Umowa społeczna - plan wydarzeń
Księga I – Geneza umowy społecznej
- Człowiek rodzi się wolny, ale społeczeństwo nakłada na niego ograniczenia.
- Krytyka rządów opartych na sile i dziedzicznych przywilejach.
- Odrzucenie koncepcji stanu natury Hobbes’a i Locke’a.
- Powstanie społeczeństwa poprzez zawarcie umowy społecznej.
- Suwerenność ludu jako fundament nowego porządku politycznego.
Księga II – Wola powszechna i suwerenność ludu
- Definicja woli powszechnej jako dobra wspólnego.
- Suwerenność ludu jako niepodzielna i niezbywalna.
- Prawo jako wyraz woli powszechnej – powinno obejmować wszystkich obywateli.
- Krytyka przywilejów i nierówności społecznych.
Księga III – Formy rządu i stabilność państwa
- Rozróżnienie między suwerenem a rządem – rząd jest tylko wykonawcą woli ludu.
- Analiza trzech form rządów: demokracji, arystokracji i monarchii.
- Demokracja działa najlepiej w małych państwach, ale wymaga aktywnego udziału obywateli.
- Arystokracja może być akceptowalna, jeśli rządzą najlepsi obywatele.
- Monarchia jest niebezpieczna, ponieważ prowadzi do tyranii.
- Stabilność państwa zależy od jego wielkości, klimatu i tradycji społecznych.
- Krytyka Kościoła jako instytucji politycznej – religia powinna wspierać jedność państwa.
Księga IV – Zagrożenia dla demokracji i sposoby jej ochrony
- Konieczność regularnych zgromadzeń obywatelskich dla utrzymania suwerenności ludu.
- Ostrzeżenie przed demagogami i korupcją wśród elit politycznych.
- Postulat religii obywatelskiej, która umacnia jedność społeczną, ale nie podporządkowuje państwa Kościołowi.
- Demokracja bezpośrednia jako idealny, lecz trudny do realizacji ustrój.
- Przestroga przed pasywnością obywateli – tylko aktywne społeczeństwo może utrzymać wolność.
