Z tego artykułu dowiesz się:

Podniesienie temperatury, susze, topnienie lodowców, ale też mroźniejsze zimy i inne gwałtowne zjawiska atmosferyczne powodują degradację siedlisk i zagładę gatunków. Jeśli do tego dodamy brak wody pitnej czy smog, to mamy już pełniejszy obraz konsekwencji zmian klimatu, do których przyczynia się działalność człowieka. Z brakiem wody czy ze zwiększonym zanieczyszczeniem powietrza zmagamy się także  w Polsce. Skutki zarówno w skali światowej, jak i lokalnej, będą opłakane zarówno dla ludzi, jak i samej przyrody. Czym są zmiany klimatyczne? Co je wywołuje? Jaki wpływ będą miały na życie na Ziemi? 

Odpowiedzi możemy znaleźć w specjalnym raporcie przygotowanym przez IPCC, czyli  Międzyrządowy Zespół ds. Zmiany Klimatu. Raporty IPCC publikowane są cyklicznie, ten przekazany opinii publicznej w sierpniu 2021 roku jest już szóstą edycją dokumentu. Prace nad nim trwały osiem lat, a brały w nich udział setki naukowców. Ponad cztery tysiące stron stworzonych na podstawie kilkunastu tysięcy analiz brzmią jak akt oskarżenia przeciwko ludzkości.

Czym są zmiany klimatyczne?

Opis zagadnień związanych ze zmianami klimatycznymi warto rozpocząć od wyjaśnienia, czym tak właściwie jest to zjawisko. Sam klimat to uśredniony schemat pogody – temperatur, opadów, wilgotności, kierunku i siły wiatru – występujący na danym regionie, kształtujący i utrzymujący się w ciągu wielu lat. W przeciwieństwie do pogody, która ma wymiar lokalny i chwilowy – choć jest równocześnie podporządkowana pod wzorce klimatyczne.

Zmiany klimatu polegają na długotrwałych zaburzeniach dotychczasowych schematów. Mogą one być wywołane zarówno przez czynniki naturalne, jak i szkodliwą działalność człowieka. Ostatnie 150 lat – czyli okres ery przemysłowej – przyniósł najwyższy wzrost średnich temperatur na planecie w historii ich pomiarów. 

Czytaj także: Ciekawostki geograficzne: Niezwykłe wyspy

Zmiany klimatyczne — wzrost temperatury 

Zmiany klimatyczne zachodzące pod wpływem globalnego ocieplenia mogą mieć drastyczne skutki. Pierwszym najmocniej odczuwalnym jest wzrost temperatury na świecie. W ostatniej dekadzie ten przyrost był rekordowy i wyniósł już 1,1 stopnia Celsjusza – w zestawieniu z wartościami notowanymi przed epoką przemysłową (przyjmuje się lata 1850-1990).

Przy zachowaniu aktualnego tempa wzrostu już do końca XXI wieku temperatura może podnieść się od 3 do 5 stopni Celsjusza. Oznaczać to może jeszcze szybsze wymieranie gatunków, coraz częstsze i dłuższe fale upałów i suszy, a nawet stopnienie lodów niemal całej Grenlandii i części Antarktydy, co z kolei spowodowałoby wzrost poziomu mórz i zalanie części lądów. 

Zmiany klimatyczne — wzrost emisji CO2 

Za wzrost temperatury odpowiada zwiększone stężenie gazów cieplarnianych, w tym przede wszystkim dwutlenku węgla. Naukowcy IPCC podali, że występowanie CO2 w atmosferze było w 2019 roku wyższe niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich dwóch milionów lat! Co jeszcze ważniejsze wzrosty stężeń gazów cieplarnianych liczone od 1750 roku zdecydowanie przekroczyły wskaźniki, które można było obserwować w okresie naturalnych zlodowaceń i wzrostów temperatur.  

