa często jest mylona z różnymi chorobami grypopodobnymi. Te ostatnie cechują się wyraźnymi objawami nieżytowymi ( katar, kaszel, ból gardła). Warto więc - w celu zdobycia pewności- wykonać badania laboratoryjne.

Leczenie przyczynowe grypy faktycznie nie istnieje. Większość leków działa zapobiegawczo. Zaleca się przede wszystkim odpoczynek i leżenie w łóżku. Stosuje się leki łagodzące objawy oraz witaminy.

W celu zapobiegania szerzeniu się epidemii powinno się pozostawać w domu w razie choroby oraz stosować podstawowe zasady higieny. Szczepienia ochronne nie są całkowicie skuteczne.

ZAKAŻENIA MIKROPLAZMOWE

Zakażenia o charakterze mikroplazmowym wywoływane są przez drobnoustroje pochodzące z grupy Mycoplasma. Cechują się one niewielkim rozmiarem i prymitywniejszą budową niż bakterie.

Mycoplasma pneumoniae powoduje zmiany w układzie oddechowym. Przede wszystkim są to:

      • zapalenie oskrzeli,
      • zapalenie oskrzelików,
      • zapalenie gardła,
      • zapalenie płuc,

Choroba ta występuje zwykle w epidemiach, a dotyczy na ogół środowisk rodzinnych.

Objawy:

      • męczący i uporczywy kaszel,
      • bóle głowy,
      • rosnąca gorączka,
      • zaburzenia o charakterze żołądkowym,
      • objawy typu oponowego,
      • duszności,

Mycoplasma fermentans natomiast powoduje zapalenie cewki moczowej oraz stany zapalne narządów płciowych ( u kobiet ).

Leczenie daje najlepsze rezultaty w przypadku, jeśli choroba zostanie szybko zdiagnozowana. Stosuje się wówczas antybiotyki.

KRZTUSIEC / KOKLUSZ

Koklusz jest przede wszystkim chorobą okresu dziecięcego. Najcięższe postaci obserwowane są u niemowląt. Choroba ta wywoływana jest przez pałeczkę Bordetella pertussis. Obecnie choroba ta występuje rzadko- jest to bowiem wynikiem obowiązkowych szczepień.

Zakażenie przenosi się na drodze kropelkowej, a po przebyciu choroby uzyskuje się trwałą odporność.

Objawy kokluszu to:

      • niewielkie podwyższenie temperatury ciała,
      • złe ogólne samopoczucie,
      • nasilający się stopniowo kaszel- po pierwszym etapie choroby kaszel ten przechodzi w kaszel napadowy- zaczyna się on głębokim wdechem, a następnie następują krótkie wdechy, które powodują wstrząsy całego ciała; napady modą pojawiać się wielokrotnie - często kończą się wykrztuszaniem gęstej plwociny;
      • duża leukocytoza i wysoki odsetek limfocytów we krwi,

Objawy te powodują, że dzieci są bardzo zmęczone i nerwowe. Choroba powoduje w związku z tym znaczne osłabienie i utratę wagi ciała. Jednak po około 4 tygodniach objawy zaczynają zanikać.

Mogą wystąpić powikłania- najczęstszym jest zapalenie płuc. Inne to- przepuklina pępkowa, zapalenie ucha środkowego, uszkodzenie mózgu.

Leczenie powinno odbywać się w szpitalu, gdzie znajdują się odpowiednie przyrządy i aparaty.

CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO O PODŁOŻU ZAWODOWYM

PYLICE PŁUC

Pylice płuc charakteryzują się tym, że wdychane substancje chemiczne zalegają w płucach i są przyczyną zmian. Rodzaj pyłu determinuje określony typ pylicy. Może to między innymi być:

      • pylica węglowa, pył węglowy ma działanie o charakterze mechanicznym; powoduje rodzaj przewlekłego zapalenia oskrzeli; działanie pyłu węglowego pociąga za sobą zapalenie oskrzeli oraz charakterystyczne objawy dla tej choroby;
      • pylica żelazowa,
      • pylica talkowa,
      • pylica krzemowa, krzemica- powstaje u osób, które pracują przy obróbce kamienia; działanie pyłu krzemowego ma charakter mechaniczny, immunologiczny i chemiczny; działanie immunologiczne odpowiedzialne jest za to, że pod wpływem tego pyłu tkanka płucna zaczyna zachowywać się jak antygen i choroba może się rozwijać w sposób ciągły;
      • pylica krzemowo - węglowa- występuje przede wszystkim u górników ( zwana jest także pylicą górników kopalń węgla );
      • pylica cynowa,
      • pylica berylowa,
      • pylica azbestowa, szczególnie niebezpieczna, bo ma działanie rakotwórcze; w wielu krajach wykorzystywanie azbestu jest zakazane;

Objawy zaawansowanej pylicy to:

      • duszność o charakterze wysiłkowym,
      • kaszel,
      • dolegliwości związane z układem krwionośnym,

BAWEŁNICA

Bawełnica jest chorobą, na którą cierpią osoby zatrudnione w tkactwie. Mechanizm powstawania tej choroby nie został dokładnie wyjaśniony. Bez wątpienia można jednak powiedzieć, że działanie pyłu bawełny, lnu czy konopi ma wpływ na układ oddechowy.

Pył ten jest złożony z wielu różnych składników- na przykład pleśni, grzybów czy bakterii.

