Jak napisać przemówienie
Czy wiesz, że przemawianie było przez wieki (żeby nie powiedzieć tysiąclecia!) jedną z najważniejszych umiejętności, jakie wykładane były w szkołach? Wszystko za sprawą starożytnych Greków, którzy w związku z rozwojem demokracji, wolności słowa i prawa do swobodnego przemawiania już w IV w. p.n.e. doskonalili sztuki oratorskie. Jeśli chcesz wiedzieć, jak napisać przemówienie, musisz pamiętać, że jest ono częścią retoryki, czyli sztuki przemowy, przekonywania, argumentowania i odpierania zarzutów. Warto tu wspomnieć, że Arystoteles napisał nie tylko „Poetykę”, ale także podręcznik dla oratorów pt. „Retoryka”.
Dzięki skrupulatnej nauce retoryki, uczniowie przez wieki doskonalili sztukę przemawiania, która uważana była za najważniejszą umiejętność obok gramatyki i dialektyki. Dopiero pod koniec XIX w. nauki humanistyczne zaczęły schodzić na drugi plan, ustępując miejsca naukom ścisłym. Dziś niewiele osób potrafi naprawdę pięknie przemawiać. Popisy oratorskie możesz obserwować najczęściej w sejmie lub kościele (kazanie), ale także podczas uroczystości szkolnych.
Przemówienie to forma wypowiedzi publicznej, wygłaszana w określonym celu – na przykład, aby przekonać słuchaczy do określonego poglądu, podziękować za coś, uświetnić ważne wydarzenie albo skłonić do działania. Jako uczniowi być może przyjdzie ci np. napisać przemówienie na akademię szkolną. Co ważne, umiejętność pisania przemówienia możesz wykorzystać podczas egzaminu ósmoklasisty, ponieważ w drugim arkuszu zadanie polega na napisaniu wypracowania o charakterze twórczym lub argumentacyjnym. Pierwszym będzie opowiadanie twórcze, a drugim rozprawka lub właśnie przemówienie.
Pisząc przemówienie, warto pamiętać, że jego głównym celem jest nawiązanie kontaktu z odbiorcą, wywarcie wpływu oraz emocjonalne zaangażowanie słuchaczy. Kompozycja przemówienia przypomina trochę rozprawkę i składa się z następujących części:
- Wstęp – tu skrócie nakreślasz temat swojego przemówienia, wyjaśniasz jego powód, wspominasz o okolicznościach.
- Teza – do postawienia konkretnej tezy mogą przydać ci się pytania retoryczne, które nadają jej uniwersalny ton, a jednocześnie wprowadzają ładunek emocjonalny u odbiorców, którzy siłą rzeczy stają się świadkami przemowy, zmuszonymi słuchać do końca.
- Rozwinięcie i argumentacja – po rozwinięciu tezy należy ją poprzeć argumentami. Zwróć uwagę nich trafność, sugestywność i poprawność.
- Zakończenie – to oczywiście podsumowanie. Idealnie, jeśli uda ci się zakończyć swoją mowę błyskotliwą puentą, dzięki której słuchacze znacznie lepiej zapamiętają twoje słowa.
Możesz spotkać się także z zasadą 3P, która polega na prostym skojarzeniu:
- Powiedz, o czym powiesz.
- Powiedz to, co masz do powiedzenia.
- Powtórz (podsumuj) to, co powiedziałeś.
Swoje przemówienie musisz dostosować do odbiorcy, toteż pisząc, zwróć uwagę na język, który będzie zrozumiały dla twojej widowni. Twoja wypowiedź powinna być także przejrzysta i dynamiczna, aby zwyczajnie nie zanudzić słuchaczy. W przemówieniu warto także postawić na ozdobność wypowiedzi, w czym pomaga użycie środków stylistycznych.