Czytaj także: Ciekawostki geograficzne: Najważniejsze kanały wodne

Zmiany klimatyczne — topnienie lodowców 

Wzrost temperatur spowodowany wyższym stężeniem gazów cieplarnianych w drastyczny sposób wpływa na pokrywę śnieżną lodowców. Topnienie postępuje w zastraszającym tempie, a średnioroczna powierzchnia lodu morskiego w Arktyce spadła do poziomu najniższego od co najmniej 1850 r. Powierzchnia arktycznego lodu morskiego późnym latem była natomiast najmniejsza, licząc ostatnie tysiąc lat.  

Skutki? Opłakane. Nie tylko dla najlepiej do tego przygotowanych wielkich miast portowych, jak Wenecja, które i tak muszą zwiększyć wydatki na zabezpieczenie linii brzegowej. Dzieje się tak, bo globalny średni poziom morza podnosi się od 1900 r. szybciej niż w jakimkolwiek innym stuleciu!

Kiribati, Malediwy, Seszele, to miejsca, które już wołają o pomoc, bo za kilkadziesiąt lat mogą zniknąć z powierzchni Ziemi, a wraz z nimi raje tak chętnie odwiedzane przez turystów. To także miejsca najsilniej nękane przez groźne cyklony tropikalne, których odsetek znacznie wzrósł względem ostatnich czterech dekad.

Czytaj także: Ciekawostki geograficzne: Piękne i niebezpieczne miejsca

Zmiany klimatyczne — upały i susze 

W niektórych rejonach wody będzie do tego stopnia dużo, że będzie wręcz zagrażała dalszemu istnieniu całych wysp, a w innych miejscach na Ziemi ludzie będą borykali się z brakiem nie tylko wody wykorzystywanej do celów gospodarczych, ale także pitnej.

Przez ostatnie 50 lat znacznie wzrosła bowiem możliwość wystąpienia złożonych zjawisk ekstremalnych, takich jak jednoczesne występowanie fal upałów i susz, pogody sprzyjającej pożarom, ale też powodzi, które są powodowane choćby tym, że wysuszona ziemia nie jest w stanie szybko wchłonąć wody pochodzącej z gwałtownych opadów.  

Przykłady? Jezioro Czad, z którego korzystało 22 miliony ludzi w Afryce. Jedno z największych jezior w Afryce, które w XIX wieku miało nawet 30 tys. km2, dziś zajmuje zaledwie ok. 10 proc. tamtej powierzchni. 

Również zasoby wodne Polski kurczą się w zastraszającym tempie. Podczas fali upałów w lecie 2021 roku aż 100 gmin zaleciło mieszkańcom oszczędzanie wody. Nie może być to dziwne, bo Polska jest jednym z najuboższych w wodę krajów w Europie. Tylko Czechy, Malta i Cypr mają jej mniej w przeliczeniu na mieszkańca. Według danych Wód Polskich zagrożonych suszą jest aż 35 proc. naszego kraju. Na ograniczeniach zużycia wody najbardziej cierpi rolnictwo i przemysł.

Czytaj także: Ciekawostki geograficzne: Niezwykłe jeziora  

Czy możemy uchronić się przed zmianą klimatu?

Naukowcy IPCC stworzyli kilka scenariuszy, od tych zakładających realne i szybkie działania zapobiegające zmianom klimatu, przez działania mniej drastyczne, aż po te, które zakładają pozostawienie biegu spraw bez ingerencji.  

Jak podkreślają w raporcie, niezależnie od tego, co dziś zrobimy, to wzrost temperatury w następnych 20 latach będzie nieunikniony, jednak gra toczy się o to, co będzie po tym czasie. Gdy dziś wybierzemy model oparty na szybkim zapobieganiu klimatycznej katastrofie, to jesteśmy w stanie uniknąć największych problemów wynikających z dotychczasowej działalności człowieka.

RAPORT UKRAINA — ROSJA

Wojna w Ukrainie — relacje na żywo

„Obudziły mnie strzały". Wywiady, reportaże i historie osobiste z wojny w Ukrainie.

Grupa Polsat Plus i Fundacja Polsat razem dla dzieci z Ukrainy. Dołącz do zbiórki!