Osteoporoza

Osteoporoza jest to choroba układu kostnego. Powoduje osłabienie kości, przez co są one bardziej narażone na złamania niż kości osoby zdrowej. Choroba ta dotyka przede wszystkim kobiety, które przeszły już menopauzę. Na Osteoporoza chorują jednak nie tylko starsze kobiety. Częste są przypadki zachorowań w grupie dzieci w okresie szybkiego wzrostu, młodych ludzi, kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz starszych mężczyzn. Faktem jest jednak, że najbardziej narażone są na nią kobiety po okresie przekwitania, co związane jest z dużymi zmianami w gospodarce hormonalnej organizmu.

CHARAKTERYSTYKA TKANKI KOSTNEJ

Kość jest żywą tkanką, należącą do grupy tkanek łącznych. Stosunek ilości kości tworzonej do ilości kości niszczonej to całkowita masa kostna. Kość ulega procesom przebudowy, zarówno tworzeniu jak i niszczeniu komórek ją tworzących. Procesy te trwają przez całe życie człowieka.

Procesy tworzenia kości przeważają u ludzi do około trzydziestego roku życia. Z wiekiem procesy kościotwórcze są coraz mniej intensywne. Po pięćdziesiątym roku życia, a zwłaszcza po menopauzie u kobiet, zaczyna istotnie przeważać proces niszczenia kości. Następuje stopniowy ubytek masy kostnej. Dzieje się tak między innymi dlatego, że hormony płciowe, których z wiekiem ubywa, mają istotny wpływ na elastyczność i skład chemiczny tkanki kostnej. Oprócz żeńskich estrogenów i męskich androgenów na procesy tworzenia i ubytku tkanki kostnej wpływają inne czynniki. Istotny jest poziom innych hormonów: parathormonu, kalcytoniny oraz hormonu wzrostu. Ważne jest dostarczenie w diecie wystarczającej ilości witaminy D i wapnia oraz prowadzenie aktywnego trybu życia.

Najważniejszym dla prawidłowej budowy tkanki kostnej pierwiastkiem jest wapń. Ponad 90% wapnia zawartego w całym organizmie buduje kości. To od ilości wapnia w kościach zależy ich wytrzymałość i podatność na złamania. Wapń jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jeżeli pojawiają się niedobory tego pierwiastka w diecie, wapń zostaje uwalniany (wypłukiwany) z tkanki kostnej. Jeżeli niedobory wapnia są duże i trwają długo, kości stają się coraz bardziej kruche i rośnie ryzyko złamania.

Procesy tworzenia i niszczenia tkanki kostnej są wobec siebie w różnych proporcjach, zależnie od etapu życia człowieka. Około trzydziestego roku życia osiągamy największą masę kostną. Mniej więcej po pięćdziesiątym roku życia masy kostnej stopniowo ubywa. Dlatego też starsi ludzie są bardzo podatni na pęknięcia i złamania kości nawet przy upadkach, które dla osób młodszych wydawałyby się niegroźne. Osteoporoza jest bardziej groźna u tych osób, które jeszcze w młodości miały niską szczytową masę kostną. Bardzo ważne jest więc uświadomienie już młodym ludziom, jak istotna jest właściwa dieta bogata w wapń. Jedynie wczesna profilaktyka może zmniejszyć ryzyko zachorowania na osteoporozę.

CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO WYSTĄPIENIA OSTEOPOROZY

Czynnikami zwiększania ryzyko osteoporozy są między innymi uwarunkowania genetyczne widoczne w rodzinnej skłonności do częstych złamań przy niewielkich nawet urazach, zwłaszcza złamanie szyjki kości udowej u matki. Osteoporoza grozi też osobom, które przebyły już złamanie po niewielkim urazie, które są nadmiernie szczupłe, u których stosowana była terapia lekami z grupy glikokortykosterydów. Zaburzenia hormonalne, brak testosteronu u mężczyzn i długotrwałe zaburzenia miesiączkowania u kobiet w każdym wieku

również zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na osteoporozę. Innymi czynnikami, które wpływają na podwyższone ryzyko powstania osteoporozy są również: wiek powyżej 65 roku życia, niedobory wapnia w diecie, nadużywanie kawy, napojów typu cola i alkoholu oraz za mała ilość witaminy D, która syntetyzowana jest w 80 procentach w skórze pod wpływem nasłonecznienia. Szkodzi też palenie papierosów i brak ruchu oraz stosowanie wielu leków, zwłaszcza leków przeciwnowotworowych, przeciwkrzepliwych, przeciw drgawkowych, hormonów tarczycy itp. Jeżeli kobiety ciężarne nie prowadzą właściwego trybu życia, to znaczy nieprawidłowo się odżywiają lub co gorsza używają różnych używek, ryzyko osteoporozy znacznie u nich wzrasta. Osteoporoza towarzyszy też często licznym chorobom takim jak niewydolność nerek, nadczynność tarczycy, nowotworom i innym.

Jeżeli u człowieka współwystępują trzy, cztery i więcej czynniki jednocześnie, groźba osteoporozy jest bardzo realna i wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na stan kości danej osoby.

OBJAWY OSTEOPOROZY

Osteoporoza jest chorobą, która rozwija się przez długi okres czasu, nawet przez lata. Początkowa faza choroby jest bezobjawowa. Ubywa masy kostnej, jednak chory nie odczuwając żadnego bólu czy dyskomfortu nie jest tego świadomy. Pierwsze odczuwalne objawy osteoporozy pojawiają się, kiedy choroba jest już w zaawansowanym stadium. Pojawiają się przewlekłe, silne bóle kości, które trudno jest uśmierzyć czy choćby zminimalizować. Najsilniej i najczęściej chorym dokuczają bóle pleców, zwłaszcza kręgosłupa. Bóle te często są źle diagnozowane. Uważa się najczęściej, że bóle są wynikiem zwyrodnień kręgosłupa, napięcia związanego ze stresem czy zmęczeniem. Rzadko zleca się badania w kierunku rozpoznania osteoporozy.

Jeżeli choroba przechodzi w stadium silnie zaawansowane, następuje znaczne odwapnienie kości. Kości są bardzo osłabione, kruche i łamliwe. Pojawia się więc zwiększona łamliwość kości. Osłabienie kości jest tak duże, że złamania mogą nastąpić nawet przy braku jakichkolwiek urazów, jakby bez przyczyny. Zjawisko to nosi nazwę złamań samoistnych. Złamania powstające jako skutek rozwiniętej osteoporozy następują najczęściej w kilku miejscach:

- złamania w obrębie szyjki kości udowej - najpoważniejsze z klinicznego punktu widzenia,

- złamania w obrębie nadgarstka,

- złamania trzonów kręgów kręgosłupa,

- złamania żeber i innych kości- dużo rzadsze.

Bardzo istotny jest fakt, że Osteoporoza znacznie osłabia kręgosłup. Jest to zjawisko bardzo niebezpieczne. Jeżeli podstawowe rusztowanie dla całego ciała jest bardzo osłabione, zabuża to funkcjonowanie wszystkich elementów organizmu. Osteoporoza osłabia kręgi powodując ich silne odwapnienie. Odwapnione kręgi nie wytrzymują nawet zwykłego, codziennego obciążenia, jakiemu podlega kręgosłup. Kręgi najbardziej odwapnione a przez to najsłabsze zostają zgniecione przez sąsiadujące kręgi, następują złamania kompresyjne. W ich wyniku powstają poważne zmiany w sylwetce, np.: tak zwany "wdowi garb". Skutki odwapnienia kręgów są bardzo poważne.

Częstym objawem osteoporozy są złamania kości szyjki udowej. Wymagają one zabiegów operacyjnych a skutki tego złamania są bardzo często nieodwracalne. Śmiertelność wśród osób przechodzących złamanie szyjki kości udowej sięga nawet 20%. Niewielki procent (25%) powraca po tym urazie do pełni sił. Ponad połowa osób wymaga już na stałe opieki. Jak widać złamania osteoporozowe są bardzo poważnym problemem zdrowotnym wielu ludzi a skutki złamań mogą być przewlekłe i bardzo poważnie obniżać sprawność i jakość życia osób chorujących na odwapnienie kości. Męczące, dokuczliwe bóle oraz skomplikowane złamania nie pozwalają chorym być w pełni sprawnymi.