Spis treści:

  • Przypadki – czym są?
  • Przypadki – funkcje
  •  

Przypadki – czym są?

Przypadki w języku polskim to nic innego jak jeden z elementów gramatyki, przez który odmieniają się takie części mowy jak przymiotniki, liczebniki, rzeczowniki, imiesłowy czy zaimki. Sam proces nazywany jest deklinacją i wiąże się z odmianą danego słowa przez siedem przypadków, które wskazują na różnorodne funkcje i relacje w zdaniu. Zjawisko to występuje nie tylko w naszym ojczystym języku, ale także w języku rosyjskim, z kolei nie spotkamy go w języku angielskim. 

Przeczytaj również: Rzeczownik. Nauczyli cię tego w szkole?

Przypadki – funkcje

Funkcje przypadków są bardzo ważne, ponieważ bez nich nie byłoby możliwości, aby wszystkie komunikaty były odpowiednio zrozumiane. Dlaczego? Bo to właśnie one odmieniają poszczególne wyrazy i wskazują na funkcje, jakie dane słowo pełni w zdaniu, a także jakie ma relacje z innymi częściami mowy i składnikami wypowiedzenia. Dzięki temu możliwe jest prawidłowe zrozumienie przekazu, jedynie za pomocą odpowiednio dobranych form, a same zwroty mogą posiadać swobodny szyk. Mało kto wie, że to właśnie przypadki umożliwiają odróżnienie podmiotu od przydawki, dopełnienia i okolicznika. 

Przeczytaj również: Szukasz darmowych odpowiedzi do podręczników z języka polskiego? Poznaj nowy serwis edukacyjny!

Przypadki – odmiana

W języku polskim do czynienia mamy z siedmioma przypadkami, które odpowiadają na różne pytania. Są to: 

(M.) Mianownik — kto? co? (np. żółw, dziecko)

(D.) Dopełniacz — kogo? czego? (np. żółwi, dzieci)

(C.) Celownik — komu? czemu? (np. żółwiowi, dzieciom)

(B.) Biernik — kogo? co? (np. żółwia, misia)

(N.) Narzędnik — (z) kim? (z) czym? np. (z) żółwiem, (z) dzieckiem

(Ms.) Miejscownik — o kim? o czym? np. (o) żółwiu, (o) dziecku

(W.) Wołacz — o! zwrot do kogoś lub czegoś (np. żółwiu! dziecko!)

Warto dodać, że ostatni z nich, czyli wołacz, stosowany jest z reguły w zawołaniach, apostrofach czy bezpośrednich zwrotach i zazwyczaj przybiera taką samą formę jak mianownik. 

Przeczytaj również: Przymiotnik. Czy tego nauczyli cię w szkole?

Przypadki – skąd się wzięły nazwy?

Pochodzenie nazw przypadków nie jest jednakowe. Niektóre z nich swoją etymologię mają w języku łacińskim, natomiast inne stanowią neologizmy utworzone z słów polskich. Do tych pierwszych zaliczyć można mianownik lub biernik, natomiast do drugich – celownik, wołacz czy narzędnik. 

Przeczytaj również: QUIZ. Próbna matura z języka polskiego. Sprawdź swoje szanse

Przypadki – jak zapamiętać?

Zapamiętanie przypadków wcale nie musi być trudne i skomplikowane. Jedną z metod może być „wkuwanie na pamięć”, jednak wiedza przyswojona w ten sposób trafia zazwyczaj do pamięci krótkotrwałej, a co za tym idzie – nauka taka trwa długo i wymaga wielokrotnego powtarzania. Alternatywnym (i do tego bardzo skutecznym) sposobem jest poznanie krótkiego wierszyka, którego słowa rozpoczynają się od pierwszej litery danego przypadku. Może to być na przykład: Moja (Mianownik) Droga (Dopełniacz) Córka (Celownik) Bawi (Biernik) Nową (Narzędnik) Myszkę (Miejscownik) Wiolę (Wołacz) lub Mama (Mianownik) Dała (Dopełniacz) Ci (Celownik) Buty (Biernik) Na (Narzędnik) Małą (Miejscownik) Wycieczkę (Wołacz). Wspólne wymyślanie wierszyków z dzieckiem nie tylko pomoże mu w skutecznej nauce przypadków, ale także rozwinie jego kreatywne myślenie. 

Odmiana przez przypadki to jedno z najważniejszych zagadnień polskiej gramatyki, dlatego warto zadbać o skuteczną i przyjemną naukę. Wiedza, która pozostanie z uczniem na zawsze, zdecydowanie pomoże mu nie tylko w szkole, ale także w życiu codziennym. 

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników z języka polskiego znajdziesz tutaj:

Język polski – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń

Odpowiedzi do zadań z podręcznika z języka polskiego

Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręczniki z języka polskiego