Zwróć uwagę na moc środków stylistycznych
Środki stylistyczne rządzą w przemówieniu. To one dodają wyrazistości wypowiedzi, służą podkreśleniu argumentów, a nade wszystko potęgują emocje i wprowadzają dynamikę. Pisząc przemówienie, nie zapomnij zatem o takich środkach stylistycznych jak:
- pytanie retoryczne – to pytanie, na które nie wymagasz odpowiedzi. Dodaje emocji, pomaga postawić tezę niekoniecznie wprost i pozyskać przychylność odbiorców;
- apostrofa – bezpośredni zwrot do widowni lub innego adresata twojego przemówienia (jeśli np. mówisz o kimś innym). Pomaga w nawiązaniu kontaktu z odbiorcą, a także w polemice;
- wyliczenie – wypunktowanie w jednym miejscu cech zjawiska, o którym mowa. Pomaga porządkować wypowiedź oraz zwrócić uwagę odbiorców na jakieś fakty. Inaczej nazywana jest enumeracją;
- wykrzyknienie – to zdecydowane wprowadzenie dynamiki do przemówienia! Mocno wzmacnia przekaz, pozwala zwrócić na coś szczególną uwagę odbiorców. Inna nazwa: eksklamacja;
- anafory i epifory – czyli powtarzalne początki zdań lub ich zakończenia. Paralelizm składniowy pomaga również zwrócić uwagę odbiorców na najważniejsze aspekty wypowiedzi, wzmaga emocje, buduje napięcie;
- ironia — to sposób wypowiedzi, w którym prawdziwe znaczenie jest przeciwne do dosłownego. To kolejny środek do zwrócenia uwagi odbiorcy i uwypuklenia wybranych argumentów.
Oczywiście w przemówieniu mogą pojawić się również inne środki stylistyczne, jeśli tylko pomogą w urozmaiceniu wypowiedzi i przekonaniu odbiorców do swoich racji.
Słowniczek pojęć
Orator – mówca, osoba wygłaszająca przemówienie.
Retoryka – sztuka przemawiania i przekonywania.
Perswazja – umiejętność wpływania na poglądy i decyzje innych.
Publiczność/odbiorcy – osoby, do których kierowane jest przemówienie.
Teza (myśl przewodnia) – najważniejsze przesłanie przemówienia.
Przemówienie oficjalne – wygłaszane podczas uroczystości, z użyciem języka formalnego.
Przemówienie okolicznościowe – dostosowane do konkretnej okazji (np. zakończenie roku, święto narodowe).
Przemówienie motywacyjne – ma na celu zachęcenie do działania, dodanie otuchy.
Przemówienie apelowe – zawiera wezwanie do działania lub zmiany postawy.
Przemówienie pożegnalne/powitalne – stosowane przy zmianie etapu w życiu, np. ukończeniu szkoły.
Przydatne zwroty
Podczas pisania przemówienia mogą ci się przydać następujące zwroty i sformułowania:
„Drodzy Państwo…”
„Szanowni Goście…”
„Koleżanki i Koledzy…”
„Zebraliśmy się tutaj, aby…”
„Witam wszystkich zgromadzonych…”
„Chciałbym dziś poruszyć temat, który dotyczy nas wszystkich…”
„Nie sposób przejść obojętnie obok kwestii…”
„Czy możemy pozostać obojętni wobec takiej sytuacji?”
„Czy naprawdę chcemy, by tak wyglądała nasza przyszłość?”
„Czy to jest świat, w którym chcemy żyć?”
„Nie jestem tu tylko po to, by mówić – jestem tu, by coś zmienić”
„Wierzę, że razem możemy więcej”
„Nie wolno nam milczeć, gdy dzieje się niesprawiedliwość”
„Łączy nas coś więcej niż tylko szkoła – łączy nas wspólnota”
„To nasze wspólne marzenia i cele budują przyszłość”
„Działajmy razem!”
„Nie bójmy się mówić głośno, co myślimy!”
„Na zakończenie chcę Wam powiedzieć jedno…”
„Zostawiam Was z tą myślą…”
