Jak napisać referat
Referat to uporządkowana forma wypowiedzi, mająca na celu przedstawienie określonego tematu w sposób naukowy, rzeczowy, oparty na dostępnych źródłach. W zależności od celu referat może mieć charakter informacyjny, analityczny lub problemowy. Referat jest jedną z najczęściej używanych form wypowiedzi nie tylko w szkole, ale także w świecie nauki.
Przede wszystkim musisz pamiętać, że referat jest wypowiedzią ustną i w takiej formie najczęściej występuje. Oczywiście, aby przygotować się do jego wygłoszenia, najpierw musisz go napisać według ogólnie przyjętej struktury dla tego typu wypowiedzi. Nie powinno być dla ciebie zaskoczeniem, że w przypadku referatu będziesz mieć do czynienia z klasycznym układem tekstu, dzielącym go na wstęp, rozwinięcie i zakończenie, jednakże każda z nich posiada też swoje cechy charakterystyczne:
- wstęp – w tej części musi się znaleźć wprowadzenie do tematu wystąpienia, jego plan, a także informacje na temat wykorzystanych źródeł, na bazie których powstał. Wstęp może być zbudowany na 3 sposoby: jako tło dla całej wypowiedzi, prezentacja tekstu, albo wprowadzająca anegdota lub cytat. Mimo wszystko wstęp powinien być dość zwięzły, ponieważ dopiero kolejna część wypowiedzi powinna rozwijać to, o czym mowa we wstępie;
- rozwinięcie – w tym miejscu powinno nastąpić krótkie wprowadzenie i właściwa treść referatu: odwołanie się do źródeł, parafraza naukowych tez i ich streszczenie, cytaty i argumenty. Rozwinięcie powinno szeroko omówić temat referatu, pamiętając, że całość wypowiedzi powinna zmieścić się w 15-20 minutach;
- zakończenie – to oczywiście podsumowanie i wnioski, ale także zagadnienia do dyskusji, które mogą być przyczynkiem do powstania koreferatu. Może znaleźć się tu streszczenie części głównej, np. w formie punktów lub wykorzystanie danych statystycznych (wiele zależy od tematu referatu). To także miejsce na twoje przemyślenia.
Przygotowując referat, możesz do niego dołączyć także rysunki, wykresy lub po prostu prezentację multimedialną. Jeśli nie masz dostępu do komputera i ekranu, możesz przygotować plansze z wizualizacjami, albo handouty (patrz do słowniczka pojęć).
Musisz także wiedzieć, że wyróżnia się dwa typy referatów:
- referat odtwórczy – oparty na wielu źródłach, które łączysz w całość, tworząc spójną kompilację różnych tez;
- referat twórczy — w przypadku braku źródeł lub niewielkiej ich ilości możesz przedstawić także własne teorie i interpretacje w rozwinięciu. Oczywiście wszystko musi być spójne i opracowane w sposób naukowy.
Zwróć uwagę na naukowy charakter referatu
Pisząc referat, nie możesz sobie pozwolić na dowolność. Zwróć zatem uwagę na takie elementy jak:
- struktura wypowiedzi – pamiętaj o budowie referatu i trzymaj się zasad;
- język wypowiedzi – bezwzględnie utrzymuj oficjalny, naukowy ton. Nie ma tu miejsca na mowę potoczną. W budowaniu wypowiedzi pomogą ci najczęściej używane zwroty, charakterystyczne dla referatu (patrz do słowniczka pojęć);
- plan referatu – pamiętaj, że referat jest wypowiedzią ustną. Jeśli masz go wygłosić przed publiką, zdecydowanie przyda ci się plan wypowiedzi. W trakcie przemowy nie będziesz mieć czasu na śledzenie treści całego referatu (choć również warto mieć go pod ręką). Plan referatu w punktach ułatwi ci prowadzenie go w profesjonalny sposób i pozwoli na zachowanie kolejności wątków.
