Jelito stanowi najdłuższą część układu pokarmowego kręgowców, natomiast u bezkręgowców z reguły jest całym przewodem pokarmowym. U kręgowców , jelito ciągnie się od żołądka aż po odbyt lub stek. Jelito ma kształt podłużnej rury, jego ściany tworzy warstwa śluzowa, mięśniowa i łączna, całość okrywa błona- otrzewna. Mięśnie w ścianie jelita powodują jego skurcze powodując tzw. ruchy robaczkowe , które ułatwiają przechodzenie pokarmu przez jego światło.
U większości ssaków jelito dzieli się na dwa odcinki : jelito grube i cienkie.
Jelito cienkie składa się z kilku części, tzn. dwunastnicy, jelita czczego ( próżnego ) oraz jelita krętego ( biodrowego ). Jelito cienkie jest wewnątrz silnie pofałdowane, na całej jego wewnętrznej powierzchni znajdują się kosmki , które mają na celu zwiększyć powierzchnię wchłaniania różnych substancji. W jelicie cienkim odbywa się ostatni etap trawienia, tzn. cukry rozkładane są do glukozy lub fruktozy, białka do aminokwasów a tłuszcze do glicerolu i kwasów tłuszczowych. Te odżywcze związki resorbowane są właśnie w tym odcinku jelita do krwi lub chłonki.
Jelito grube- rozpoczyna się częścią jelita , która kończy się ślepo małym odcinkiem jelitowym, zwanym wyrostkiem robaczkowym. Ta pierwsza część jelita grubego zwana jest jelitem ślepym. Następnym odcinkiem po nim jest okrężnica i dzieli się na trzy części. Pierwszą częścią jest okrężnica wstępująca ( pod prawym łukiem żebrowym ), która przechodzi w biegnącą pod żołądkiem okrężnicę poprzeczną. Okrężnica poprzeczna kończy się pod śledzioną okrężnicą zstępującą , która w okolicy lewego łuku żebrowego schodzi w dół jamy brzusznej.
Ostatnim odcinkiem jelita grubego jest odbytnica, zwana inaczej prostnicą. Przewód pokarmowy kończy się odbytem - otworem zaopatrzonym w mięśnie zwierające.
Jelito grube jest szersze i masywniejszej budowy. W jego budowie można zaobserwować okrężne zgrubienia. Funkcją jelita grubego jest resorpcja wody i związków mineralnych z resztek pokarmowych. Występują tu także specyficzne bakterie rozkładające pozostałości pokarmu, przeprowadzając różne rodzaje fermentacji. U zwierząt roślinożernych także bakterie rozkładające celulozę. W jelicie grubym są syntetyzowane niektóre witaminy. W tym odcinku ostatecznie formowany jest kał. Kał wydalany jest z organizmu w czasie defekacji.
Choroby i niewydolności jelit.
Jelito olbrzymie.
Jelito olbrzymie są to zmiany chorobowe jelita grubego, wynikające z wielu powodów. Znane są trzy rodzaje tego schorzenia.
Jelito olbrzymie wrodzone, nazywane jest także chorobą Hirschsprunga. Choroba ta jest wywołana brakiem dużej lub małej ilości komórek tworzących ścianę jelita grubego. W miejscu tego ubytku jelito ulega mocnemu skurczeniu, z reguły jest to w okolicach odbytnicy. Powyżej miejsca tego obkurczenia następuje dość duże rozszerzenie pewnego odcinka jelita grubego. Objawami tych zmian są nieustepujące i uporczywe zaparcia, bóle brzucha, powiększenie się jego wielkości, wymioty. Innymi oznakami jest również niedokrwistość, duży spadek masy ciała, dystrofię mięśni. Choroba ta jest rozpoznawana już w okresie noworodkowym i leczona jest operacyjnie.
Druga postać tej choroby to postać objawowa. Schorzenie to dotyka ludzi dorosłych i osoby w wieku starszym. U tych osób, dochodzi do rozszerzenia pewnego odcinka jelita grubego. Powoduje to zaleganie w tym obszarze twardych mas kałowych, co prowadzi do stanów zapalnych oraz zatrucie organizmu. Ta postać jelita olbrzymiego również leczona jest operacyjnie.
Istnieje także postać idiopatyczna tej choroby, czyli nieswoista.
Przewlekłe zapalenie jelita grubego i cienkiego.
Przewlekłe zapalenie jelit mogą wywoływać niektóre bakterie chorobotwórcze i pasożytnicze. Jego przyczyną może być niewłaściwa dieta- spożywanie nieodpowiednich produktów lub nawet reakcje uczuleniowe. Typowymi objawami zapalenia są uporczywe biegunki, kał jest jasnej barwy lub zielonkawej , wodnisty , pienisty o bardzo nieprzyjemnym zapachu, czasem z zaawansowanymi procesami fermentacyjnymi. W przypadku zapalenia jelita grubego do objawów tych dochodzą : parcie na kał, dokuczliwy ból brzucha , w kale obserwuje się czasem obecność krwi i śluzu. W czasie trwania choroby dochodzi do niedoborów enzymów trawiennych, które pogłębiają się z czasem jej trwania i ostatecznie doprowadzają do zespołu złego trawienia. Stosuje się leczenie farmakologiczne oraz zaleca się odpowiednią dietę.
Niedrożność jelit.
Niedrożność jest związana z upośledzeniem perystaltyki , w związku z czym w świetle jelita zatrzymywane są duże ilości treści pokarmowej. Niedrożność ta uniemożliwia wypróżnienie oraz uwalnianie gazów powstałych w czasie procesów trawiennych. Często w miejscy niedrożnym jelita dochodzi do jego martwicy. Wyróżnimy kilka postaci niedrożności, niedrożność : przewlekłą , ostrą , mechaniczną i czynnościową.
Niedrożność przewlekła ma postać przepuszczającą i częściową.
Niedrożność mechaniczna może być spowodowana zatkaniem światła jelita np. kamieniem żółciowym lub kamieniem kałowym. Może być także wynikiem zadzierzgnięcia lub zrostu ścian jelita.
