Składniki odżywcze pobierane wraz z pokarmem dzieli się na:

Składniki budulcowe :

  • białka (20% masy ludzkiego ciała) - pochodzenia zwierzęcego albo roślinnego. Pierwsze są dla człowieka białkami pełnowartościowymi a drugie niepełnowartościowymi. Białka są najważniejszym materiałem budulcowym ciała ludzkiego i pełnią w nim różne funkcje. Stanowią one źródło energii dla organizmu, uczestniczą w wielu reakcjach biochemicznych pełniąc rolę enzymów.
  • sole mineralne - są ważnym składnikiem budulcowym - fosfor, wapń, magnez.

Składniki energetyczne:

  • węglowodany (1% masy ciała człowieka) - ich spalanie wewnątrzkomórkowe jest wysoce wydajne energetycznie. Węglowodany muszą być stale uzupełniane ponieważ nie są magazynowane w dużych ilościach w organizmie. Spalanie węglowodanów pokrywa zapotrzebowanie organizmu na energię w sześćdziesięciu procentach. Jeżeli w pokarmie dostarczane jest za dużo węglowodanów, zostają one zmagazynowane w formie tłuszczu.
  • tłuszcze - (10% masy ludzkiego ciała) - składają się z glicerolu i kwasów tłuszczowych. Spalenie wewnątrzkomórkowe tłuszczy jest dwa razy bardziej energetycznie wydajne niż spalanie węglowodanów albo białek.

Składnikami regulującymi funkcjonowanie organizmu są sole mineralne oraz witaminy ( substancje organiczne występujące w bardzo małych ilościach ale wpływające na wiele procesów w organizmie). Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędna jest wystarczająca ilość wody, która jest głównym składnikiem żywych organizmów.

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy odpowiada za wstępne przygotowanie pokarmu do wchłonięcia zawartych w nim substancji odżywczych przez komórki organizmu. Przygotowanie to polega na mechanicznym rozdrobnieniu pokarmu, na jego trawieniu oraz na usunięciu zbędnych resztek na zewnątrz organizmu.

Do układu pokarmowego zalicza się gruczoły wytwarzające substancje umożliwiające trawienie. Są to wątroba, trzustka, ślinianki oraz pęcherzyk żółciowy. Największym gruczołem (ważącym około 1,5 kg.) o ciemnoczerwonej barwie jest wątroba. Gruczoł ten wytwarza żółć i białka osocza, przemienia tłuszcze, białka, witaminy oraz węglowodany. W wątrobie unieszkodliwiane są substancje toksyczne. Do gruczołów układu pokarmowego zalicza się również ślinianki przyuszne, podjęzykowe oraz podżuchwowe. Trzustka jest wąskim gruczołem, który produkuje sok trzustkowy oraz hormony: insulinę i glukagon, bardzo ważne w gospodarce węglowodanowej organizmu. Z kolei w pęcherzyku żółciowym magazynowana jest żółć.

Przewód pokarmowy składa się kolejno z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego, odbytnicy i otworu odbytowego.

a) Jama ustna złożona jest z warg, policzków i podniebienia (sklepienia oddzielającego jamę ustną od jamy nosowej). W jamie ustnej znajduje się język, który służy do pobierania pokarmu oraz do mieszania go ze śliną. Zęby, które rozdrabniają pokarm, zbudowane są z korony, szyjki i korzenia. Zęby tworzy zębina- tkanka kostna pokryta przez szkliwo będące zwapniałym nabłonkiem, który jest najtwardszą tkanką organizmu ludzkiego. W jamie ustnej produkowana jest ślina, w której znajduje się enzym zaczynający trawienie skrobi. Ślina zlepia i zwilża kęsy pokarmu ułatwiając w ten sposób przełykanie, zabija też niektóre bakterie.

b) gardło jest odcinkiem łączącym układ pokarmowy z układem oddechowym.

c) przełyk jest przewodem długim na 25-30 cm biegnącym pomiędzy gardłem i żołądkiem. W jego ścianach są dwie warstwy mięśni gładkich, których skurcze pozwalają pokarmowi przesuwać się w kierunku żołądka.

d) żołądek jest to organ z wpustem i odźwiernikiem, w którym wydzielane są enzymy trawienne- podpuszczka i pepsyna, kwas solny, który ma działanie bakteriobójcze, i śluz chroniący ścianki żołądka przed uszkodzeniami.

e) jelito cienkie - składa się z trzech odcinków: z dwunastnicy, jelita czczego oraz z jelita krętego, ma około pięciu metrów długości. Do dwunastnicy uchodzą przewody wątroby oraz trzustki.

f) jelito grube - ma długość około 1,5 metra.

W jelitach jest tak zwany ruch perystaltyczny, inaczej ruch robaczkowy. Wewnątrz jelita znajdują się kosmki jelitowe będące wpukleniami błony śluzowej. Dzięki nim powierzchnia wchłaniania substancji odżywczych w jelicie wzrasta około dwudziestotrzykrotnie.

TRAWIENIE - szereg procesów, w wyniku których składniki pokarmowe są rozkładane do prostych substancji biochemicznych przyswajalnych przez komórki organizmu. Wstępne trawienie zachodzi w układzie pokarmowym, w którym przez gruczoły wydzielane są enzymy trawienne. Cukry trawione są już w jamie ustnej a dalej w dwunastnicy. Białka trawione są przede wszystkim w żołądku oraz w dwunastnicy. Tłuszcze trawione są w dwunastnicy a trawienie to jest możliwe dzięki sokowi trzustkowemu oraz żółci. Jelito cienkie pozwala na wchłonięcie substancji pokarmowych do wnętrza tkanek organizmu a w odcinku jelita grubego wchłaniana jest woda z solami mineralnymi.

Istnieje wiele chorób układu pokarmowego. Mogą być one wywołane przez różnego typu drobnoustroje, przez pasożyty oraz przez substancje chemiczne toksyczne dla zdrowia człowieka. Drobnoustroje zawarte w skażonej wodzie lub w sposób niehigieniczny przygotowane pokarmy stałe wywołują zatrucia pokarmowe. Objawami zatruć są wymioty, skurcze żołądka albo biegunka. Najczęstszymi zatruciami są stany chorobowe wywołane przez gronkowca (powoduje salmonellę) oraz przez laseczki jadu kiełbasianego.

Inne choroby przewodu pokarmowego to zatrucia pestycydami, metalami ciężkimi czy azotanami. Z chorób pasożytniczych najczęstsze są nosicielstwa owsików, tasiemca, glisty ludzkiej lub lamblii. Z chorób zakaźnych mających swoje początki w spożyciu nieczystego pokarmu najczęstsza jest żółtaczka. Inne choroby zakaźne to dur brzuszny i czerwonka.