Jak napisać charakterystykę postaci
Charakterystyka postaci to forma wypowiedzi pisemnej lub ustnej, która polega na przedstawieniu danej osoby – prawdziwej lub fikcyjnej – poprzez opis jej wyglądu zewnętrznego, cech charakteru, zachowania oraz relacji z innymi. W szkole spotkasz się z tą formą wypowiedzi przy okazji omawiania lektur i ich bohaterów. Wówczas będziesz pisać charakterystykę bohatera literackiego. Umiejętność charakteryzowania postaci wykorzystasz także podczas pisania wypracowań, w których odnosić się będziesz do postaci występujących w książkach. Znajomość charakterystyki postaci jest zatem niezbędna również na egzaminie ósmoklasisty oraz na egzaminie maturalnym, ponieważ bez niej nie będziesz w stanie napisać wypracowania w formie wypowiedzi argumentacyjnej.
Może cię to zaskoczyć, ale pisanie charakterystyki postaci przydać ci się może także w życiu codziennym. Być może nawet nie wiesz, że ją stosujesz np. gdy opisujesz kogoś innym (np. „Mój nowy kolega z klasy jest bardzo energiczny, zawsze punktualny…”). Co więcej, pewien rodzaj charakterystyki postaci możesz znaleźć choćby w opinii wychowawcy na twój temat, a w dorosłym życiu w charakterystyce pracownika lub w referencjach pracodawcy. Szczególną formę charakterystyki postaci napiszesz także samodzielnie na swój temat, tworząc CV (życiorys zawodowy) i list motywacyjny. Wówczas będzie ona miała postać autoprezentacji, ale z pewnością znajdziesz w niej wiele cech charakterystyki postaci, o których przeczytasz za chwilę.
Schemat charakterystyki postaci jest dość prosty, ponieważ jest to znany ci podział na wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Musisz jednak pamiętać, że w tym typie wypowiedzi musi pojawić się określonych wachlarz cech postaci, które poddajesz analizie. W związku z tym charakterystykę postaci można przedstawić na bazie poniższego układu:
- Wstęp – przedstawienie postaci. Powinny się tu znaleźć podstawowe informacje na temat bohatera, takie jak imię, nazwisko, pochodzenie, miejsce zamieszkania, wiek.
- Rozwinięcie – w tej części skup się na cechach zewnętrznych i wewnętrznych omawianej postaci:
- Charakterystyka zewnętrzna:
- Wygląd postaci (wzrost, kolor włosów i oczu, długość włosów/fryzura, sposób poruszania, typ postury).
- Charakterystyka wewnętrzna:
- Cechy charakteru (spokojny/energiczny, dobry/zły, zalety/wady – z krótkim uzasadnieniem lub przykładem).
- Sposób zachowania (stosunek wobec innych, charakterystyczne zachowania, sposób bycia lub zwroty językowe).
- Umiejętności (zainteresowania, hobby, talenty, niezwykłe zdolności).
- Poglądy (światopogląd, idee, cele, wizja przyszłości).
- Zakończenie – ocena postaci. To jak zwykle podsumowanie wcześniejszej wypowiedzi, ale dodatkowo należy tu w skrócie scharakteryzować najważniejsze cechy omawianej postaci.
Zwróć uwagę na najczęściej popełniane błędy
Charakterystyka postaci nie jest trudna, a jednak niektórym przysparza nieco kłopotu. Zwróć zatem uwagę na:
- spójność logiczną tekstu – każdy akapit powinien dotyczyć innego aspektu postaci, a jednocześnie tworzyć spójną całość. Nie skacz z tematu na temat;
- pisz na temat – częstym błędem jest pisanie nie na temat. Masz skupić się na bohaterze literackim i jego cechach, a nie opowiadaniu o jego przygodach. Charakterystyka postaci to także nie jest streszczenie;
- zachowaj równowagę między opisem cech zewnętrznych i wewnętrznych, nie pomijając żadnych z nich;
- ocena postaci – to jeden z elementów charakterystyki i pojawia się w jej zakończeniu. Nie zapominaj o niej;
- uzasadnienie – nie wystarczy napisać „bohater był odważny”. Podaj przykład z tekstu, który to potwierdza. Krótko mówiąc – unikaj ogólników;
- poprawność językowa i stylistyczna – niezmiennie (tak, jak w przypadku wszelkich innych tekstów) uważaj na błędy. Unikaj powtórzeń, pisz pełnymi zdaniami.