Charakterystycznym objawem tej choroby jest tzw. gorączka poniedziałkowa. Polega on na tym, że dolegliwości pogłębiają się po weekendowym wypoczynku. W poniedziałek- po przyjściu do pracy- chora osoba zazwyczaj czule się bardzo źle. Występują duszności i podwyższona temperatura ciała.

Leczenie ma charakter objawowy. Ważne jest tutaj szczególnie zapobieganie- polegające na używaniu sprawnych maszyn i stosowaniu masek ochronnych.

CHOROBY PŁUC I OSKRZELI RZADZIEJ WYSTĘPUJĄCE

ROPIEŃ PŁUCA

Ropień płuca był kiedyś dość częstą chorobą, która powstawała w konsekwencji zapalenia płuc. Dziś występuje raczej rzadko, gdyż większą wagę przykłada się do właściwego zapalenia płuc.

Objawy to:

      • gorączka,
      • krwioplucie, wykrztuszanie ropnej plwociny,

Leczenie ma charakter zachowawczy albo chirurgiczny.

Mukowiscydoza

Mukowiscydoza jest chorobą, która powstaje w wyniku defektu genetycznego. W rezultacie zmianom ulegają gruczoły wydzielania zewnętrznego.

Objawy to:

      • ciężkie i przewlekłe zapalenie oskrzeli,
      • wtórne zmiany w układzie krwionośnym,
      • niewydolność wydzielnicza trzustki,
      • niedrożność jelit,

Leczenie jak w przypadku ciężkiego zapalenia oskrzeli.

ZIARNINIAK WEGENERA

Ziarniniak Wegenera jest to schorzenie, które ma charakter immunologicznego zapalenia naczyń płucnych ( i nie tylko ). Zmiany martwicze dotyczą także górnych dróg oddechowych i nerek. W obrazie rentgenowskim płuc wyraźnie widać guz, który przypomina raka płuc.

Objawy są różne, w zależności od zajęcia różnych układów.

PROMIENICA PŁUC

Promienica płuc występuje dzisiaj bardzo rzadko. Powstaje na skutek zakażenia promieniowcami. Choroba ta objawia się tworzeniem ropni, które przechodzą na opłucną, a czasem na kości, węzły chłonne i skórę. Przebiega ona jako przewlekłe zapalenie płuc, któremu towarzyszą liczne przetoki.

GRZYBICE PŁUC

Grzybice płuc także występują rzadko. Są to choroby dotyczące tkanki płucnej, które objawiają się stanami upośledzonej odporności organizmu. Zdrowy organizm nie ma zazwyczaj trudności z poradzeniem sobie z zakażeniem typu grzybiczego. Upośledzenie j odporności wynika z wrodzonego defektu albo powstaje na skutek stosowania określonych leków.

Zmiany w płucach najczęściej powodowane są przez grzyby takie jak: kropidlak, drożdżaki. Choroba najczęściej ma formę grzybniaka kropidlakowego. Grzybniak jest to guz, który rośnie przede wszystkim w jamach pogruźliczych. Objawy nie są charakterystyczne, a leczenie jest głównie chirurgiczne.

ZATOR I ZAWAŁ PŁUCA

Zator płuca jest w zasadzie martwicą części tkanki płucnej, która powstaje na skutek zamknięcia światła naczynia. Powodem może być zakrzep lub zator. Choroba ta nie występuje często z tego względu, gdyż tkanka płucna ma podwójne ukrwienie.

Zamknięcie naczynia płucnego, które prowadzi do martwicy, nazywa się zatorem. Skrzepy krwi, które powstają w żyłach, są przyczyną zatorów. Skrzepy te mogą powstać w czasie zapalenia żył lub dłuższego unieruchomienia.

Objawy zatoru to:

      • duszność,
      • przyspieszone bicie serca,
      • uczucie niepokoju,
      • spadek ciśnienia krwi,
      • bóle w klatce piersiowej,

Leczenie polega na stosowaniu leków zmniejszających krzepliwość krwi.

CHOROBY NOWOTWOROWE

RAK PŁUCA

Rak płuca jest to złośliwy nowotwór, który wywodzi się z nabłonka oskrzeli. Jego utkanie może być płaskonabłonkowe, lite lub gruczołowe.

Rak płuc występuje z reguły u osób w przedziale wiekowym między 40 a 70 rokiem życia. Jednakże w ostatnich latach coraz częściej obserwuje się dramatyczny spadek tego przedziału. Już u osób dwudziestoletnich czy dwudziestokilkuletnich notuje się występowanie tej choroby. Zarazem częstotliwość występowania raka płuc także drastycznie się zwiększyła. Powodem jest nie tylko zanieczyszczone środowisko, ale coraz częstsze sięganie po papierosy. Szczególnie niepokojące jest to zjawisko wśród ludzi bardzo młodych.

Początek choroby nie daje żadnych wyraźnych sygnałów. Dopiero po upływie pewnego czasu zauważalne są symptomy zbliżone do grypy. Są to więc:

      • kaszel,
      • chrypka,
      • zadyszka,
      • bóle w klatce piersiowej,
      • bóle i obrzęk stawów,
      • czasem krwioplucie,

Nowotwór ten szerzy się przez ciągłość albo też drogami naczyniowymi. Powstają więc na ogół liczne przerzuty- do wątroby, kręgosłupa, a nawet mózgu.

Leczenie uzależnione jest od stadium choroby. Wykorzystuje się zabiegi operacyjne, radioterapię oraz leki cytostatyczne.