Spis treści:
Ton głosu nauczyciela – wyniki badań
Badaczki Silke Paulmann i Netta Weinstein przeprowadziły eksperymentalny test reakcji dzieci na ton głosu nauczycieli. Wyniki, które opublikowały na łamach „British Journal of Educational Psychology”, mogą przydać się nie tylko nauczycielom, ale także rodzicom.
– Często rozważamy to, co nauczyciele mówią swoim uczniom, a rzadko zastanawiamy się, jak oni to mówią – komentuje prof. Silke Paulmann, dziekan Wydziału Psychologii Uniwersytetu Essex.
Zachowanie nauczyciela kształtuje klimat panujący na lekcjach. Od lat wiadomo, że monotonny sposób mówienia nie sprzyja utrzymaniu uwagi uczniów, a naciskający głos wywołuje bunt u nastolatków. Dzieci i młodzież rzadziej ujawniają osobiste doświadczenia rodzicom, którzy próbują ich kontrolować. Chętniej zwierzają się osobom, które pokazują, że wspierają ich autonomię. W 2011 roku na łamach „Journal of Social and Personal Relations” pisały już o tym inne badaczki – Ana Tokić i Ninosława Pećnik.
Jaką rolę w motywowaniu lub zniechęcaniu uczniów do pracy odgrywa głos nauczyciela? Badanie przeprowadzone na grupie 250 dzieci i młodzieży w wieku 10–16 lat miało to sprawdzić. Młodzi Brytyjczycy słyszeli nagrane wcześniej wypowiedzi dorosłych osób, których treść była taka sama, ale zmieniał się ton głosu. Zostali podzieleni na trzy grupy. Uczestnicy słuchali wypowiedzi kontrolujących, neutralnych lub wspierających ich autonomię. Każde z nagrań trwało tylko 80 sekund.
Silke Paulmann i Netta Weinstein przed przystąpieniem do eksperymentu założyły, że dzięki niemu sprawdzą hipotezy dotyczące wpływu głosu nauczyciela na:
- zaspokojenie potrzeb psychologicznych ucznia związanych z poczuciem autonomii, relacji oraz bycia kompetentnymi w tym, co robią;
- dobrostan ucznia, w tym na samoocenę;
- tzw. zamiar ujawnienia się ucznia, czyli podzielenia się z osobą dorosła pozytywnymi lub negatywnymi doświadczeniami;
- zamiar współpracy ucznia z osobą, która wydaje polecenie.
Młodzi ludzie po wysłuchaniu nagrania, wypełniali ankietę. Ocena zaspokojenia potrzeb psychologicznych została dokonana dzięki krótkiej pisemnej odpowiedzi. Wystarczyło dokończyć zdanie: „Wyobraź sobie, że spędzasz dzień w szkole z nauczycielem, który mówi w ten sposób (jak na nagraniu – przyp. red.). Jak bardzo byś czuł, że…”. Uczestnicy eksperymentu mogli wybrać spośród następujących opcji:
- „mogę być sobą”;
- „mogę dzielić się swoją opinią”;
- „czuję się pod presją i popychany”.
W diagnozie tego, jak uczeń odbiera relację, którą nauczyciel chce z nim nawiązać, miały pomóc badaczkom deklaracje uczniów. Ankietowani mogli uznać, że:
- osoba z nagrania troszczy się o nich;
- czują się blisko nauczyciela;
- nie czują więzi.
Sprawdzono też, czy i jaki wpływ na ocenę kompetencji ucznia miał głos nauczyciela, nawet jeżeli przekazywał on dokładnie tę samą treść. Po odsłuchaniu wypowiedzi ankietowany musiał wybrać jedną z opcji, która najlepiej opisuje, co czuje, np. „jesteś dobry w tym, co robisz”.
Aby zbadać poczucie autonomii i to, czy nauczyciel tworzy kontrolujący klimat, poproszono młodych ludzi, aby dokończyli zdania. Brzmiały one tak:
- „Gdyby mój nauczyciel poprosił mnie o dokończenie zadania szkolnego, używając tego tonu głosu …, czułbym, że interesuje się mną i chce mnie słuchać”;
- „Gdyby mój nauczyciel poprosił mnie o dokończenie zadania szkolnego, używając tego tonu głosu …, czułbym, że wywiera presję lub zmuszania mnie do zachowania się w określony sposób”.
Dobre samopoczucie uczniów po słowach nauczyciela sprawdzano na podstawie tego, co deklarowali uczestnicy badania oraz wyrazu ich twarzy. Sprawdzono też zamiar ujawnienia pozytywnych i negatywnych doświadczeń. Wystarczyło, że dziecko lu nastolatek dokończyło zdanie: „Wyobraź sobie, że spędzasz dzień w szkole z nauczycielem, który mówił w ten sposób. Jakie jest prawdopodobieństwo, że powiedziałbyś swojemu nauczycielowi…”.
Badaczki sprawdziły też zamiar współpracy ucznia z nauczycielem. Młody człowiek mógł wybrać, czy po odsłuchaniu nagrania:
- miał ochotę zrobić coś odwrotnego do tego, o co poprosił nauczyciel;
- miał chęć współpracować z nauczycielem;
- chciał włożyć wysiłek w zrobienie rzeczy, o którą został poproszony.
Tak złożona analiza pozwoliła na potwierdzenie ważnych, ale często niechętnie przyjmowanych przez niektórych wniosków. To, w jaki sposób mówi nauczyciel, może mieć ogromny wpływ na postawy przyjmowane przez uczniów.
Przeczytaj również: Eksperymenty myślowe. Tę metodę stosował Albert Einstein
Jak mówić do uczniów, żeby motywować do nauki?
Wyniki badania potwierdzają, że uczestnicy eksperymentu, którzy słyszeli kontrolujący ton głosu, spodziewali się mniejszego zaspokojenia ich potrzeb psychologicznych. Powodowało to gorsze samopoczucie oraz mniejsze poczucia własnej wartości ankietowanych dzieci i nastolatków. Rzadziej deklarowali, że chcą opowiadać o własnych doświadczeniach osobie, która jest krytyczna w stosunku do nich.
Większość nauczycieli potrafi panować nad głosem, choć w klasie, w której jest hałas to znacznie trudniejsze, niż gdy panuje cisza. Jednak brytyjskie badaczki zwracają uwagę, że szorstki ton nauczyciela obniża samoocenę ucznia, a to nie pomaga w motywowaniu go do dalszych starań. Ciepły i neutralny głos, brak gróźb, drwin i surowych ocen, to znacznie lepsze rozwiązanie, aby zmotywować dziecko lub nastolatka do nauki. Eksperyment tylko to potwierdził.
Źródła: bpspsychub.onlinelibrary.wiley.com, fundusz.org/blog, bryk.pl
Oprac. Monika Wąs
Rozwiąż nasze quizy:
QUIZ Stolice, które często się mylą. Dopasujesz odpowiednie miasto?
Czelendże i ficzery. Niełatwy QUIZ z korpomowy
QUIZ Pamiętasz lektury z czasów szkolnych? Uzupełnij brakujące słowo