Słowniczek pojęć
Charakterystyka bezpośrednia – cechy bohatera opisane wprost przez narratora lub samego bohatera (np. „był uczciwy i pomocny”).
Charakterystyka pośrednia – poznajemy cechy postaci przez jej działania, słowa, myśli i sposób traktowania innych ludzi.
Bohater dynamiczny – postać, która się zmienia w trakcie utworu.
Bohater statyczny – nie zmienia się, jego cechy i poglądy pozostają takie same.
Protagonista – główny bohater, z którym czytelnik zwykle się utożsamia.
Antagonista – przeciwnik głównego bohatera.
Przydatne zwroty
Podczas pisania charakterystyki postaci mogą ci się przydać następujące zwroty:
„Główne cechy wyglądu zewnętrznego bohatera to…”
„Poznajemy go jako osobę…”
„Ważnym przykładem jego odwagi było…”
„Zachowanie wobec innych świadczy o…”
„Moim zdaniem postać ta zasługuje na uznanie, ponieważ…”
„Jego postawa może być wzorem dla współczesnych ludzi, gdyż…”
Przykład poprawnie napisanej treści
Charakterystyka Pana Kleksa
Tytułowy pan Kleks to główny bohater książki „Akademia pana Kleksa” autorstwa Jana Brzechwy. Nazywa się Ambroży Kleks i jest niezwykłym nauczycielem oraz dyrektorem Akademii. Nie wiadomo dokładnie, ile ma lat, ponieważ jest postacią fantastyczną – czarodziejem, który nie starzeje się jak zwykli ludzie.
Pan Kleks wygląda bardzo oryginalnie i wyróżnia się spośród innych dorosłych. Jest wysokim, szczupłym mężczyzną z bujną brodą i sterczącymi, kolorowymi włosami. Nosi okulary w grubych oprawkach oraz wielobarwne, dziwaczne ubrania. Jego twarz pokrywają liczne piegi, które sam sobie przykleja. Porusza się energicznie, czasem wręcz skacze, zamiast chodzić, co dodaje mu jeszcze więcej niezwykłości.
W kontaktach z innymi Pan Kleks jest życzliwy i wyrozumiały. Odnosi się do uczniów z szacunkiem i zawsze ich wspiera. Często zachowuje się w sposób zabawny i zaskakujący – na przykład posiłki w Akademii są przygotowywane z kolorowych szkiełek i jadalnych farb, a lekcje to prawdziwe przygody. Pan Kleks ma też charakterystyczny sposób bycia – bywa tajemniczy, mówi z pasją i zachwyca się nawet najdrobniejszymi rzeczami.
Ambroży Kleks to postać obdarzona wieloma talentami. Potrafi latać, zbiera sny uczniów, naprawia zepsute rzeczy przy pomocy plasterków i opukiwania. Używa też magicznej pompki do pomniejszania. Ponadto zna się na bajkach, eksperymentach i prowadzeniu lekcji w sposób, jakiego nie ma w żadnej zwykłej szkole.
Pan Kleks wierzy, że dzieci powinny rozwijać wyobraźnię i uczyć się poprzez zabawę i doświadczenie. Jego celem jest nie tylko przekazywanie wiedzy, ale przede wszystkim wspieranie rozwoju osobowości uczniów. Pokazuje, że każdy chłopiec jest wyjątkowy i może odkryć w sobie coś niezwykłego. Wierzy w moc fantazji, przyjaźni i w to, że świat jest pełen cudów, które warto odkrywać.
Pan Kleks to postać, którą trudno zapomnieć. Jest barwnym, mądrym i niezwykle sympatycznym człowiekiem. Łączy w sobie cechy dobrego nauczyciela, przyjaciela i czarodzieja. Jego najważniejsze cechy to: wyobraźnia, dobroć, mądrość i pogoda ducha. Uważam, że każdy chciałby mieć takiego nauczyciela. Dzięki niemu nawet najnudniejsza lekcja może zmienić się w niesamowitą przygodę.