- wiarygodność źródeł – pisząc referat, koniecznie korzystaj wyłącznie z wiarygodnych źródeł. Musisz pamiętać, że w Internecie możesz znaleźć mnóstwo informacji, ale wiele z nich będzie mało wiarygodna (pamiętaj, że w sieci każdy może pisać, co tylko chce i nie podawać źródeł). Zbierając dane do referatu, zdecydowanie warto odwiedzić bibliotekę i korzystać tym samym ze sprawdzonych źródeł. Najlepsze będą książki, opracowania naukowe, skryty i czasopisma naukowe. Zbierając materiały, nie zapomnij notować tytułów, autorów, daty i miejsc wydania, numerów czasopisma – czyli danych, potrzebnych ci do stworzenia bibliografii;
- bibliografia – skoro mowa o wiarygodnych źródłach, to swoje musisz podać w bibliografii na końcu referatu. Powinny się w niej znaleźć wszystkie źródła informacji, z których przyszło ci korzystać w trakcie pisania referatu.
Słowniczek pojęć
Styl naukowy – formalny sposób wypowiedzi cechujący się precyzją, bezstronnością i uporządkowaniem. Nie ma tu miejsca na zbędne ozdobniki lub mowę potoczną.
Parafraza – oddanie sensu wypowiedzi innymi słowami, przy zachowaniu jej znaczenia. Parafraza pozwala m.in. uniknąć konieczności cytowania za każdym razem. Pamiętaj jednak, że powinna ona jednak dotyczyć jedynie fragmentów twojego referatu i nie może być parafrazą cudzej pracy w całości.
Cytat – dosłowne przytoczenie fragmentu tekstu innego autora. Cytat należy umieścić w cudzysłowie. Najlepiej jest go również zapowiedzieć, np. „jak twierdzi badacz literatury Adam Kowalski…”. Cytat nieoznaczony jest plagiatem. Cytuj tylko najważniejsze fragmenty cudzych wypowiedzi, a nie całe akapity książek.
Plagiat – przypisanie sobie cudzych słów. Jeśli w swojej pracy chcesz przytoczyć fragment książki, artykułu lub czyjąś wypowiedź, wówczas musisz ją oznaczyć jako cytat i określić źródło jego pochodzenia. W przeciwnym razie dokonasz plagiatu. Krótko mówiąc: nie kopiuj cudzych prac.
Bibliografia – uporządkowana lista źródeł wykorzystanych przy tworzeniu referatu. Bibliografia powinna się znaleźć na końcu referatu i obejmować zarówno książki, jak i czasopisma i źródła internetowe.
Referat odtwórczy – oparty głównie na istniejących źródłach, łączący je w całość w określonym zakresie.
Referat twórczy – forma, w której autor prezentuje własne ujęcie tematu. Oczywiście w tym przypadku może również opierać się na innych źródłach niż własne koncepcje, jednakże jego spojrzenie na zadany problem jest wiodące w całej wypowiedzi.
Koreferat – wypowiedź, która stanowi szczególne uzupełnienie głównego referatu i do niego się odnosi. Niejednokrotnie koreferat może stanowić nawet polemikę wobec wcześniej przedstawionej wypowiedzi.
Handout – to krótka pomocnicza notatka lub materiał informacyjny rozdawany słuchaczom referatu (ale także podczas zajęć, prezentacji lub wykładów). Jest swego rodzaju kwintesencją twojego referatu. Zawiera najważniejsze punkty wystąpienia (często podane w punktach), które ułatwiają słuchaczom zrozumienie i zapamiętanie treści. Handout nie zastępuje referatu, lecz stanowi jego streszczenie lub uzupełnienie.
Przydatne zwroty
Jako że referat jest wypowiedzią naukową, toteż w trakcie pisania przydadzą ci się także zwroty, które pomogą ci przechodzić z jednej części do drugiej i porządkować tekst:
„Celem niniejszego referatu jest…”
„W niniejszym opracowaniu przedstawiono…”
„Analizując dostępne źródła, można zauważyć…”
„Z przeprowadzonych badań wynika, że…”
„Na zakończenie warto podkreślić, że…”
„Po pierwsze… Po drugie…”
„Z kolei przejdę do…”
„Z jednej strony… Z drugiej strony…”
„Przytoczę słowa…”
„Powołam się na słowa…”
„Zacytuję…”
„Podsumowując…”
„Reasumując…”
„Na zakończenie…”
„Z zebranych argumentów wynika…”
