Spis treści:
- Co to jest fala morska?
- Skąd się biorą gigantyczne fale?
- Jak powstają wysokie fale?
- Największe fale na świecie
Co to jest fala morska?
Najprościej rzecz ujmując, fala morska to energia przechodząca przez morze. Powstaje, kiedy na wodę oddziałuje wiatr, trzęsienie ziemi czy… Księżyc.
W zależności od przyczyny powstania wyróżnia się kilka rodzajów fal. Pierwszym z nich są fale wiatrowe, wywołane przez powietrze oddziałujące na powierzchnię wody. Kolejnym typem jest tzw. tsunami, które powstaje w wyniku podmorskich trzęsień ziemi, osuwisk lub wybuchu wulkanu. Z kolei siła grawitacyjna Słońca i Księżyca oraz ruch odśrodkowy wywołany ruchem obrotowym Ziemi tworzą fale pływowe. Istnieją też sejsze – stojące fale powstające w zamkniętych akwenach, kiedy poziom w jednej części zbiornika opada, a w drugiej się podnosi.
Przeczytaj również: Od czego zależy kolor pioruna i o czym mówi jego barwa?
Skąd się biorą gigantyczne fale?
Najczęściej spotykane fale są wywoływane oddziaływaniem wiatru na powierzchnię wody. Na styku żywiołów, tzw. powierzchni swobodnej, występuje siła tarcia – woda przejmuje tam energię od wiatru. Cykliczne zmiany ciśnienia powodują powstawanie fal.
Podmuchy wiatru poruszają wodą, przez co tworzą się na jej powierzchni nierówności – grzbiety oraz doliny. Nad grzbietem powietrze jest coraz szybsze, a ciśnienie coraz niższe. W dolinie zaś odwrotnie – wiatr ustaje, a ciśnienie rośnie. W ten sposób cząsteczki wody są wprawiane w ruch wirowy.
Skąd się biorą gigantyczne fale? Znając mechanizm tworzenia się fal, łatwo wywnioskować, jak powstają wysokie fale – im większy wiatr, tym groźniejsze ruchy wody. Właśnie dlatego najbardziej niebezpieczne góry wodne powstają w wyniku działania silnych wiatrów – huraganów i tajfunów.
Co ciekawe, do tej pory naukowcom nie udało się powiązać ogromnych fal z dającymi się łatwo określić czynnikami takimi jak temperatura, ciśnienie czy odległość od prądów oceanicznych. Oznacza to, że ogromne fale mogą wystąpić na każdym zbiorniku wodnym, niezależnie od pogody czy głębokości – nawet w strefach ciszy!
Jak powstają wysokie fale?
W czasie sztormu można spotkać tzw. fale monstrualne (wyjątkowe). Są one znacznie większe od zwykłych fal. Mają one nawet 30 m wysokości i są bardzo groźne dla statków. Występują tylko na otwartym morzu i nie dochodzą do brzegu.
Na Bałtyku wysokość fal raczej nie przekracza 5 m. Na większych zbiornikach fale mogą być jednak co najmniej 2 razy większe. Udokumentowano przypadek transatlantyku „Queen Elizabeth II”, który w lutym 1955 r. spotkał na Atlantyku falę o wysokości aż 29 m. Z kolei 6 października 2007 r. u wybrzeży Tajwanu napotkano falę o wysokości aż 32,3 m!
Co ważne, fale widziane na powierzchni morza czy oceanu to tylko jedynie część tego, co faktycznie dzieje się w wodzie. Pod powierzchnią również działają ogromne siły, ale bardzo trudno je zaobserwować. Takie fale nazywa się falami wewnętrznymi. Mogą mieć nawet 150 m wysokości i 1 km długości. Ocean jest w tym miejscu bardziej wzburzony i widać na nim ogromne pasma piany.
Co ciekawe, fale wewnętrzne najłatwiej obserwować z… kosmosu! Widać je z orbity, kiedy odbijają promienie słoneczne pod określonym kątem. Fotografie tego typu zjawisk publikuje amerykańska agencja kosmiczna NASA. Na przykład Międzynarodowa Stacja Kosmiczna ISS zrobiła zdjęcie fali wewnętrznej występującej pomiędzy Morzem Karaibskim a Oceanem Atlantyckim, niedaleko wyspy Trynidad.
Przeczytaj również: Wir wodny. Jak powstaje to śmiertelnie niebezpieczne zjawisko?
Największe fale na świecie
Źródłem danych o ekstremalnych zjawiskach pogodowych jest IMO – Międzynarodowa Organizacja Morska. W jej archiwach znajdują się informacje największych falach na świecie. Należy do nich fala zmierzona przez automatyczną boję w grudniu 2007 r. na północnym Atlantyku. Miała ona wysokość 18,275 m.
Kiedy fale zbliżają się do brzegu, robi się naprawdę niebezpiecznie. W czerwcu 2006 r. cyklon nad wschodnim Pacyfikiem spowodował zabójcze fale, które dotarły do wybrzeży wszystkich krajów Ameryki Środkowej i wielu państw Ameryki Południowej oraz Północnej. Mieszkańcy tych terenów byli zmuszeni natychmiast uciekać w głąb lądu.
Setki osób ewakuowano ze słynnego Acapulco w południowym Meksyku. O brzeg uderzały tam fale o wysokości 3,5 m. Największe zaobserwowano u wybrzeży Salwadoru – miały aż 6 m! Zabójcze fale spowodowały wtedy potężne zniszczenia w Nikaragui, Gwatemali, Hondurasie, Kolumbii, Peru i na Galapagos.
Mimo że gwałtowne ruchy wód mogą wyrządzić wiele szkód, istnieją śmiałkowie, którzy nie boją się żywiołu. Są to surferzy, których marzeniem jest otrzymanie nagrody Billabong XXL Big Wave. Do tej pory odznaczono nią m.in. Garretta McNamara, który niedaleko Lizbony zdołał ujarzmić falę o wysokości 30 m!
Odpowiedzi do zadań z podręczników z geografii znajdziesz tutaj:
Geografia. Klasa 5. Zeszyt ćwiczeń - rozwiązania i odpowiedzi
Geografia. Klasa 6. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi
Geografia. Klasa 7. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi
