Na nieludzkiej ziemi - charakterystyka bohaterów
Józef Czapski – jest głównym bohaterem i jednocześnie narratorem książki. Oficer Wojska Polskiego, artysta i intelektualista. Wyróżnia się moralną wrażliwością, spokojem i godnością, nawet w obliczu ekstremalnych warunków życia w sowieckich obozach. Jego cechą charakterystyczną jest wewnętrzne skupienie i duchowa siła, która pozwala mu przetrwać i zachować człowieczeństwo. Czapski nie tylko opisuje fakty – rejestruje losy innych i daje im głos, dzięki czemu staje się rzecznikiem pamięci zbiorowej.
Wicio – jeden z anonimowych żołnierzy, których historię Czapski opowiada w formie epizodu. Jest to postać tragiczna i poruszająca – chory, samotny, wyczerpany fizycznie, ale nadal trwający przy wartościach, które niosły go przez życie. Wicio reprezentuje miliony zwykłych ludzi złamanych przez system, którym nie poświęcono podręcznikowych biogramów.
Oficerowie ze Starobielska – choć nie są opisani szczegółowo, pojawiają się jako zbiorowy portret ludzi wykształconych, kulturalnych, pełnych poczucia odpowiedzialności za Polskę. Wspólne rozmowy, wykłady, ćwiczenia duchowe i intelektualne czynią z nich społeczność opartą na wartościach, nawet w warunkach izolacji.
Postacie epizodyczne i świadkowie losu – w książce pojawiają się także liczne postacie drugoplanowe jak deportowane kobiety z dziećmi, starcy z Kazachstanu, rozbitkowie z Kresów, żołnierze Andersa. Każda z tych postaci niesie własną historię, dramat i świadectwo systemowego cierpienia. Czapski przywołuje ich nie po to, by nadać im znaczenie literackie, ale by zatrzymać ich w pamięci zbiorowej.
